Dagblaðið Vísir - DV - 17.05.1988, Blaðsíða 14

Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerö:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð í lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Veik stjórn
Ríkisstjórnin stendur sundruö og veik eftir efnahags-
aðgerðirnar. Ágreiningur stjórnarliðsins var mikill.
Einkum eru það framsóknarmenn, sem gerast ókyrrir.
Þeim þykir engan veginn nóg að gert. Stjórnin'gæti orð-
ið í hættu að nýju strax snemma í næsta mánuði.
Lítum á aðdraganda aðgerðanna. Ríkisstjórnin hugð-
ist gera efnahagsaðgerðirr um næstu mánaðamót. En
stjórnin var tekin í bóhnu. Fólk ruddist að bönkunum
til að fá gjaldeyri. Erlendur gjaldeyrir var á útsölu, eft-
ir að verðbólguþróunin hér heima hafði skapað slíkt
ójafnvægi í gengisskráningu, sem orðið var. Á tveimur
dögum voru teknir í gjaldeyri 2,5 milljarðar króna eða
Úórðungur gjaldeyrisforða landsmanna. Ríkisstjórnin
réð ekki ferðinni. Hún varð að berast með straumnum.
Staðan sýndi hrun efnahagsstefnu stjórnarinnar, svo
að ekki varð augljósar séð. Áherzlu verður enn að leggja
á, að núverandi og fyrrverandi stjórn misstu báðar af
tækifærunum. Fyrri stjórn lét góðærið líða án grund-
vaharaðgerða. Meira að segja varð fjárlagahallinn gífur-
legur, og verðbólgan kraumaði undir niðri. Núverandi
stjórn lét fyrsta hálfa árið líða án þess að taka á málun-
um. Síðan varð það of seint.
Þegar vandinn dundi yfir í síðustu viku, var engin
samstaða í stjórninni. Allt var óunnið. Við stjórninni
blasti, að hún var að safna 20 milljarða viðskiptahalla
við útlönd á starfstíma sínum, frá júní í fyrra til næsta
hausts. Eftir góðæri síðustu ára stefndi þá í, að erlendar
skuldir ykjust um fimmtung á þesssum tíma, og það
hjá þeirri stjórn, sem öðrum fremur hafði lofað að-
haldi. Úflutningsatvinnuvegirnir voru að hrynja, jafnvel
næstu daga. Efnahagsstefnan hafði verið röng. Fast-
gengisstefnan hafði reynzt þolanlega um skeið, en var
nú farin að reynast hættuleg. Stjórnarherrarnir settust
niður til að reyna að samþykkja einhverjar aðgerðir í
skyndingu. Aðgerðirnar hggja nú fyrir, en þær sýna
aðeins sundurlyndi stjórnarhðsins. Mikið er ógert og
tíminn naumur.
Stjórnarliðið skilur við málin í bili í miklum ágrein-
ingi um stærð gengisfellingarinnar, sem var nú ákveðin
tíu prósent. Stjórnarliðið deilir um, að hve miklu leyti
rauðu strikin í kjarasamningunum skuli afnumin. Það
skuli næstu vikur rætt við verkalýðshreyfinguna.
Stjórnin deilir um, hvort aðra samninga en þá, sem
gerðir hafa verið, skuh ákveða með bráðabirgðalögum.
Ráðherra greinir mjög á um bindiskyldu bankanna,
lánskjaravísitölu og vexti yfirleitt. Þetta eru nokkur
dæmi um harðan ágreining í stjórninni, sem hefur krist-
ahazt nú um helgina.
Framsókn boðar miðstjórnarfund í byrjun júní. Þá
vih sá flokkur, að hinir verði tilbúnir í harðari aðgerð-
ir. Framsókn telur gengisfehinguna nú hafa verið að
minnsta kosti fimm prósentustigum of litla. Framsókn
vih beita hörku í kaupgjaldsmálum. Augljóst er, að
verkalýðshreyfingin samþykkir ekki, að launin verði
tekin af fólkinu, enda nýsamið. Ríkisstjórnin er í sjálf-
heldu. Dagar hennar kunna að verða taldir innan tíðar.
Frá upphafi hefur komið í ljós, hversu ósamstæð
þessi þriggja flokka stjórn er. Þetta hefur ávaht sést,
þegar á hefur reynt. Nú lenti sljórnin í þeim ógöngum
að missa stjórn efnahagsmála gjörsamlega úr höndum
sér. Aðgerðirnar nú kunna að redda einhveiju um tíma,
en þær leiða bezt í ljós, hvíhkur vafi er, að þessi ríkis-
stjómarbræðsla sé fær um að stjóma.
