Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.1986, Blaðsíða 26

26
MÁNUDAGUR 8. DESEMBER 1986.
Merming
Niðuriæging tyrkneskra verka-
manna í V-Þýskalandi afhjúpuð
NIÐURLÆGINGIN
Hötundur Gunter Wallrafl.
Þýðandi: Gunnar Kristjánsson.
Útgefandi: Tákn sf. 220 bls.
Iðnríki hafa oft á tíðum þörf fyrir
mun meira vinnuafl en til er í
landinu. Meðal annars vegna þess-
að um leið og lífekjörin batna fækk-
ar þeim sem fást til þess að vinna
erfiðustu, óþrifalegustu og verst
launuðu störfin.
Lausn á slíkum vinnuaflsskorti
hefur gjaman verið í því fólgin að
flytja útlent vinnuafl inn í landið.
Vestræn iðnríki hafa mörg hver náð
í slíkt fólk í suðlægari og fátækari
löndum svo sem Tyrklandi og Júgó-
slavíu. Bók þýska blaðamannsins
Gunter Wallraff íjallar um þau kjör
sem innfluttu vinnuafli er boðið upp
á í vestrænu iðnríki - nánar til tek-
ið tyrkneskum verkamönnum í
Vestur-Þýskalandi.
Neðanjarðarhagkerfi
Svo sem frægt er orðið fór Wallr-
aff óheíðbundna leið til þess að
kynnast þeirri meðferð sem tyrkne-
skir verkamenn mega þola í Vestur-
Þýskalandi. Hann dulbjó sig sem
einn þeirra og þoldi með þeim súrt
og sætt á ýmsum vinnustöðum. Frá-
sögn hans er þannig byggð á eigin
reynslu, sem hann lýsir ítarlega,
spjalli við vinnufélaga og samtölum
við yfirmenn, auk þess sem hann
vitnar stundum í ritaðar heimildir.
Langveigamesti kafli bókarinnar
segir frá ýmsum þeim sóðalegu og
hættulegu störfum sem Waflraff,
undir nafhinu Ali Sinirlioglu, vann
fyrir vinnuaflsmiðlara eða verktaka
sem hann nefhir Adler.
Slíkir verktakar starfa að mestu
fyrir utan lög og rétt. Þeir taka að
sér ýmis erfið verkefni fyrir iðnfyrir-
tæki eða byggingarverktaka og láta
síðan Tyrki vinna verkið fyrir brot
af tímakaupi þýskra verkamanna.
Mismuninum stingur verktakinn í
eigin vasa. Dæmi eru í bókinni um
að þegar stóriðjuver borgi slíkum
verktaka 35-80 mörk á tímann fyrir
manninn (tímakaupið er misjafnlega
hátt eftir tegund vinnu, áhættu,
óhreinindum o.s.frv.) fái tyrknesku
verkamennimir, sem vinna verkið,
aðeins 5-10 mörk á tímann í sinn
hlut. Verktakinn lætur Tyrkina auk
þess vinna verkið án nokkurs tillits
til lagaákvæða um öryggi á vinnu-
stað eða vamir gegn heilsuspillandi
eiturefhum. Þeir em einfaldlega
réttlausir.
Wallraff kynntist þannig af eigin
raun neðanjarðarhagkerfi í sinni
ljótustu mynd er hann dulbjó sig sem
tyrkneski verkamaðurinn Ali.
„Hver andardráttur er kvöl“
Eitt dæmigert verkefni, sem Ali
og Tyrkimir þurftu að inna af hendi,
var að hreinsa þykkt ryklag úr koks-
kvöm iðjuvers. Það gefur góða
hugmynd um vinnuaðstæðumar:
„Við förum marga stigapalla niður
á við, ljósið verður alltaf daufara,
dimman og rykið eykst. Við höldum,
að rykið sé nú þegar svo mikið, að
maður haldi þetta varla út, en þá
fyrst tekur steininn úr. Við fáum
þrýstiloftsblásara í hendur og með
honum á að hreinsa fingurþykkt
ryklagið, sem sest hefur á vélar og
rifur. Það skiptir engum togum, að
þvílíkt rykský myndast, að maður
Bókmenntir
Elías Snæland Jónsson
sér ekki lengur handaskil. Maður
andar ekki lengur að sér'ryki heldur
borðar það, kyngir þvi. Það er eins
og það ætli að kæfa mann. Hver
andardráttur er kvöl. Maður reynir
að halda niðri í sér andanum, en það
er engin undankomuleið, vegna þess
að maður verður að vinna verkið.
Verkstjórinn stendur á stigapallin-
um, eins og varðmaður yfir föngum
í nauðungarvinnu - þar nær hann
dálitlu fersku lofti. Hann segir:
„Áfram! Þá ljúkið þið þessu á tveim,
þrem tímum og megið fá ykkur ferskt
loft.“ Þrír tímar; á þeim tíma dregur
maður andann þrjú þúsund sinnum,
það merkir, að maður fyllir lungun
af koksryki, maður verður ringlað-
ur. Þegar ég minnist á rykgrímu,
útskýrir Mehmet fyrir mér: „Við
fáum engar af því að þá gengur verk-
ið ekki eins hratt, sjeffinn segir, hafa
ekki peninga." Jafhvel verkamenn,
sem hafa unnið við þetta lengi, sýna
hræðslumerki." (Bls. 81-82).
