Dagblaðið Vísir - DV - 07.10.1987, Blaðsíða 13
MIÐVIKUDAGUR 7. OKTÓBER 1987.
13
Vinnuaflsskorturinn
Mannekla í fiskvinnslu, mannekla í
iðnaði og þjónustugreinum er
vandamál sem glímt er við að leysa
með misjöfnum árangri. Þetta er of-
ureðlilegt ástand í þjóðfélagi tæplega
250 þúsund íbúa.
Margir þeir sem leiðir eru orðnir
á að horfa framan í langleita útlend-
inga, sem verða fullir efasemda
þegar þeim er svarað um íbúaíjölda
hér, hafa brugðið á það ráð að fikra
sig nær hálfu milljóninni í svari sínu
frekar en eiga í sífelldum útistöðum
við að veija (sannieikann?) kvart-
milljónina.
Of mikið — of fljótt
Skýringin á nefndum eða meintum
vinnuaflsskorti er sú að við íslend-
ingar höfum ætlað okkur um of
áratugum saman að þvi er varðar
framkvæmdir og uppbyggingu.
Enginn myndi þó vilja hverfa aftur
til þeirra tíma þegar og áður en þessi
mikla uppbygging hófst, strax í
stríðslok. En á sama hátt og það
kostar klof að riða röftinn (og ekki
hefur dugnaðinn skort) þá eru fjár-
munir afl þeirra hluta sem gera skal.
Peningamir voru fljótir að hverfa.
Sá gjaldeyrissjóður, sem við íslend-
ingar jusum af í stríðslok, að
viðbættri Marshallaðstoð og öðru
tilfallandi fjárstreymi til landsins,
dugði skammt til þess að standa
straum af því landnámi sem ákveðið
hafði verið að hefja öðru sinni, nú í
nýstofnuðu lýðveldi.
Eins og mörgum nýfijálsum þjóð-
um hefur orðið hált á varð löngunin
til að sýnast getunni yfirsterkari. Þá,
ekki síður en nú, var fiskur og verð-
mætasköpun úr sjó eina auðlindin.
Þá, eins og nú, varð að reiða sig á
það vinnuafl sem var á lausu í
landinu. Og vinnuaflið eða þeir sem
vilja fóma sér á altari arðbærrar
vinnu til sjós og lands em mun færri
Þegnskylda þöguð í hel
Kjállarinn
Geir R. Andersen
blaðamaður
bæri sem margar nýfijálsar þjóðir
hafa illu heilli orðið fyrir barðinu
á: stærilæti yfir nýfengnu frelsi. Til
þess að gera lýðum ljóst að þar fari
sjálfstæð þjóð með eigin stjóm skal
ekkert lengur minna á fyrri vald-
hafa, engu skal þyrmt og öllu kastað
fyrir róða.
Þetta gerðu íslendingar í ríkum
mæh. Flestum fyrri siðum var út-
rýmt, allt frá stjómlagaháttum til
viðtekinna mannasiða.
Þéringar skyldu leggjast af og alhr
skyldu ,jafnir“. íslendingar eiga
ekíti lengur viðtekin ávarpsorð
handa ókunnugum, eins og gerist
með öðrum menningarþjóðum. Þú
um þig frá þér til þín gildir frá eigin
bæjardyrum til Bessastaöa og hefur
um þaö tekist hin besta sátt, þrátt
fyrir innbyrðis ósætti í flestum
„Og hvað er rangt vlð það að koma á
lögskipaðri þegnskylduvinnu fyrir ungt
fólk?“
en þeir sem lítið vilja vita af gjaldeyr-
isskapandi störfum í undirstöðuat-
vinnugreinum.
Þróunin varð því sú að til þess að
fá fólk til að gegna erfiðustu störfun-
um, svo sem sjósókn og sveitastörf-
um, störfum sem varð að halda
gangandi, þurfti þjóðarheildin að
bjóða fram ýmis hlunnindi umfram
aðrar starfsgreinar, í formi sífellt
hærri launa og/eða uppbóta, styrkja,
skattaívilnana, útflutningsbóta og
trygginga.
Kastað fyrir róða
Og enn skal minnst á það fyrir-
greinum öðrum.
Herskylda var bannfærð og orðið
„þegnskylda“ mátti aðeins nota á
einum stað í stjómarskránni, undir
óskiljanlegu merkjamáh. Þingmað-
ur, sem eitt sirrn var svo óskamm-
feilinn að brydda upp á þegnskyldu-
vinnu ungs fólks í ákveðinn tíma á
lífsleiðinni, var aht að því flæmdur
af þingi og síöan hefur enginn al-
þingismaður þorað að styggja
atkvæðin með vangaveltum um
þegnskyldu.
