Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.1987, Blaðsíða 12

12
FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 1987.
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Skammgóður vermir
Þessa dagana er verið að senda skattkortin til almenn-
ings og kynna staðgreiðslukerfið. Staðgreiðslunnar er
beðið með nokkurri eftirvæntingu, enda hefur það lengi
verið í tísku hjá stjórnmálaflokkum og hagsmunasanu
tökum að mæla með staðgreiðslu skatta. Eftirvæntingin
hlýtur þó að vera blandin því niðurstaðan er sú að skatt-
byrðin hækkar í stað þess að lækka, svo ekki sé talað
um greiðslubyrðina sem hlýtur að stórhækka í þrjátíu
prósent verðbólgu. Staðgreiðslan er óneitanlega einfóld-
un á innheimtu og samfara henni hækka skattleysis-
mörkin. Almenningur hefur gleypt við henni vegna
þess að tekjur yfirstandandi árs þarf ekki að telja fram
þótt það breyti sáralitlu fyrir obbann af skattgreiðend-
um. Allt bendir til þess að greiðsiubyrðin af stað-
greiðslukerfmu þyngist hjá fólki með meðaltekjur og
þar fyrir ofan. Við skulum því bíða með fagnaðarlætin
þangað til árangurinn og afleiðingarnar koma í ljós.
En ríkisstjórnin hefur afrekað meira. Hún hefur not-
að tækifærið til margvíslegra hækkana á almennum
neyslusköttum og alls er talið að þær hækkanir nemi
tíu til tólf milljörðum króna. Á móti koma tollalækkan-
ir, niðurskurður á aðflutningsgjöldum og niðurgreiðslur
en samanlagt situr þjóðin uppi með auknar skattbyrðar
sem einkum munu koma fram í hækkuðu vöruverði.
Breytingar á toflskránni og gjaldskrám aðflutnings-
gjalda eru vissulega róttæk tilraun til að einfalda og
auðvelda innflutning á hvers kyns vörum. Þessar breyt-
ingar létta á iðnrekendum og innflytjendum og eru
löngu tímabærar. Einstaka vörutegundir lækka í verði
ef fastgengisstefnan lifir og verðbólga helst í skeíjum.
Hvort tveggja á þó í vök að verjast svo hér verður aftur
að hafa fyrirvara á því hvaða hagsbætur hljótast af
lækkun tolla. Við skulum ganga hægt um gleðinnar dyr.
Neytandinn spyr ekki um það hvernig vöruverðið er
reiknað út. Hann spyr ekki að því hvort tollar séu háir
eða lágir, hvort ríkissjóður hirðir bróðurpartinn af verð-
inu né heldur hvort álagningin sé sanngjörn. Neytand-
inn spyr að því hvort verðlag sé viðráðanlegt yfir
búðarborðið. Og því miður er niðurstaðan sú að neyslu-
skattar, óbreyttur söluskattur og færri undanþágur
hækka útgjöldin hjá heimilunum. Kúnstirnar með tofla-
lagabreytingunum, hversu þarfar sem þær eru, koma
að litlu gagni þegar þær eru notaðar sem skálkaskjól
til að auka skattlagninguna og álögurnar af hálfu hins
opinbera.
Ríkisstjórnin leggur áherslu á að afgreiða hallalaus
fiárlög. Það er ábyrg stefna. En ráðherrarnir hafa heykst
á að skera niður útgjöld svo um munar. Þeir hafa látið
undan þrýstingi um að greiða niður offramleiðsluna í
landbúnaðinum. Þeir eru ennþá uppteknir af því að
veita fé í óarðbærar úárfestingar. Ósamkomulagið inn-
an ríkisstjórnarinnar, sem almenningur hefur fengið
að fylgjast með fyrir opnum tjöldum, stafar af því að
hver flokkur heimtar sitt. Hagsmunagæslan er yfir-
þyrmandi. Það er ekki afrek hjá ríkisstjórninni að
afgreiða hallalaus fjárlög ef stöðugt er seilst í vasa skatt-
borgaranna. Það eru þeir sem borga brúsann. Það eru
þeir sem nú sitja uppi með marga milljarða í auknar
skattaálögur.
