Dagblaðið Vísir - DV - 17.03.1987, Side 12

ÞRIÐJUDAGUR 17. MARS 1987.
12
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖROUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð I lausasölu virka daga 50 kr. - Helgarblað 60 kr.
Hengið heldur smiðinn
Hin harða gagnrýni, sem lyfsalar, bæði í heildsölu
og smásölu, hafa sætt að undanförnu, hefur beinzt að
röngum aðila, því að sökin virðist í flestum tilvikum
eiga heima í heilbrigðisráðuneytinu og undirstofnunum
þess, sem eiga að hafa stjórn á lyfsölu í landinu.
Hið sama má segja um þann hluta gagnrýninnar, sem
snúið hefur að læknum. Efnisatriðin benda til, að þar
liggi sökin fremur hjá landlæknisembættinu, sem á að
hafa og getur haft eftirlit með störfum lækna, þar með
töldum ávísunum þeirra á lyf af ýmsu tagi.
Ekki hefur enn verið hrakin fullyrðing um, að átta
læknar í Reykjavík gefi út helming allra lyfjaávísana
í borginni, að einn læknir af tuttugu gefi út helming
allra lyfjaávísana á Reykjanesi og að einn læknir gefi
út helming allra lyfjaávísana í Árnessýslu.
Landlæknir hefur slíkar upplýsingar í höndunum og
getur gripið til aðgerða. Það var einmitt gert fyrir ára-
tug, árin 1976-1980. Á þeim tíma tókst að minnka um
helming útgáfu ávísana á róandi lyf og svefnlyf, þar
með talin lyf af valíumætt. Þetta var mikil hreinsun.
Síðan hefur því miður verið slakað á klónni. Ávísun-
um á þessi lyf hefur aftur fjölgað um fjórðung. Virðist
því hæfilegt, að á ný verði gerð atlaga að þessari út-
gáfu, auk þess sem kannaðar verði ásakanir um, að
útgáfukóngar sitji í leiguhúsnæði hjá lyfsölum.
Þótt lyf séu bráðnauðsynleg í mörgum tilvikum,
kunna þau að vera óþörf og jafnvel skaðleg í öðrum
tilvikum. Það gildir raunar um fleiri lyf en þau, sem
notuð eru til að komast í vímu. Til dæmis virðist óhæfi-
legt frjálslyndi ríkja í útgáfu fúkalyfja handa börnum.
Viðurkennt hefur verið, að lyfjaframleiðendur eða
dreifmgaraðilar lyfja kosti ýmsan funda- og ferðakostn-
að lækna eða taki þátt í honum. Landlæknir þarf að
snúast gegn þessum vanda og fá aðstöðu til að flytja
meira af lyfjafræðslu úr höndum hagsmunaaðilanna.
Lyfjakostnaður er allt of hár hér á landi og fer óhugn-
anlega vaxandi. Á einum áratug hefur lyfjakostnaður
utan sjúkrahúsa rúmlega tvöfaldazt í raunverði á hvern
íbúa. Þetta er orðið að meiriháttar rekstrarlið í þjóð-
félaginu, 2.500 krónur árlega á hvern íbúa landsins.
Það eru ekki lyfsalar, sem stjórna þessu, heldur ráðu-
neytið og stofnanir þess, er miðstýra öllum lyfjamálum
landsins. Ráðuneytið getur hæglega lækkað smásölu-
álagningu um helming, úr 68% í 33%, svo að hún
komist í það, sem hæfilegt er talið í Noregi og Svíþjóð.
Forsendur hárrar álagningar eru fallnar úr gildi.
Lyfsalar blanda ekki lengur lyfin sjálfir, þurfa ekki að
halda uppi miklum lyfjabirgðum og geta þar að auki
skilað lyfjum, sem ekki seljast. Ráðuneytið á því að
láta setja reglur um 33% álagningu í smásölu.
Ráðuneytið hefur ennfremur í hendi sér að fá breytt
reglum um álagningu, til dæmis á þann hátt, að hún
sé föst krónutala, en leggist ekki með auknum þunga
á dýru lyfin. Einnig getur það hagað endurgreiðslum
sínum þannig, að hvatt sé til notkunar ódýrra lyfja.
Loks hefur verið bent á, að ráðuneytið getur reynt
að hagnýta sér kostina, sem markaðurinn hefur sýnt á
ýmsum öðrum sviðum í ríkiskerfinu, svo sem í vega-
gerð. Ríkið greiðir meginhluta lyfjakostnaðar og getur
hæglega efnt til útboða til að ná niður verðinu.
Ráðuneytið getur þetta allt, ýmist sjálft eða með
breyttri skipan lyfj averðlagsnefndar og annarra undir-
deilda sinna. Ráðuneytið er smiðurinn, sem á að hengja.
Jónas Kristjánsson
„Þaö er hætta á að slíkur æsifréttastíll veki upp hræðslu og fordóma hjá almenningi í stað þess aö auka
skilning og þekkingu hjá hinum almenna borgara."
„Vændi á íslandi“
Er til vændi á íslandi?
Eitthvað svipað þessu hljómuðu
auglýsingar frá Stöð 2 helgina 7.-8.
mars sl. Þetta er án efa efhi sem
margir hafa velt íyrir sér og því má
ætla að það hafi verið stór hópur
einstaklinga sem settist fyrir framan
tækin sín mánudagskvöldið 9. mars
til að horfa á Eldlínuna í umsjá Jóns
Óttars Ragnarssonar þar sem átti í.
fyrsta skipti á íslandi að fjalla opin-
berlega um vændi.