Haukur Helgason
Vörukaupalán
Með lögunum nr. 63/1979, um
skipan gjaldeyris- og viöskipta-
mála, ásamt meö tilheyrandi reglu-
gerðum er kveðið á um að vörur
megi ekki flytja til landsins nema
greiösla hafi verið innt af hendi eða
tryggð með öðrum hætti, svo sem
með lántöku eða greiðslufresti. Nú
um tíðir falla líklega um 70% af
heildarinnflutningi undir svoköll-
uð heimiluð vörukaupalán.
Talsverð umræða hefur á und-
anfómum missirum orðið um að
breyta þessu fyrirkomulagi þannig
að allur vöruinnflutningur falli
undir heimiluð vörukaupalán,
enda hefur það í fór meö sér bæði
aukinn kostnað og óhagræði borið
saman við það sem tíðkast í öðrum
löndum. Varla þekkjast dæmi um
sambærilegt fyrirkomulag við inn-
flutning og hér tíðkast meöal ann-
arra þjóða sem bomar verða sam-
an við íslendinga að lífskjörum og
menningu.
Við Ingi Björn Albertsson, þing-
maöur Borgaraflokksins, höfum
flutt frumvarp á Alþingi til aö
breyta þessu.
Helstu rök
1. Óeðlilegt er að íslensk stj ómvöld
taki að sér að sjá um viðskipti
íslenskra manna við erlenda á
þennan hátt. íslenskir útflytjend-
ur geta hvergi í heiminum fengið
stjórnvöld til að tryggja sér
greiðslu á þennan hátt. Svona
viðskipti þekkjast einfaldlega
ekki.
2. Lög þau og reglur, sem hér um
ræðir, tryggja á engan hátt, svo
sem þeim virðist ætlað, aðhald
að innflutningi og þenslu. Á síð-
asta ári jókst innflutningur um
28% og viöskiptahalli við útlönd
er mjög mikill. Landiö er yfirfullt
af hvers konar varningi. Kaup-
mátturinn í landinu ræður mestu
um í hve miklum mæli hann selst.
3. Hins vegar eykur þetta fyrir-
komulag kostnað og hækkar
vömverð. Svo sem alkunna er
em vörur fluttar til landsins og
„hggja á hafnarbakka“ þar til
innflytjandi getur innt greiðslur
af hendi í samræmi við lög og
reglur. Þetta þýðir í reynd:
a. Að greiðslufrestur erlendra
framleiðenda og seljenda er nýtt-
ur í raun en kemur ekki að notum
við lækkun vömverðs.
b. Skipafélög og aðrir flutnings-
aðilar þurfa að koma sér upp
viðamiklum vömgeymslum.
Geymslukostnaður er mikill.
Fjárfesting og vinnuafl við
geymslumar, umsjón, eftirlit og
jafnvel tjón hækka vömverð.
Kostnaður 50%
4. Svo sem kunnugt er greiða smá-
sölukaupmenn innflytjendum
með svokölluöum vömvíxlum.
Heildsalar og innflytjendur selja
þessa víxla í banka í því skyni að
afla ljár til þess að leysa út nýjar
sendingar. Bankar kaupa vöm-
víxla á gengi sem þeir ákveða og
kostnaður við þessi „lánsvið-
skipti“ nemur um 50% á árs-
grundvelli. Eölilega leggst þessi
kostnaður ofan á vömverö. Lán
hins erlenda framleiðanda eða
seljanda nýtast hins vegar ekki,
KjaUariim
Guðmundur G.
Þórarinsson
þingmaður fyrir
Framsóknarflokkinn
en í mörgum tilvikum er hægt að
fá greiðslufrest nokkurn tíma án
kostnaðar.
5. Vörukaupavíxlar eru umfangs-
mikill þáttur í starfsemi íslenskra
banka og ein skýringin á útþenslu
kerfisins. Samdráttur í vöru-
víxlakaupakerfi bankanna
mundi draga úr umsvifum þeirra
og valda umtalsverðum sparnaöi.
6. Talið er að um 70% af heildarinn-
flutningi falli undir heimiluð
vörukaupalán. í aöeins um helm-
ingi tilvika er þó lánsheimildin
nýtt. Árið 1986 var heildarinn-
flutningur um 46 milljarðar
króna þannig að 30% innflutn-
ingsins, þ.e. sá hluti sem ekki
nýtur heimildar til vörukaupa-
lána, nemur 13,8 milljörðum
króna.
