Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1987, Page 9

LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 1987.
9
Svikin
loforð
Það er gamall og góður íslenskur
siður að fresta til morguns því sem
hægt er að gera í dag. Og segir ekki
máltækið: Koma tímar, koma ráð.
Og þá ekki síður: Frestur er á illu
bestur.
í ljósi þessa kann frestunin að vera
skynsamleg.
Oft er sú afsökun notuð fyrir frest-
inum að unnt sé vinna betur að
honum loknum.
Fyrir þessum formála eru tvær
ástæður. Önnur er sú að nýtt ár er
hafið sem verður vonandi öllum
betra en síðasta og væntanlega hafa
allir gert áramótaheit og sjálfsagt
flestir byijaðir að svíkja þau nú þeg-
ar. Hin ástæðan er sú að ég ætla
ekki að halda áfram umfiöllun um
mállýskur sem ég hóf í tveimur síð-
ustu greinum.
Þetta er sem sagt pistill hinna
sviknu loforða.
Þorláksmessa
Daginn fyrir jól er haldin Þorláks-
messa. Hér á árum áður var hún
haldin til heiðurs Þorláki biskupi
hinum helga í Skálholti. Nú er dag-
urinn aðallega tilefiii skötuáts og
þess að rölta í bæinn með vasapela
og kaupa fyrir síðustu aurana sem
gleymdist að eyða tímanlega.
Þorlákur þessi var annar tveggja
dýrlinga kaþólsku kirkjunnar á Is-
landi. Reyndar var helgi hans ekki
svo mjög rómuð nema hér á landi
sem best kemur í ljós af þeirri stað-
reynd að páfinn í Róm sá ekki
ástæðu til að viðurkenna hann dýrl-
íslensk tunga
Eiríkur Brynjólfsson
ing fyrr en fyrir um það bil 12 árum.
Og þá löngu gleymdur af Mörland-
anum.
Mörlandi er annars uppnefiii sem
útlendingar bjuggu til um íslendinga
og einkum Norðmenn notuðu. Elsta
dæmi sem ég veit um þetta uppnefni
er úr Laurentiusar sögu og tengist
Þorláki helga.
Laurentius Kálfsson var biskup á
Hólum snemma á 14du öld. Um hann
er til ítarleg ævisaga. Laurentius
dvaldi í Noregi og var haldinn sem
biskupsefni. Erkibiskup sendi hann
til íslands og með honum Bjöm
nokkum bróður. Þeir komu í Skál-
holt daginn fyrir Þorláksmessu og
Laurentius fer að mæra helgi Þor-
láks. Bjöm brást hinn versti við og
Og um pylsur er það að segja að nýjasta nýtt er að biðja um eina með öllu nema aids.
fór hraklegum orðum um hinn helga
mann og vildi banna að lofsyngja
hann enda værihann hvergi þekktur
út fyrir fjörur Islands.
Laurentius varði orðspor Þorláks
og varaði Bjöm við enda væri Þor-
lákur góður við þá sem væm sér
hliðhollir en hefnigjam við aðra.
Bjöm bróðir sinnti áminningum
Laurentiusar engu og lét matgera
kjöt daginn eftir. Og um kvöldið lá
hann veikur með sting í hjartanu,
um það bil að deyja.
Laurentius kom þá og var ekki
hissa. Þorlákur var þama að verki
enda hafði Bjöm egnt hann til reiði
með orðum sínum daginn áður. Og
hann bætti við annarri sögn af Þor-
láki:
Eigi er þat undarligt, sagði Laur-
entius, þó at þér beri þetta til, því
þú talaðir mjök óvitrliga í morgin,
misgrundandi heilagleik þessa
ágæta vinar, ins heilaga Þorláks
byskups, er skín mörgum ágætum
jartegnum, ok svo sem menn vita er
hann miskunsamr við þá, sem til
hans kalla, svo er hann ok mjök
hefnisamr þeim, sem í móti honum
brjóta. At því gaist einum dára í
Englandi, at hann þóttist gera til
háðúngar ok spotts við inn heilaga
Þorlák byskup, takandi eitt mör-
bjúga, framberandi fyrir líkneski
Þorláks byskups, þesum orðum tal-
andi: „Viltu, mörlandi? Þú ert utan
af íslandi." Fekk sá dári svo skjóta
hefnd, at sú höndin, sem upp hélt
mörbjúganu, varð honum stirð sem
tré. Varð hann þar at standa, sem
hann var kominn, með uppréttri
hendi, þar til sem góðir menn báðu
fyrir honum ok hann iðraðist síns
glæps, varð hann lauss.
Við þessi orð iðraðist Bjöm og fór
lofsamlegum orðum um Þorlák bisk-
up og stingurinn hvarf úr hjartanu
og gerði ekki vart við sig framar.
