Dagblaðið Vísir - DV - 09.09.1987, Blaðsíða 13

Dagblaðið Vísir - DV - 09.09.1987, Blaðsíða 13
MIÐVIKUDAGUR 9. SEPTEMBER 1987. 13 Ósljóm í peningamálum er verðbólguvaldurinn Mikil óáran virðist nú vera í ís- lensku efnahagslífi. Þar ber hæst þá miklu þenslu sem er í ff amkvæmdum og fjárfestingum sem sýnilega ætlar að leiða af sér aukna verðbólgu. Mjög mikið af fjárfestingunum er í framkvæmdum sem eru óarðbærar að því leyti til að þær skila ekki auknum þjóðartekjum. Uppistaðan í framkvæmdafénu eru erlendar lán- tökur. Þær hafa færst mjög í vöxt eftir að fyrirtækjum og einstakling- um var heimilað að taka slík lán. Lán þessi eru yfirleitt í gegnum ís- lenska banka og þeir ganga þar í ábyrgð. Þetta óhefta innstreymi er- lends íjármagns hefur svo leitt af sér þessa ógnarspennu í íslensku at- vinnulífi sem fyrr er minnst á. Þegar svo er komið eykst eftir- spumin eftir vinnuaflinu og yfirboð- in ganga á víxl. Launaskriðið hjá sumum launþegum verður mjög mikið séu þeir í þeirri aðstöðu að geta látið bjóða í sig. Að sjálfsögðu leiðir það til mikillar spennu þegar launamunurinn er orðinn jafnmikill og reyndin er í dag. Við höfum mörg dæmi um hvað gerist þegar óheftu fjármagni er dælt í ákveðin verk til að koma þeim áfram. Nýjasta dæmið er ef til vill bygging Kringlunnar. Sú framkvæmd er að mestu leyti unnin fyrir erlent lánsfé. Þar var boðið í vinnuaflið með háu kaupi og mikilli yfirvinnu. Þeir sem ekki vildu missa frá sér verkamennina eða iðnaðarmennina urðu að bjóða á móti. Slíkur samanburður breiðist auðvitað út um allt. Þetta er aðeins eitt dæmi af mörgum. Síðan koma KjaUaiinn Kári Arnórsson skólastjóri þessir sömu framkvæmdaaðilar, sem búnir eru að skapa þetta ástand, í Qölmiðlana og hneykslast á kröfu- hörku láglaunafólksins og reyna enn einu sinni að halda því að þjóðinni að þær kröfur séu undirrót aukinnar verðbólgu. Erlend lán - erlent vinnuafl Fijálsræðið og stjómleysið í pen- ingamálum þjóðarinnar er að leiða okkur út í aðra verðbólguskriðu. Verði ekki skrúfað fyrir að menn. geti endalaust tekið erlend lán á okkar ábyrgð til óarðbærra fram- kvæmda þá springur fastgengisstefn- an. Að vísu er það góðærið fram yfir allt annað sem haldið hefur genginu í jafnvægi. En góðærið hefur haldið áfram og allar ytri aðstæður verið góðar. Það er óhugsandi nú að beita þeirri aðferð að láta launafólk greiða verðbólguna niður eins og gert var síðast. Fyrirtækin, einkareksturinn, tóku engan þátt í því og færðu eng- ar fómir. Ekki er heldur nú hægt að greiða niður útgjöldin með því að hafa halla á ríkissjóði, nógur er hann fyrir. Það er líka að koma í ljós núna hve slæm aðferð slíkt er og hlýtur alltaf að koma í baksegl launþegans. I þessu ástandi, þegar eftirspumin er mun meiri eftir vinnuafli en hægt er að sinna, þá hyggjast menn grípa til þeirra ráða að flytja inn erlent vinnuafl. Það á að vera lausnin og draga úr þenslunni. En er það ekki hæpin aðferð að flytja inn lánsfé til framkvæmda langt umfram það sem samfélagið þolir og ætla síðan að flytja inn erlent vinnuafl til að koma þessum peningum í lóg? Væri ekki meira vit í því að minnka það er- lenda fjármagn sem í þessar óarð- bæm framkvæmdir fer og reyna að hafa einhveija heildarstjóm á pen- ingamálunum? Varðandi erlenda vinnuaflið hafa atvinnurekendur forðast að ræða þau félagslegu vandamál sem af slíku leiðir enda er það trúlega ekki þeirra ætlun að leysa þau. Það á ríkið að gera með sínum stofhunum. Við þekkjum það frá öðrum þjóðum að vandamál, sem fylgja erlendu