Miðað viö fyrri reynslu gæti það
þýtt um 7 milljarða króna vöru-
innflutning á greiðslufresti á einu
ári ef um helmingur tilvika nýtti
heimildina. Ef miðaö er við
þriggja mánaða greiðslufrest
mundi heildarupphæðin, sem um
er að ræða og nýttist sem lán frá
erlendum framleiðendum og selj-
endum, vera um 1,7-1,8 milljarð-
ar króna. Líklegt er að það tæki
um 1-2 ár aö ná þessari upphæð
í greiðslufresti.
7. Þensluáhrif er erfitt aö meta en
þau koma aðeins fram fyrst er
breyting á sér stað. í þessu sam-
hengi má benda á áhrif innflutts
fjármagns hjá kaupleigum sem
ekki hefur verið talin ástæða til
að amast við og eru líklega tals-
vert meiri og yfirdráttarheimildir
sem heimilaðar hafa veriö á ávís-
anareikningum og nema líklega
hærri upphæö en hér um ræðir.
í þessu samhengi má einnig nefna
greiðslukortin.
8. Ef að líkum lætur mundu vöru-
víxlaviðskipti stórlega dragast
saman ef frumvarp þetta verður
að lögum. Það þýöir að þrýstingur
minnkar á lánsfjármarkaði og
vextir gætu lækkað.
9. Erlend lántaka er dýr. Líklegt er
að bankakerfið gæti sparaö er-
lend lán um sem svarar lánum
erlendra framleiöenda og selj-
enda sem kæmu að notum ef
frumvarp þetta verður að lögum.
Lán þessara erlendu aðila eru
ódýrari en önnur fáanleg lán, þau
eru oft með lágum eða engum
vöxtum.
Úrelt kerfi við lýði
10. Hið úrelta kerfi, sem við lýði
er á íslandi og varðar afskipti
ríkisvalds af viðskiptum ís-
lenskra og erlendra aðila við
vöruinnflutning til landsins, er
leifar af gömlu hafta- og stýri-
kerfi. Kerfl þetta leiðir af sér
ýmiss konar óarðbæra starfsemi
í þjóðfélaginu, svo sem vöru-
geymslukerfi flutningsaöila og
vöruvíxlakaupakerfi bankanna.
Bæði þessi kostnaöarsömu og
óarðbæru kerfi væru óþörf í
slíkum mæli sem þau eru ef
skipan gjaldeyris- og viðskipta-
mála væri færð í nútímahorf svo
sem þetta frumvarp gerir ráð
fyrir. Rétt er að benda á aö nú
er Seðlabankinn aö koma upp
umfangsmiklu eftirlitskerfi eftir
að bankastimplun var afnumin.
Hætt er við að þetta kerfi leiði
til margra óarðbærra vinnu-
stunda bæði í fyrirtækjum og
stofnunum. Kerfi þetta yrði
óþarft ef þetta frumvarp yröi að
lögum.
11. Þegar Alþingi breytti á síðasta
þihgi ákvæði í lögum nr. 63/1979,
um skipan gjaldeyris- og við-
skiptamála, á þann veg að ekki
þyrfti staðfestingu gjaldeyris-
banka svo að tollafgreiöa mætti
vöru voru flestir þeirrar skoð-
unar að verið væri að færa mál
á þann veg sem þetta frumvarp
gerir ráð fyrir. Svo var þó ekld
og mun hafa komiö mörgum á
óvart. Til þess að svo megi verða
þarf að gera þá breytingu sem
hér um ræðir.
12. Frumvarp þetta er skref í átt
að meiri fríverslun og aðlögun
að viðskiptaháttum helstu við-
skiptaþjóða okkar.
Rétt er að fram komi að við-
skiptaráðherra hefur lýst því yfir
að hann vinni að breytingu á þess-
ari grein laganna nr. 63 frá 1979.
Mér virðist eðlilegt að flýta mál-
inu.
Svo sem fram kemur af rökum
sem dregin eru fram hér að framan
felur þessi breyting í sér spamað,
hagraeðingu og lækkað vöruverð.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Varla þekkjast dæmi um sambærilegt
fyrirkomulag við innflutning og hér
tíðkast meðal annarra þjóða sem born-
ar verða saman við íslendinga að lífs-
kjörum og menningu.“