Þetta er ákaflega mórölsk og fögur
saga og kennir okkur að vanvirða
ekki helga menn og éta ekki bjúgu
á Þorláksmessu. Og líklega heldur
ekki pylsur.
Og um pylsur er það að segja að
nýjasta nýtt er að biðja um eina með
öllu nema aids.
Að svo mæltu óska ég öllum góðs
og gæfuríks komandi árs og þakka
sumum sem ég þekki fyrir samfylgd-
ina á liðnu ári.
Nöfn til vandræða
Þjóðlegir Danir eru nú í óðaönn að
grafa upp hetjuleg nöfn frá víkingatí-
manum til að gefa bömum sínum. Það
hefur lengi verið landlægt í Danmörku
að allir virðast heita sömu nöfnunum.
Síðustu fjórar aldimar hafa yfirvöld
reynt að auka fjölbreytnina í nafhgift-
unum en árangurinn hefur látið á sér
standa.
Samkvæmt þjóðskránni hafa Danir
úr um 85 þúsund eftimöfnum að velja.
Við nánari athugun kemur þó í ljós
að tveir þriðju dönsku þjóðarinnar
bera 50 algengustu eftimöfhin og þau
enda öll á „sen“.
Jensen er algengasta nafnið. í Dan-
mörku em 389.000 Jensenar. Nilsenar
em 350.000 og Hansenar 298.000. Þar
á eftir koma 160.000 Christensenar.
Ekki er vitað til að í öðm landi Evr-
ópu séu algengustu nöfriin svona
algeng.
Hvaða Hansen?
„Þetta var allt í lagi meðan fólk bjó
dreift um landið og samgangur þess
minni en nú er,“ útskýrir Eva Meldga-
ed, þjóðfræðingur við háskólann í
Kaupmannahöfn. „Flutningar til
borganna leiddu þó til þess að árið
1828 vom gefin út lög sem veittu meira
frelsi í nafngiftum og var tilgangurinn
að fá fram meiri fjölbreytni.
Það fór þó á annan veg því almenn-
ingur hunsaði lögin og fátítt var að
ættamöfnum væri breytt. Enn hafa
því gömlu nöfnin lifað af allar laga-
setningar.
í bæjunum olli það verulegum erfið-
leikum fyrir t.d. lögregluna að á sama
staðnum bjuggu fjölmargir menn að
nafni Hans Nilsen eða Nils Hansen.
Þvi var mikil áhersla lögð á að búa
til ný nöfn.“
Árið 1904 vom sett ný lög þar sem
fólki var leyft að skipta um nafn og
greiða fyrir óverulega fjámpphæð.
Samkvæmt nýjustu lögunum um naih-
giftir er dönskum konum heimilt að
halda ættamafni fjölskvldu sinnar við
giftingu og óskilgetin böm mega velja
milli ættamafna föður og móður.
Ekki Lenin
Opinberlega em á skrá 5000 skfrnar-
nöfh sem yfirvöld mæla með. Árlega
berast einnig um 250 umsóknir um ný
nöfn. Af þeim hljóta að jafnaði um 200
samþykki. Langflest em nýju nöfnin
erlend. Þar birtast tyrknesk og austur-
lensk nöfri sem rekja má til innflytj-
enda þaðan. Ýmsir Danir hrífast
einnig af nýjum nöfnum á ferðalögum
erlendis. Þá er greinilegt að vinsælir
sjónvarpsþættir hafa áhrif á nafngiftir.
Leyfi hefur fengist fyrir nöfnunum
Hassan, Moses og Ali en hins vegar
hefur nöfnunum Hussein og Mo-
hammed verið hafiiað án þess að
skýring hafi verið gefin á því.
Einn Dani fékk leyfi til að taka upp
nafii J.R. Ewing með því skilyrði að
hann skrifaði það Juving á danska
vísu. Hins vegar hefur sögulegum
nöfhum á borð við Lenin og Churchill
verið hafnað.
„Þessi skfrnamöfii fylgja tískunni,"
segir George Soenderárd, prófessor i
við háskólann í Óðinsvéum. „Eftir
seinni heimsstyijöldina var mikið í
tisku að gefa bömum nöfn eins og
Tommy, Kenneth, Brian og Dennis."
Algengustu skímamöfnin í Dan-
mörku er Peter og Marie. Fyrir
nokkrum árum bar sérstaklega mikið
á að bömum væm gefin nöfnin Micha-
el, Maartin, Julie og Camilla.
Á þessu ári virðist hins vegar sem
þjóðleg nöfn séu að ryðja sér til rúms.
Nú þykir fínt að nefna stráka Erik,
Torsten og Knut. Stelpumar fá í sam-
ræmi við þessa tísku nöfrún Sigrid,
Gunver, Gunhild, Ingeborg og Solveig.
Reuter/GK
Skilafrestur til 8. janúar.
Sendið inn alla
TAKIÐ ÞÁTT
10 seðlana - í einu umslagi -
GLÆSILEGIR VINNINGAR