Dagblaðið Vísir - DV - 17.07.1987, Blaðsíða 10
10
FÖSTUDAGUR 17. JÚLÍ 1987.
Útlönd
DV
Lifleg kosningabarátta þrátt
lyrir áriegar kosningar
Jón Ormur Halldórsson, DV, Portúgal:
Það dytti víst engum í hug, sem
ekki vissi, að kosningar væru
árviss viðburður í Portúgal.
Þrátt fyrir fjórtán almennar
kosningar á þeim þrettán árum
sem liðin eru frá því að liðsfor-
ingjar í hernum byltu fasískri
einræðisstjórn landsins í svokall-
aðri blómabyltingu þá fer fram
líflegri kosningabarátta í Portú-
gal þessa dagana en nokkuð sem
sést hefur í norðurhluta álfunnar
um langt skeið.
Það er raunar hvergi friður fvr-
ir þessari kosningabaráttu nema
þá helst á ströndum syðst í
landinu þar sem milljónir ferða-
manna án kosningaréttar njóta
sumarhitanna hér suðurfrá.
Margir Portúgalar segjast orðnir
þreyttir á kosningum og reiðir
stjórnmálamönnum fyrir sífelldar
stjórnarkreppur og þrátefli í
stjórnmálum þessa fátækasta
lands Vestur-Evrópu.
Kosningarnar urðu óvart
Þó bílalestir aki um götur frá
morgni til kvölds með fólk sem
æpir í hátalara og ekki sé auðan
blett að finna á nokkru húsi fvrir
kosningaspjöldum eða ljósastaur
án marglitra borða þá vefst það
fyrir mörgum Portúgölum og
jafnvel stjórnmálamönnum að
útskýra um hvað þessar kosning-
ar snúast.
Aðspurður sagði stjórnmála-
maður við fréttamann DV:
„Kosningarnar snúast um það
hvort átti að hafa kosningar
núna eða ekki. Þær urðu nefni-
lega óvart.“ Þó allir séu auðvitað
ekki á þessari skoðun er þetta
býsna útbreitt viðhorf því stjórn-
in féll á tæknilegu atriði frekar
en pólítísku eftir aðeins hálfs
annars árs setu sem raunar er þó
ekki tiltakanlega stutt seta í
Portúgal.
Fátæktin blasir við
Það ætti hins vegar að vera um
nóg að kjósa hjá þessari þjóð sem
ekki hefur notið lýðræðis fyrr en
nú. Þjóðartekjur í Portúgal eru
miklu lægri en í nokkru öðru
landi Vestur-Evrópu, aðeins um
fimmtungur af því sem gerist
norðar í álfunni og lítið meira en
helmingur af þjóðartekjum Spán-
verja eða íra. Fátækt þjóðarinnar
blasir við hverjum manni sem um
landið fer þó mannlífið virðist
raunar með hýrari brag en víðast
í Norður-Evrópu. Það er hins
vegar lítil gleði yfir betlurum á
götum stórborganna og litlum
bömum sem send eru úr fátækra-
hverfunum til þess að vinna sér
inn fáeinar krónur með hverjum
þeim hætti sem býðst.
Greinileg ágreiningsefni
Fyrir þá sem hafa vinnu og eitt-
h vað af peningum eru þrálát
verðbólga, vaxandi atvinnuleysi
og það sérstaka portúgalska fyr-
irbrigði að fyrirtæki skuldi oft
starfsfólki sínu margra mánaða
laun meðal þess sem helst veldur
áhyggjum. Kosningarnar virðast
þó ekki snúast nema að litlu leyti
um greinileg ágreiningsefni af
þessu tagi því flokkarnir hafa
færst nær hver öðrum á síðustu
misserum í viðhorfi til flestra
þátta efnahagsmála.
Allir inn á miðju
Miðjan hefur þannig orðið þétt-
setnari í Portúgal en var fyrir
fáum árum þegar beinlínis var
tekist á um það hvort innleiða
ætti vestrænan kapítalisma eða
allt að því kommúníska stjórnar-
hætti.
Bylting liðsforingjanna árið
1974 var ein fárra vinstri byltinga
Hægfara ofan á
Að lokum urðu þó hægfara
vinstri menn ofan á innan hersins
undir forystu Eanes hershöfð-
ingja og síðar forseta og meðal
kjósenda undir forystu Soares,
leiðtoga jafnaðarmanna, sem
kosinn var forseti í stað Eanes í
um sem ætlað var að efna til
byltingar fyrir fáum misserum.