Flest atriði, er lúta að vexti og við-
gangi menningarþjóðar, vom
afnumin við lýðveldistökuna en
Frá Grundarfirði: Ungt fólk í fiskvinnslu ræðir málin.
þeim einum haldið eftir sem fyrirsjá-
anlega gátu spiht fyrir raunverulegu
sjálfstæði þjóðarinnar.
Þannig hélt danski gjaldmiðillinn
velh.
Eins og allir vita hefur mynt okkar
í krónuformi verið einn helsti þrö-
skuldur efnahagslegs sjálfstæðis því
hún er hvorki dönsk né íslensk held-
ur einskis verð samsuða sem tekur
ekki mið af neinum öðrum gjald-
miöh í heiminum, hvorki í skrán-
ingu né verðgildi.
Skylda spillir, þegnskylda
gjörspillir!
Sú spenna, sem ríkir í íslensku
þjóðlífi vegna skorts á vinnuafh,
mun ekki minnka þótt flutt verði inn
farandverkafólk frá öðrum löndum.
Ekkert er líklegra en þá fyrst myndi
kasta tólfunum, húsnaeðisskortur
myndi aukast, leiga á húsnæði snar-
hækka og það sem meira væri -
íslenskt þjóðfélag, sem ekki er of
umburðarlynt fyrir, myndi ekki
samlagast hinum erlendu „vinnu-
dýrum“ (auðvitað flokkaöist þetta
aðflutta vinnuafl ekki undir annað
heiti) í neinum greinum.
Þar sem sú staðreynd er viður-
kennd að kauphækkun dugi ekki til
að fá fólk út á vinnumarkaðinn frek-
ar en orðið er, og allra síst til fisk-
vinnslu, þá er aðeins eitt ráð til og
það er að koma á þegnskylduvinnu.
Og hvað er rangt við það að koma
á lögskipaðri þegnskylduvinnu fyrir
ungt fóhí? Hver getur mótmælt því
með rökum að íslendingar kynnist
af eigin raun þeim undirstöðuat-
vinnuvegi sem þjóðfélagið stendur
og fehur með?
Þegnskylduvinnan yrði að ná til
allra og eiga sér stað á vissu aldurs-
skeiði, t.d. frá aldrinum 19 -25 ára,
í eitt ár, en hnika mætti til hvenær
á þessu aldursskeiði viðkomandi
innti sína skyldu af hendi.
Skyldan yrði jafnvel mun vægari
en gerist meðal annarra þjóða því
hugsanlegt er að fyrir þegnskyldu-
vinnu kæmi greiðsla eins og um er
samið á hveijum tíma. Verkfóh
væru þó undanskilin og kæmi það
sér eklti hla þegar um það er oft aö
ræða að bjarga óunnum verðmæt-
um úr sjó frá eyðheggingu.
Nú nýlega hefur einn af fram-
kvæmdaaðhum í fiskvinnslu tæpt á.
þessari hugmjmd og hefur þar lög
að mæla.
Hjá þjóð, sem oftast nær er sam-
mála um það eitt að vera ósammála
innbyrðis en stendur á barmi gjald-
þrots vegna þenslu og þrákelkni,
má þó búast við að hún geti samein-
ast um að skylda spilh, en þegn-
skylda gjörspilh.
Geir R. Andersen
Ekki gleyma tákn-
málinu? málfræðingar!
„Táknmál heyrnarlausra byggir á málfræði sem er ólík öðrum málum og
hljóðfræði kemur þar að sjálfsögðu ekki við sögu.“
Það sem ghdir um ahar tungur var
tíundað í greinaflokki Eiríks Brynj-
ólfssonar, íslensk tunga, í DV ekki
alls fyrir löngu. Þar voru tekin sam-
an „nokkur atriði sem sameiginleg
eru öhum þekktum tungumálum"
svo vitnað sé orörétt i ritsmíöina.
Með táknmál heymleysingja í huga
vhdi ég leyfa mér að telja þessi at-
riði í veigamiklum atriðum röng.
Einhver kann að halda því fram
að táknmáhð sé ekki tungumál og
bókstaflega talað má halda á lofti
slíkri kenningu. Hún er engu að síð-
ur hártogun þvi táknmáhö er eðh-
legasti tjáningarmáti heymleysingja
og þeirra móðurmál. Aðalatriðið er
þetta: tungumál, sem svo hefur veriö
kallað upp á íslensku, er á sama
hátt og táknmál heymleysingja kerfi
sem fólk notar th að gera sig hvað
öðm skhjanlegt.