vinnuafli, geta orðið hrikaleg. Þau hafa komið fram í öllu félagskerfi þeirra þjóða sem slíkt hafa reynt. Stundargróðinn ræður Mjög víða vantar fólk til starfa sem kunnugt er. Gleggst kemur þetta fram f störfum hjá ríkinu sem snúa að uppeldi. Kennaraskortur er gríð- arlegur og hundmð manna hafa verið ráðin til þess að annast kennslustörf án þess að hafa til þess nokkra menntun. Svo sljó em yfir- völd fyrir þessu að þeim þvkir sem vel horfi hafi þessir menn einhveija menntun. Það að læra það starf að kenna er yfirmönnum skólamála ekki mikils virði, að þvi er séð verð- ur. En kennaramenntun felst fyrst og fremst í því að læra að kenna. Hvaða menntun menn hafa að öðm leyti skiptir minna máli. Því er á þetta minnst hér i sambandi við þensluna á vinnumarkaðnum og óstjómina í peningamálunum að þetta er talandi tákn um þau við- horf sem ríkja, talandi tákn um að stundargróðinn skipti mestu máli. Um afleiðingamar til lengri tíma lit- ið er ekki hugsað - nákvæmlega það sama og i óðagotinu í fjárfesting- unni. Það vanmat, sem er á öllum uppeldisstörfum, svo og léleg laun, leiðir til þess að fólk verður þeim fráhverft. Þannig mun einnig fara um þann atvinnuveg sem þjóðin lifir á, fiskvinnsluna, sem nú á að fvlla af útlendingum af þvi að enginn Is- lendingur vill sinna honum. Ekki hefði þó veitt af að lyfta honum til vegs og virðingar. Kári Amórsson „Frjálsræðið og stjórnleysið í peninga- málum þjóðarinnar er að leiða okkur út í aðra verðbólguskriðu.“ Er St. George að leggja drekann? Ríkisstjómin hefur setið við völd í fjóra mánuði. Nýjar aðgerðir til þess að spila úr góðærinu em engar. Fjármálaráðherra hefúr unnið það sér til frægðar að ætla að kaupa Citroen bragga en annars hefur líf þessarar ríkisstjómar snúist um að halda ræður og drekka kokkteila í tilefhi nýs verslunarbákns og rifrildi um hverjum eigi að selja Útvegs- bankann. Það hafa verið uppi miklar deilur um kaup á Útvegsbankanum, þær hafa að mestu leyti snúist um hvaða aðili eigi að kaupa bankann og er ýmsum hliðum velt upp til þess að rökstyðja hvaða aðili sé hæfastur til þess. Sambandið ögrun Að endingu varð tilboð starfs- manna líklegast til þess að falla í kramið, vegna þess að það er pólit- ískt hlutlaust og verður ekki til þess að kljúfa ríkisstjómina. Þegar þetta er skrifað er ekki búið að ganga frá kaupunum heldur er ennþá óvíst hver kaupir þó talið sé víst að starfs- pienn sitji fyrir ef þeir ná saman í að setja saman tilboð. Sambandið er auðhringur sem hefúr merkilega sjálfstæða tilveru í íslenska hag- kerfinu og er fyrirtæki sem alltaf heldur velli þrátt fyrir sveiflur í rík- isbúskapnum vegna þess hve rekstur þess snertir mörg svið atvinnulífsins. Sambandið er þvi ögmn við ríkið vegna þess að dyntir ríkisins hafa ekki afgerandi áhrif á það og jafhvel er hægt að tala um að ákvarðanir SÍS hafi talsverð áhrif á þjóðarbú- skapinn. Kannski ekki síst fyrir það að SlS getur kúvent stefnu sinni auðveldar heldur en ríkið. Ríkið KjáUaiinn Magnús Einarsson nemi þarf kosningar o.s.frv. til að koma sínum málum á framfæri en SÍS þarf einungis fundi í stjóm þótt auðvitað sé SÍS háð markaðnum hverju sinni, rétt eins og hver önnur sjoppa úti á homi, nema að því leyti sem SÍS stjórnar markaðnum. Það er þess vegna stórmál að SÍS eignist Útvegs- bankann og sameini hann Sam- vinnubanka. Sá banki yrði óneitanlega mjög öflugur, með sterka aðstöðu til að hafa áhrif á bankaveldið, líkt og Mikligarður hafði á Hagkaup á sínum tíma. Mikligarður hafði það sterk áhrif á