Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.1987, Blaðsíða 13

LAUGARDAGUR 21. MARS 1987.
55,
sannfærandi hátt með smáum,
feimnislegum hreyfingum sem
magnast. Staldri maður við og
opni augun kviknar skáldskapur-
inn í hversdagsleikanum. Einar
hefur gott lag á hrynjandi og
öðrum einkennum ljóða til að
sýna það sem sagt er frá.
Handklæði í gluggakistunni
eftir Óskar Óskarsson. Þessi
ljóð geyma stundum skarpar
myndir, ekki síst bernskuminn-
ingar þar sem byggt er á andstæð-
um ljóss og myrkurs, hlýju og
kulda. Hugarheimur bernskunn-
ar.verður á margan hátt lifandi.
brambolti skiptast á við augna-
bliksmyndir af einföldu lífi
handan við hugtakið tíðindi.
Skáldaþing
Ljóðsnælda kom aftur út hjá
Gramminu og er góður fengur að
þótt ljóðin séu misjafnari að gæð-
um en var í fyrra.
Það þarf að hlusta oft á flest
þessi ljóð til að grípa þau eins
vel og við bóklestur en upplestur
skáldanna bætir verulega miklu
við textann. Þess vegna meðal
annars eru þessar snældur mjög
góð byrjun fyrir þá sem vilja
Þorgeir Þorgeirsson - útmálar hversdagsleikann í Kvunndagsljóðum.
sviðið er þröngt, aðeins húsið og
næstu skúrar. 1 öðru ljóði sést
hugarfarsbreyting á Vesturlönd-
um undanfarna áratugi líkamn-
ast í einfaldri mynd af fatagínu í
búðarglugga sem fylgir breyti-
legri tísku, en undir því yfirborði
varir stálhart auðvaldseðlið.
Vatnaskil Böðvars Guð-
mundssonar birtist hjá Máli og
menningu eftir fimmtán ára
ljóðahlé hjá skáldinu. Ekki veit
ég hvort Böðvar hefur ort ljóð
þann tíma sem leið milli ljóða-
bóka en svo mikið er víst að hann
hefur aldrei sent frá sér jafngóð
ljóð og nú. Öll atriði virðast sam-
virk í bestu Ijóðunum. Málið er
einfalt en nær þó mismunandi
stíl á fínlegan hátt. Mátulega lít-
ið er sagt, svo að hvert orð verður
mikið að bera. Og bygging ljóð-
anna er oft áhrifarík, t.d. klifun,
þrítekning með tilbrigðum. Sjá
t.d. Hannes, þar sem Böðvar
dregur upp skarpa mynd af mið-
aldra manni, ofarlega í þjóðfélag-
inu, með því einu að telja upp sem
sjálfsagða hluti það sem honum
svíður að missa - en öðrum kann
að þykja smáatriði.
Þorgeir Þorgeirsson birti
Kvunndagsljóð hjá Forlaginu
fyrir réttu ári. Bókin útmálar
hversdagsleikann, eins og nafnið
bendir til, og minnir reyndar á
frásögur Þorgeirs, Kvunndags-
fólk, sem birtist 1974 - minnir á
hana meðal annars í því hve fá
orð nægja höfundi til að ná sér-
kennum í máli - og þó er það
ekki neitt sérkennilegt heldur
dæmigert. Flest kvæðin eru í
samræmi við titil bókarinnar, um
hversdagsleikann og á hvers-
dagslegu máli, lítið er um myndir,
líkingar eða annað þvílíkt sem
löngum hefur fylgt ljóðum.
Háðskar myndir af heimskulegu
kynna sér þessa ljóðlist, en hún
er svo sannarlega vel þess virði
enda eru hér helstu yngstu skáld-
in, og von á framhaldi.
Tímaritið Ljóðormur gæti
orðið sá vettvangur íslenskra
ljóða sem allir vildu fylgjast með
og gæti rofið þá einangrun sem
ljóðskáld búa við. Ljóðaupplestur
dreguroftaðsérfjöldamanns, »
en sárafáir kaupa Ijóðabækur.