Ríkisstjórnin er að hrinda í framkvæmd umbótum í
skattamálum sem lengi hefur verið beðið um. En það
er gert á þann hátt að læðast aftan að skattgreiðendum
með því að fara úr einum vasanum í annan. Það er
skammgóður vermir.
Ellert B. Schram
„Alþingisfólk Kvennalistans viil t.d. láta kalla sig alþingiskonur en ekki alþingismenn eins og tiðkast hefur",
segir greinarhöf. Frá landsfundi Kvennalistans sl. haust, þátttakendur í matarhléi.
Málfræði og misrétti
karla og kvenna
I íslensku hafa mörg fyrirbrigði,
svo sem hlutir og dýr, málfræöilegt
karl- eða kvenkyn. Þetta er stund-
um óþægilegt ef líffræðilegt kyn og
málfræðiiegt kyn stangast á eins
og gerðist sumarið 1980 þegar for-
setaskipti urðu.
Fjölmargt fólk vill ekki sætta sig
við að láta talvenju, sem þróast
hefur gegnum aldir þegar konur
voru áhtnar eign karmanna,
stjórna tali okkar á þeim tímum
sem konur og karlar eiga að njóta
jafnréttis og vera jafngild án tillits
til kynferöis. Alþingisfólk Kvenna-
listans vill t.d. láta kalla sig al-
þingiskonur en ekki alþingismenn
eins og tíðkast hefur.
Karl- og kveneiginleikar
hluta
Ekki veit ég hvort þeir og þær
sem hafa málfræði að atvinnu sinni
hafa kannað mismunandi kyn orða
með tilliti til þess að finna í þeirri
skiptinu dæmi um kvennakúgun
og fyrirlitningu. Málfræðingar
hafa verið uppteknir af því að búa
til tölvuorð á íslensku (takið eftir
að tölvur urðu kvenkyns eftir að
menn vissu að þær eru dyntóttar
en fyrst í stað hétu þessi apparöt
„rafmagnsheilar“ þegar þeir voru
stórir og voldugir og haldiö var að
þeir gætu allt) eða finna reglur um
uppbyggingu málsins svo að pólit-
ískt og félagslegt eðli þess hefur
stundum orðið útundan. í Daglegu
máli hafa þeir iðulega staðið í því
að nagga um ómerkileg smáatriði.
Hvers vegna varð t.d. íslenska
orðið fyrir „traktor" dráttarvél en
ekki dragi? Er það vegna þess að
dráttarvél er dæmigert vinnudýr?
Dragi, ágætt karlkynsorð, hefur
enga slíka skírskotun og dó út. Það
reyndist ekkt varpa neinni dýrð á
karlkynið að gera þetta tæki að
„karli“.
Enn athyglisverðari er munurinn
á þvi hvenær talað er um vél, mót-
or eða hreyfil. Þannig er vél í bíl
afar dyntótt og mikiö er átt við þær
af karlmönnum. Eins er með vélar
í skipum. Við þá dyntagripi er átt
af karlmönnum og að auki eru þær
einhvers staðar niðri í myrkri þar
sem þær sjást ekki. Hins vegar er
ekki hægt að tala um vél í ílugvél.
Hvemig gæti kvenkyn gefið svo til-
komumiklu tæki kraft? Sama gildir
um mótora í dráttarvélum (traktor-
um eins og þær eru vist gjama
kallaðar). Dráttarvélamótorar og
mótorar í ýmsum vinnutækjum
eru of grófir, kraftmiklir og karl-
mannlegir til að vera kvenkyns.
Notendumir (næstum eingöngu
karlar) tala líka með lotningu um
þessar vélar.
KjáUarinn
Ingólfur Á.
Jóhannesson
sagnfræðingur, nemi
í Wisconsin-háskóla
í Bandaríkjunum
Kennarar og kvenkennarar
Það er nú kannski einhver far-
in(n) aö spyrja núna „Er hann
Ingólfur nú orðinn alveg galinnn
af því að vera þarna vestur í landi
Reagans?"