Wallraff rekur fjölmörg önnur
hroðaleg dæmi, meðal annars um
vinnu í hættulegu eiturlofti þar sem
enginn vemdarútbúnaður er til
staðar. Þegar mælar sýna að gasið
sé hættulega mikið er þeim, Tyrkj-
unum, bara sagt að mælitækið sé
ónýtt.
„Gamlir“ á unga aldri
Tyrknesku verkamennfrnir eru í
vítahring lágra launa og langs
vinnutíma. Með þeim býr sífellt ótt-
inn við að fá enga atvinnu eða að
vera vísað úr landi. Þeir vinna á
launum sem em langt undir um-
sömdum töxtum verkalýðsfélaga
vegna þess að annars fengju þeir
hreinlega ekki vinnu.
Oft þurfa ungir menn að vinna
300-350 tíma á mánuði, erfiðisvinnu.
Enda verða þeir „gamlir" þegar á
unga aldri. Wallraff nefhir dæmi af
einum vinnufélaga sínum sem hann
kallar F:
„Til eru vinnufélagar, sem vinna
mánuðum saman án þess að eiga
einn einasta fridag. Þeir eru haldnir
eins og vinnudýr. Þeir eiga ekkert
einkalíf....F. er ungur verkamaður,
sem vinnur næstum því hvem laug-
ardag og sunnudag, tvær vaktir í
röð. Hann lætur allt yfir sig ganga,
kvartar aldrei. Hann skríður inn í
skítugustu holumar án þess að segja
orð, skrapar burt vot, illþefjandi og
heit fitulögin, „kvefið" í vélunum,
og verður sjálfur af þeim sökum all-
ur útataður í slepjulegri fitunni.
Hann er alltaf utan við sig, tekinn
í andliti, hann talar sjaldnast í sam-
hengi. Hann er elstur tólf systkina,
fjögur em farin að heiman. Hann
býr ásamt sjö systkinum sínum hjá
foreldrum sínum í 100 fermetra íbúð.
Hann er alltaf svangur; þegar ein-
hver borðar ekki nestið sitt þá er
F. kominn til hjálpar. Hann borgar
allt mánaðarkaupið sitt nema svona
100 mörk heim til þess að fjölskyldan
nái endum saman...Hann segir mér
að lengst hafi hann unnið í 40 tíma
með fimm til sex tíma hvíld. Fyrir
nokkrum vikum vann hann 24 tíma
án hvíldar." (Bls. 88-89).
Fyrirlitning og fjandskapur
Tyrknesku verkamennimir í V-
Þýskalandi mæta oft á tíðum fáu
öðru en fyrirlitningu af hálfu þýskra
CUNNARS SON
:ÐNING ÞEIRRA
Spakmælabókin
Fræg og fleyg orð í gamni og alvöru.
TorfíJónsson safnaði, setti saman og þýddi.
„Góð bók er eins og aldingarður sem maður
er með í vasanum," segja Arabar. Þessi bók
er ómissandi öllum þeim sem þurfa að nota
fleygorð með stuttum fyrirvara í ræðu og riti
því hér er að finna margt það snjallasta sem
sagt hefur verið og ritað.
Bók til fróðleiks og skemmtunar.
Draumar og
ráðning þeirra
eftir Qeir Ounnarsson
íslensk bók byggð á reynsiu kynslóðanna
Þetta er bók sem veitir svör við ótal
spurningum. Frá fyrstu tíð hefur fólk til sjávar
og sveita gert sér Ijóst að draumar eru
táknrænir og geta jafnvel á stundum verið
dýpri og sannari en sjálf vökuskynjunin. Þeir
eru vitranir, fyrirboðar og spásagnir um
óorðna atburði.
Þessi bók hjálpar þér við að ráða í
táknmál draumanna.
Horfnir heimar
Leyndardómar sögunnar i nýju Ijósi
eftir Ólaf tlalldórsson
Höfundur býður upp á spennandi könnunar-
ferð um baksali sögunnar og fjallar um það
sem hefðbundin sagnfræði veigrar sér við.
Bókin skiptist í allmarga þætti og fjaliar um
fjölmörg svið, allt frá uppruna íslendinga til
áhrifa framliðinna á fornleifafundi. Magnað
lesefni þar sem margt kemur á óvart.
Indíánar í Mið-Ameríku tllbáðu guðinn
Quetzalcoatl sem var hvítur og skeggjað-
ur. Var þetta Björn Breiðvíkingakappi?
BÓKAÚTGÁFAN ÖRN & ÖRLYGUR
Síðwnúla 11, sími 84866