Það er engin von til að fólk kaupi
árlega tugi ljóðabóka eftir skáld
sem það þekkir ekki, en hitt ætti
að geta orðið að það kaupi sam-
eiginlegan vettvang þeirra, og að
skáld telji sér fremd í því að birt-
ast þarna. Þegar hafa birst fjögur
liefti og er fengur að því safni
þótt á heildina litið mætti það
gjarnan rísa mun hærra.
I fyrra var hér rætt um Ljóða-
klúbbAB, en lítið varð úr
honum, t.d. lítil útbreiðsla, og
kenni ég þar mikið um bókavali.
Það er svo sem ekki ámælisvert
í sjálfu sér að gefa út enn eina
útgáfu af ljóðum Kristjáns
Fjallaskálds en hitt er verra að
fyrir henni skyldi víkja möguleiki
á að koma vönduðu ljóðasafni
samtímaskálds til almennings.
Og mér sýnist að á því sviði hafi
mörg verkefni verið brýnni en
fyrsta ljóðabók Heimis Steins-
Endurútgáfa
Á síðasta ári voru merk ljóða-
söfn endurútgefin. Þar má fyrst
telja Flugur Jóns Thorarensen
frá 1922, líklega fyrstu bók með
prósaljóðum eftir íslending. Þessi
ljóð eru á næsta hversdagslegu
máli, bæði að orðavali og orða-
röð. Enda sýna þau sem hvers-
dagsleg fyrirbæri ást og afbrýði
persóna sem eru nafnlausar
skissur. Oftast nær eru ljóð þessi
brotakennd, jafnvel einhver mót-
sögn í þeim. Þessi einfaldleiki eða
hversdagsleiki talar því beint til
lesenda um venjulegt líf þeirra.
En jafnframt hlýtur hann að
vekja þeim ókyrrð. Þar á ég eink-
um við það að hlutverkaskipan
er hverful, talandi ljóðanna um-
hverfist oft í viðmælanda sinn.
Mér finnst Flugur þó ekki eins
magnað verk og módern ljóð
þeirra Halldórs Laxness, Jó-
hanns Sigurjónssonar og Jó-
hanns Jónssonar frá sama
tímaskeiði.
Nú birtist í aukinni og endur-
bættri útgáfu Ljóð og ritgerðir
Jóhanns Jónssonar, sem verið
hefur ófáanleg frá birtingu fyrir
aldarþriðjungi, en Jóhann dó
1934. Verk hans eru lítil að vöxt-
um, hér eru alls birt tuttugu
kvæði íslensk. Jóhann hefur ver-
ið kallaður eins kvæðis maður,
því hið frábæra kvæði hans,
Söknuður, yfirskyggir allt ann-
að. Þó eru önnur kvæði hans
vönduð listaverk.
Kvæðabók Jóns Helgasonar
er líka því sem næst heildarsafn
skálds fárra en vandaðra kvæða.
Mest fer fyrir þýðingum. Svo eru
i alkunn afbragðskvæði svo sem I
Árnasafni, Áfangar og í vor-
þeynum. Jón dregur þar upp
myndir frá fjarlægri tíð og stöð-
um á íslandi og tengir aðstæðum
sjálfs sin erlendis. Þannig birtist
í einni sjónhending „land, þjóð
og tunga“.
Rækilegt úrval ljóða Halldóru
B. Björnsson birtist undir titlin-
um Þyrill vakir. Halldóra hefur
mikinn orðaforða og vald á mál-
inu sem minnir á sveitunga
hennar ýmsa svo sem Jón Helga-
son og Þorstein frá Hamri.
Almannagóss, svo sem þjóð-
kvæði, þulur og sagnir, setja
skýran svip á ljóð hennar en það
eru ekki klisjur heldur er hvert
atriði úthugsað af skáldinu í vön-
duðum kvæðum.
Úrval fimm síðustu bóka
Kristjáns frá Djúpalæk birtist á
sjötugsafmæli hans. Dreifar af
dagsláttu. Kristjáni tekst stund-
um vel upp þegar hann heldur sig
við eina ljóðmynd og spinnur allt
kvæðið utan um hana, eins og í
eftirmælum hans um nafna sinn.
dr. Kristján Eldjárn, þarsem
andstæður ljóss og myrkurs
tákna andstæður lífs og dauða,
svo sem algengt er, og í „rúst“.