Tal og mál
Hugtakið tungumál er á íslensku
bundið við þetta vöðvaþykkhdi sem
við höfum í munninum og visar
ranglega til þess að tal og mál sé eitt
og hið sama. Og því miður sýnist
mér Eiríkur ekki gera næghega
skýran greinarmun þama á milli.
A hstanum um atriðin tíu, sem
sögð em öhum tungum sameiginleg,
segir fyrst að „alls staðar þar sem
fók býr er th tungumál‘k en síðar
segir í sama hð: „Það að kunna að
tala er eitt af því sem sameiginlegt
er öhum mönnum." Fyrri fuhyrð-
ingin er rétt. Hún vísar th þess að
ahs staöar þar sem fólk býr sé th
mál. Síðari fuhyrðingin er röng. Það
að kunna mál þarf ekki endilega að
merkja að fólk kunni að tala. Tákn-
mál heymleysinga er ekki talmál.
í öðrum hð er fjallað um það að
ekki séu th frumstæð tungumál eða
þróuð tungumál. Engin athugasemd
við þá fuhyrðingu en stundum heyr-
ist því haldið fram að táknmál
heymleysingja sé frumstætt mál.
Eins og Eiríkur bendir rétthega á em
öh mál jafngóð th að tjá veruleikann
sem við búum við og búa yfir jöfnum
möguleikum th þróunar.
Undir þriðja hð skal líka hehs-
hugar tekið: Öh mál breytast með
tímanum. Ekkert kemur í veg fyrir
breytingar á lifandi máh.
Olík málfræði - engin hljóð
i fjórða hð er fuhyrt að öh mál
notist við hljóðaröð (orö) th að tjá
merkingu og engin tengsl séu milh
orðsins og hlutarins sem það þýðir.
Þettaer hárrétt en mætti orða öðra-
vísi: Öh mál notast við orð eða tákn
th að tjá merkingu og engin tengsl
em á mihi orðsins/táknsins og hlut-
arins sem það þýðir.
í næstu tveimur hðum, fimm og
sex, er fullyrt að öh mál hafi ákveð-
inn fjölda hljóða sem raðist eftir
ákveðnum reglum og í málfræði
ahra mála séu reglur svipaðar um
hljóðfræði og myndun setninga.
Rangt. Táknmál heymarlausra
byggist á málfræði sem er ólík öðr-
um málum og hljóðfræði kemur þar
að sjálfsögöu ekki viö sögu.
Nafnorð og sagnorð em th í öhum
þekktum tungumálum, segir í sjö-
unda hð. Rétt.
Mörg merkingarleg fyrirbæri, að
tjá hðinn tíma, neitun, spumingar,
o.s.frv., em til í öhum tungumálum,
segir í áttunda hð. Rétt.
Engin athugasemd er heldur gerð
við niunda hð: Málnotendur allra
tungumála geta búið th og skh-
ið óendanlegan fjölda setn-
inga.
Tíundi liðurinn felur á hinn bóg-
inn í sér fuhyröingu sem er röng.
Þar segir: „Sérhvert hehbrigt bam,
hvar sem er í heiminum, af hvaða
kynþætti sem er og án tihits th þjóð-
félagsstöðu og annarra aðstæðna,
getur lært tungumál þjóðar sinnar á
tiltölulega auðveldan hátt.“ Hehbrigt
bam?! Heymleysingjar búa við þá
sérstöðu í okkar landi sem annars
staðar að læra ekki tungumál þjóðar
sinnar nema að htlu leyti. Þeir hafa
sitt eigið mál, táknmáhð, og hvort
KjaUariim
Gunnar Salvarsson
skólastjóri
sem okkur líkar betur eða verr er
íslenska ekki móðurmál íslenskra
heymleysingja heldur táknmáhð.
íslenska er fyrsta „útlenda" máhð
sem þeir læra.
Benda má á að heymleysingjar
víða um heim beijast fyrir því að á
þá sé htið sem málminnihlutahóp
en ekki fatlaða. Og ég held okkur
íslendingum, sem með eldmóði,
stolti og samsthltum huga höfum
varðveitt okkar mál og menningu,
sé hoht að hugsa til baráttu heym-
leysingja fyrir viöurkenningur á
sínu máh, sinni menningu - og
reyna að leggja þeim hð eftir
mætti.
Gunnar Salvarsson
„Heyrnleysingjar búa við þá sérstöðu 1
okkar landi sem annars staðar að læra
ekki tungumál þjóðar sinnar nema að
litlu leyti.“