Hvað er svo vændi, hvaða konur
stunda vændi, hver er bakgrunnur
þeirra, hverjir eru viðskiptavinir
vændiskvenna og blómstrar þessi
starfsemi á íslandi?
Þetta eru þær spumingar sem trú-
lega eru ofarlega í hugum manna
og almenningur átti von á að fá ein-
hver svör við. Litlar sem engar
upplýsingar eru til um þessi mál á
íslandi en hins vegar finnast nýlegar
upplýsingar frá öðrum af Norður-
löndunum.
Hverjar eru vændiskonur?
Samkvæmt upplýsingum erlendis
frá getur hér verið um mjög mismun-
andi hóp að ræða. Sem dæmi má
taka norska rannsókn þar sem því
er haldið fram að vændiskonur eigi
það flestar sameiginlegt að vera úr
lægstu stéttum þjóðfélagsins, hafa
litla menntun og eiga flestar við
vímuefnavandamál að stríða. Enn-
fremur er þess getið að þær koma
flestar frá heimilum sem eru í upp-
lausn og margar hverjar hafa langa
stofhanadvöl að baki. (Höigárd/
Finstad. Bakgater 1985).
Rannsóknir á finnskum vændis-
konum sýna hins vegar fram á að
þær koma úr öllum stéttum, hafa
ekki vandamálafylltan bakgrunn og
eiga ekki við nein sérstök vímuefha-
vandamál að stríða eða, eins og
höfundur segir sjálfur, eru „bara
venjulegar konur“. (Járvinen. M
Nordisk Tidskrift for Kriminalviten-
skap, 1987).
Viðskiptavinlr vændiskvenna
Það sem hins vegar er sammerkt
þessum rannsóknum eru viðskipta-
vinir vændiskvenna. Það munu í
flestum tilfellum vera hinir venju-
legu karlmenn, giftir, vel stæðir en
í leit að spennu og tilbreytni í kyn-
lífi. Karlmenn með afbrigðilegar
kynþarfir eru einnig stór hópur við-
skiptavina.
f þættinum Eldlínan á Stöð 2 komu
einnig fram upplýsingar um hina
Kiállariiin
Sveinbjörg J.
Svavarsdóttir
þjóðfélagsfræðingur
Hansína B.
Einarsdóttir
afbrotafræðingur
íslensku viðskiptavini vændis-
kvenna. Þar var ekki annað að
heyra en að þeir væru þeir sömu og
heimsækja hinar norsku og finnsku
vændiskonur, þ.e.a.s. giftir í leit að
tilbreytni og spennu í annars leiðin-
legt kynlíf.
Eldlínan
Áður en þátturinn var sendur út,
mánudagskvöldið 9. mars, hafði farið
fram gífurleg kynning á þættinum
Eldlinunni þar sem tekið skyldi fyrir
„vændi á fslandi". í þessu tilfelli var
„vændi“ notað í auglýsingarskyni
fyrir Stöð 2 (sbr. Morgunbl. 8. mars
1987). Það kom í ljós í nefhdum
þætti að vændi hefur verið stundað
hér um langa hríð. Það kom einnig
í ljós að einkasala kvenna á sjálfúm
sér var ekki ólöglegt athæfi í augum
löggjafans. Það sem hins vegar er
ólöglegt er skipulagt vændi þar sem
fleiri en ein kona vinna saman.
En það var ekki þetta sem vakti
fyrir mönnum þegar farið var að
ræða vændi. Spumingin var ekki
hvemig vændiskonur hefðu það, af
hveiju þær hefðu leiðst út í vændi
og hvort ætti að gera eitthvað fyrir
þær. Aðaláherslan var á viðskipta-
vininn, ekki vændið sjálft, þ.e.a.s.
hvemig honum reiddi af og á hvem
hátt væri hægt að fyrirbyggja að
hann smitaðist af eyðni.
Þetta kom greinilega í ljós gegnum
spumingar stjómanda og síðar i
þættinum þegar karlmenn í sjón-
varpssal veltu því fyrir sér hvemig
ætti að fá vændiskonur til þess að
nota smokk og þannig sýna þeim
meiri nærgætni.
Hefði ekki verið allt eins fróðlegt
fyrir þessa karlmenn, sem þama
vom að ræða málin, að skoða af
hverju sumir karlmenn em tilbúnir
til þess að notfæra sér eymd kvenna.
Það kom greinilega í ljós hjá íslensk-
um viðmælendum að þær stunduðu
vændi vegna vímuefnaneyslu eða
annarra erfiðleika.
Segja má að í Eldlínunni mánu-
dagskvöldið 9. mars hafi verið
hlaupið á allt of mörgum málefhum
og þannig ekki tekið alvarlega á
neinu þeirra. Allt em þetta mjög
vandmeðfarin mál sem krefjast
grunnþekkingar áður en farið er að
fjalla um þau opinberlega og hvað
þá áður en þau em auglýst sérstak-
lega. Það er hætta á að slíkur
æsifréttastíll veki upp hræðslu og
fordóma hjá almenningi í stað þess
að auka skilning og þekkingu hjá
hinum almenna borgara.
Sveinbjörg J. Svavarsdóttir,
Hansína B. Einarsdóttir.
„Aðaláherslan var á viðskiptavininn,
ekki vændið sjálft, þ.e.a.s. hvernig hon-
um reiddi af og á hvern hátt væri hægt
að fyrirbyggja að hann smitaðist af
eyðni.“