þar sem allt byggist á hlóðaeldin-
um sem táknar í senn næringu
fjölskyldunnar og móðurástina
sem jafnan er svo áberandi í
kvæðum Kristjáns.
Nýtt safn birtist af ljóðum Jón-
asar Svafárs: Sjöstjarnan í
meyjarmerkinu. Þetta er heild-
arsafn, ýmislegt fellt burt frá fyrri
söfnum, öðru aukið við, svo þetta
er mun sterkara en næsta safn á
undan. Sérkenni ljóða Jónasar
hefur alla tíð verið nærskoðun
tungumálsins, sem stundum er
kallað orðaleikir, og birtist í titli
fyrstu bókarinnar: það blæðir
úr morgunsárinu. Þetta ljóða-
Pétur Gunnarsson og Sigurð
Pálsson.
Þýðingar
Ljóðaþýðingar birtast sjaldan.
Tvær komu á þessu ári. Eftir
sænska samtímaskáldið Göran
Sonnevi kom úrval úr miklum
ljóðabálki hans, Mál, verkfæri,
eldur í þýðingu Sigurðar Frið-
þjófssonar. Þar er fjallað um stórt
og smátt á tvist og bast, hvaðeina
sem höfundur lætur sig varða,
gjarnan í formi ljóðadagbókar.
Og yfirleitt er það á einföldu
hversdagsmáli. Aðferðin erþví í
Einar Ólafsson - hefur gott lag á hrynjandi.
safn er meðal hinna sérkennileg-
ustu frá því um miðja 20. öld. og
mér sýnist það hafa haft veruleg
áhrif á skáld svo sem Matthías
Johannessen. Þórarin Eldiárn.
Jón Helgason - heildarsafn Ijóða hans kom út.
stórum dráttum sú sem íslenskir
ljóðalesendur þekkja frá „opnum
ljóðum" skálda svo sem Jóns úr
Vör. Jóhanns Hjálmarssonar og
Matthíasar Johannessen. Þarna
koma á vixl ástarljóð. ýntiss kon-
ar ljóð um einsemd fólks. hugleið-
ingar um nöturleg atvik
hversdagslifsins í Svíþjóð og um
stríðsógnir í þriðja heiminum.
Með því að fjalla skipulagslaust
um hvaðeina sem snertir hann.
heimsmál. umhverfið. einkamál.
miðlar skáldið okkur nokkurri
heildarmvnd af sundraðri veröld
nútimamanns sem hann á erfitt
með að átta sig í.
Els Lasker-Schuler var eitt
fremsta ljóðskáld Þjóðverja í
upphafi þessarar aldar. Hér birt-
ast þrjátíu ljóð hennar í þýðingu
Hannesar Péturssonar. Mána-
turninn. Hér birtist ekki fimmt-
ándi hluti ljóða hennar en mér
sýnist bókin gefa góða rnvnd af
skáldinu, það sem ég hefi lesið.
Hvert einasta Ijóð þess sem ég
hefi séð er ástarljóð. I þeim eru
aðeins tvær persónur, sú sem tal-
ar og hinn ávarpaði. Það er ekki
alltaf ástmaður, einnig rnóðir og
barn. Mikil kyrrð er jafnan yfir
ljóðunum og mjög oft austrænt
myndmál sem minnir á Þúsund
og eina nótt eða Biblíuna, enda
er ástin hþeim oft tilbeiðsla.
Þetta yfirfit má þykja sundur-
laust, en það erkyort eð er engin
von til að upprifjuríwi ljóðabæk-
ur eins árs sýni einhvef
meginlínur. Þær ætti rannsÖim.a
bókum nokkurra ára að leiða í
ljós. Þangað til getum við að
minnsta kosti glaðst yfir því hve
margir leggja sig fram við að
yrkja ljóð, og ekki síst fólk á
unga aldri. Vonandi verður brátt
betur unnið að útbreiðslunni en
hingað til, það er brotalömin í
íslenskri ljóðagerð.