Gnæfa enn yfir
Það voru þannig tveir hægfara
vinstri menn, Soares og Eanes,
sem urðu sigurvegarar fyrstu ár
Spinola hershöfðingja var fljótt vikið til hliðar eftir byltinguna i Portúgal 1974. Soares og Eanes urðu sigurveg-
arar fyrstu ár lýðræðisins og þeir gnæfa enn yfir flesta stjórnmálamenn i landinu fyrir utan hinn vinsæla
forsætisráðherra, Cavaco Silva.
af hendi hers í nokkru landi
heimsins. Sá sem valinn var til
forystu, Spinola hershöfðingi, var
þó ekki langt til vinstri en honum
var líka fljótt vikið til hliðar og
menn mjög hallir undir kommún-
isma tóku við völdum og stjóm-
uðu um hríð. Mikil ólga var í
landinu og innan hersins og leit
lengi út fyrir að Portúgal myndi
ekki eiga samleið með Vestur-
Evrópu um stjórnmál.
fyrra en Eanes mátti þá ekki leita
endurkjörs.
Byltingarsinnuðum vinstri
mönnum var vikið til hliðar en
samúð almennings með þeim var
þó enn mikil eins og sást á því
að einn þeirra sem lengst vildi
ganga, Othello Caravalho herfor-
ingi, náði miklu fylgi í fyrstu
forsetakosningum í Portúgal.
Hann situr nú í fangelsi fyrir
meinta aðild að sprengjutilræð-
lýðræðisins og þessir tveir menn
gnæfa enn yfir flesta stjórnmála-
menn í landinu fyrir utan hinn
vinsæla forsætisráðherra,
Cavaco Silva. Hann vill nú fá
meirihluta á þingi fyrir flokk
sinn, Flokk lýðræðisjafnaðar-
manna, en er engu síður nokkuð
til hægri við miðju í stjórnmálum
eins og raunar fleiri flokkar með
slíku nafni. Cavaco Silva hefur
tekist að ná mikilli forystu yfir
aðra flokka á hægri væng stjórn-
málanna. Hefur hægri flokkur-
inn, sem raunar er nefndur
Flokkur miðdemókrata, minnkað
verulega að undanförnu. Svo
virðist sem flokkur forsætisráð-
herrans geti fengið yfir fjörutíu
prósent atkvæða en hægri flokk-
urinn aðeins sex til átta prósent
atkvæða.
Undir nýju nafni
Til vinstri við miðju eru svo
sósíalistar. Hafa þeir flust veru-
lega lengra inn á miðjuna en áður
var. Er þeim ekki spáð nema tutt-
ugu og fimm prósentum atkvæða
nú en þeir hafa fram til þessa
verið leiðandi afl í stjórnmálum
landsins. Öllu lengra til vinstri
eru svo kommúnistar en megin-
flokkur kommúnista undir for-
ystu Alvaro Cunhal býður nú
fram undir nýju nafni og í banda-
lagi við græningja og óháða
vinstri menn.
Skartar bláu í stað rauðs
Flokkurinn, sem lengi hefur
verið Moskvusinnaðastur allra
stórra kommúnistaflokka í Evr-
ópu, skartar nú bláum lit í stað
þess rauða. Fréttaritari DV lenti
á fundi hjá Cunhal og var það
heldur kyndugt að sjá þann
gamla byltingarmann í sjó af blá-
um og hvítum fánum en fyrir
fáum árum mátti heita að Cunhal
hefði tekið sér alræðisvald í hér-
uðunum fyrir sunnan Lissabon
þar sem bændur undir hans for-
ystu yfirtóku landareignir hinna
ríku og settu upp samyrkjubú og
samvinnufélög en meinuðu erind-
rekum stjórnarinnar aðgang
mánuðum saman. Kommúnistum
eða Bandalagi um lýðræðislega
einingu, eins og líklega má þýða
nafn flokksins nú, er spáð um
tólf til þrettán prósentum at-
kvæða.
Nýjastur stóru flokkanna í
Portúgal er svo flokkur Eanes,
fyrrverandi forseta, en flokkur-
inn var stofnaður af konu forset-
ans fyrir hálfu öðru ári og fékk
hann verulegt fylgi í siðustu
kosningum.
Eanes vinsæll
Eanes, sem nú hefur tekið við
stjórn flokksins, er til vinstri við
miðju í stjórnmálum og keppir
líklega helst við jafnaðarmenn
um fylgi að þessu sinni. Eanes er
mjög vinsæll meðal almennings
og mun fá talsvert fylgi út á al-
menna tiltrú á persónu hans.
Fréttaritari DV sat fund með
Eanes í borg sunnarlega í Portú-
gal og var sá fundur allur
byggður i kringum persónu for-
setans fyrrverandi en Eanes átti
ekki greiða leið í gegnum mann-
þröngina í borginni því margir
vildu eiginhandaráritun frá þess-
um manni sem sumir telja að
hafi bjargað Portúgal frá einræð-
isstjórn byltingarmanna fyrir
fáum árum. Flokki Eanes er spáð
svipuðu fylgi og kommúnistum
eða tólf til þrettán prósentum
atkvæða.
Allar þessar spár skyldi taka
með meiri fyrirvara en skoðana-
kannanir á Vesturlöndum því
bannað er með lögum að gera
skoðanakannanir i Portúgal síð-
ustu vikurnar fyrir kosningar.
Kosið verður í Portúgal á sunnu-
dag.
Umsjón: Ingibjörg Bára Sveinsdóttir