samkeppni í verslun að stóm versl- ununum Hagkaup og SS var ögrað. Hagkaup svaraði með Kringlunni. Og þenslan og samkeppnin í verslun hefur aldrei verið meiri. I góðærinu er þetta auðvelt en þensla hefur þann ókost að búa til verðbólgu ef þenslan er einungis í verslun en helst ekki í hendur við önnur svið at- vinnulífsins. Ekki bara feit frétt í gúrkutið Tilboð SÍS kom fvrst, frekar hag- stætt tilboð sem fjámiálaráðherra vai- tilbúinn að taka. En sú stað- reynd að tilboðið kom frá SÍS eða framsóknarmönnum varð til þess að Sjálfstæðisflokkurinn eða einka- framtakið rauk upp til handa og fóta og bauð betur. Þetta er sláandi gott dæmi um áhrif SIS á íslenskt við- skiptalíf. Það vildi enginn kaupa Útvegsbankann áður, hann var í sárum og ríkið var að endurbyggja hann fyrir skattpening. En SÍS vill kaupa og allt í einu er Útvegsbank- imi ekki bara feit frétt í gúrkutíð heldur vemlega sterkt póltískt mál. Svo stert að það hriktir í ríkisstjóm- inni. Útvegsbanki-Samvinnubanki yrði stór banki, líkt og Mikligarður er stór verslun. Kannski svipað stór í bankaveldinu og SlS er gagnvart ríkinu. Það er ögrun. Ögmn sem skapar núna þenslu og samkeppni í verslun og gæti gert einnig í banka- máhmi. Er það neikvætt eða já- kvætt? Er gott að vita til þess að Mikligarður stendur jafnfætis Hag- kaup þegar góðærinu lýkur? Kannski er einmitt gott að Útvegs- bankinn sem var getur ekki orðið sá baggi á skattgreiðendum sem hann var. SÍS er of sterkur fjár- hagslegur ba'khjarl til að svo geti orðið. Heilbrigð samkeppni í banka- málum Þetta skapar óneitanlega mögu- leika til meiri samkeppni í banka- veldinu sem mundi leiða til betri þjónustu og aukinnar þenslu. Er svolítið gott að vita til þess að skatt- greiðendur þurfa ekki einir að borga brúsann í næsta Hafskipsskandal? Skapar þetta ekki nauðsynlegt að- hald og samkeppni i bankakerfinu? Er e.t.v. æskilegt að láta stærsta rík- ið í ríkinu bera ábyrgð á stórum banka? Hvað er neikvætt við það að veita ríkinu heilbrigða samkeppni í bankamálum? Getum við e.t.v. búist við álíka samkeppni og þegar Mikligarður og Kaupstaður í Mjódd pressuðu Hagkaup til að byggja Kringluna? Það er að vísu alveg óljóst hvort áhrifin af því verða já- kvæð eða neikvæð. Kannski er þetta nauðslynleg samkeppni. líkt og Út- vegsbanki-Samvinnubanki gæti orðið í bankamálum. I allri umræðu um þetta mál er þáttur fjölmiðla stór: SlS er eins og mafía sem hagnast mikið öðrum til fordildar. Einka- fi'amtakið er aftur Robin Hood sem reddar málinu. Það vill gleymast að fyrirtækjaskráin og hefðbundin ætt- fræði virka eins og dulmálslykill hvor á aðra séu þær lesnar í því skyni að sjá tengsl á milli fjármála- manna landsins. Það er hættulegt að umfjöllun fjölmiðla um kaup þess- ara tveggja auðhringa á Útvegs- bankanum er einatt sett upp líkt og einkaframtakið sé St. George að leggja drekann. Einkaframtakið virðist eiga tök í bróðurpartinum af fjölmiðlum og örugglega í huga þjóð- arinnar þegar hafl er í huga að 40 % þjóðarinnar styðja einkaframtak i kosningum og tæplega 10% fram- sóknarmanna vilja kannast við SÍS. Kannski er ekki svo mikill munur á þessum tveim aðilum? Kannski veita þeir hvor öðrum æskilegt aðhald og samkeppni? I huga fólks er kirfilega komið inn þeirri hugmynd að SIS megi undir engum kringumstæðum kaupa. Hvers vegna ekki? Magnús Einarsson „SÍS er eins og mafía sem hagnast mikið öðrum til fordildar. Einkaframtakið er aftur Robin Hood sem reddar málinu.“

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.