Það getur vel verið að fólk sjái
ekki ástæðu til að taka alvarlega
það sem hér er skrifað að framan
um vélar, mótora, tölvur og raf-
magnsheila. Hins vegar þarf að
taka ýmsa aðra málnotkun alvar-
lega. Hvaða duldar merkingar
liggja í orðum sem almennt eru
ekki gagnrýnd? Er hægt að kúga
fólk með því að hlusta ekki á það
sem það segir á þeim forsendum,
að það sé á „vondu máli“? Hvemig
aðlagast tungumálið breyttum að-
stæðum, félagslegum, menningar-
legum og pólitískum?
Athyglisverð breyting á íslensku
máli er sú aö varla heyrist minnst
á kennslukonur lengur. Ýmist em
kennslukonur ekki aðgreindar frá
kennslukörlum eða þær em kallað-
ar „kvenkennarar". Hvað merki
þaö að tala tun kvenkennara? Af
hveiju em konur, sem kenna, ekki
kallaðar kennslukonur ef þarf að
aðgreina hvors kyns kennari eða
kennarar em? Ég get aöeins gisk-
aö. Ég hygg að fyrrum hafi stærri
hluti kvenna viö kennslu veriö
ógiftur en nú er og að orðið
kennslukona þyki fela í sér ein-
hverja tilvísun til „piparkerlinga".
Ef þetta er rétt lýsir það þó fyrst
og fremst fordómum í garð þeirra
ljölmörgu kvenna sem helguðu líf
sitt börnum og unglingum og upp-
skáru lítið af þessa heims gæðum
í staðinn. Önnur skýring gæti verið
sú að formlegt launajafnrétti hefur
lengi verið við lýði í stétt kennara,
allt frá 1919, og þannig ekki þörf á
því að aðgreina karla og konur með
starfsheitum. Þannig hafi kennslu-
kona „dáið út“ eftir að vitund fólks
gagnvart sundurgreiningu eftir
kynjum jókst en jafnframt eftir að
giftum konum á meðal kennara
íjölgaði.
Nú má auðvitað segja sem svo að
ekkert sé að því að taka upp nýtt
orð í staðinn fyrir gamalt sem hefur
verið misnotað. Illu hefili er kven-
kennari þó karlkynsorð og ljótt að
auki. En það er að sjálfsögðu
smekksartiði. Meiru skiptir hvað
þetta orð í rauninni merkir og
hvort þörf er á sundurgreiningu
kennara eftir kynjum. Aftur er að-
allega um getgátur að ræða. Ég
held að þetta orð sé fremur tilkom-
ið af þörf fyrir að aðgreina kven-
kennara frá „alvöru“kennurum en
að nokkurri annarri ástæðu. Hvers
„þörf ‘ það er get ég ekki sagt. Ég
býst ekki við að nokkur vilji kann-
ast við slíka þörf, ekki einu sinni
þeir karlar sem halda eða héldu
einhvern tíma að giftar konur í
hlutastarfi væru dragbítar í launa-
baráttu kennara. Þetta orð, kven-
kennari, gæti líka táknaö
velþóknun foreldra yfir því að hafa
konu til að kenna bömum sínum.
Hvað sem segja má um þetta til-
tekna orð, sem ég held að sé
kennurum, bæði körlum og kon-
um, til tjóns, þá er víst að tungu-
máliö er aldrei hlutlaust. Ýmiss
konar gildi og fordómar liggja í
leyni við hvert fótmál, bæði í merk-
ingu oröa og beyginarreglum. Við
þurfum aö vera vakandi yfir því
að láta ekki þetta tjáningartæki
okkar ráða yfir okkur eða láta aðra
ráða yfir okkur á þeirri forsendu
að þeir viti betur hvemig á að nota
málið.
Ingólfur Á. Jóhannesson
„Er hægt að kúga fólk með því að
hlusta ekki á það sem það segir á þeim
forsendum að það sé á „vondu máli?““