Dagblaðið Vísir - DV - 05.10.1988, Síða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 5. OKT0BER 1988.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð i lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Sparifjáreigendur
Eitt þaö fyrsta sem heyröist frá nýju ríkisstjórninni
voru yfirlýsingar Ólafs Ragnars Grímssonar um vaxta-
töku af sparifé. Nú átti heldur betur að taka til hend-
inni og Ólafur var digurbarkalegur eins og venjulega.
Nú var komin vinstri stjórn og hún ætlaði sko að ná í
skottið á gróðastéttinni, afætunum sem höfðu þrifist í
hinni alræmdu frjálshyggju. Ekki voru þessar vaxtatök-
ur skilgreindar nánar í þessum almennu og yfirlætis-
fullu yfirlýsingum íjármálaráðherrans sem sjálfsagt
hefur ætlað að ganga í augun á kjósendum sínum, slá
sig til riddara í augum almennings. En ekki fór á milli
mála að Ólafur ætlaði að láta greipar sópa um allt
sparifé.
En hann áttaði sig ekki á einu. Hann áttaði sig ekki
á því að sparifjáreigendur eru ekki fámennur, útvalinn
hópur efnamanna. Almenningur í landinu á um sextíu
prósent alls spariQár og samtals er það fé um hundrað
milljarðar. Það er ekki lítil upphæð og það gefur auga
leið að sparifjáreigendur skipta tugþúsundum. Fólk úr
öllum stéttum, háir sem lágir, ungir og gamlir. Og það
var þetta fólk sem tók kveðjurnar frá fjármálaráðherr-
anum til sín. Til efs er að stjórnmálamaður hafi með
einni yfirlýsingu komið við kaunin á jafnmörgum. Enda
voru viðbrögðin eftir því. Úr öllum áttum kom fólk og
greip um budduna sína. Flest er þetta fólk búið að safna
og spara af sjálfsaflafé sínu með ráðdeild og fyrir-
hyggju. Þetta var varasjóðurinn, eignin sem eftir stóð
þegar verðbólga, skattheimtumenn og eyðsluriddarar
ríkishítarinnar voru búnir að taka sitt. Með fijálsum
og jákvæðum vöxtum hafa stjórnvöld og lánastofnanir
hvatt fólk til að leggja þetta fé inn til ávöxtunar og sá
sparnaður hefur farið vaxandi. Ef eitthvað getur vakið
upp réttláta reiði þá er það sú fyrirætlan að leggja þetta
sparifé í einelti og skattleggja vexti þess.
Enda hafa mótmælin eflaust borist alla leið inn í
stjórnarráðið. Þótt Ólafur Ragnar Grímsson vilji vaða
áfram í villu og svíma þeirrar öreigakenningar sem
gert hefur Alþýðubandalagið að htlum flokki, þá er
hann ekki einn í heiminum. Hann var kveðinn í kút-
inn. Fyrst af fjöldanum, þeim þúsundum manna sem
eiga spariféð. Síðan af samráðherrum sínum sem sáu
skyndilega fjara undan vinsældum sínum og póhtískri
stöðu ríkisstjórnarinnar ef alvara yrði gerð úr vaxtatöku
af sparifénu. Og Ólafur dró í land.
Það sást á stofnfundi spariQáreigenda síðasthðinn
sunnudag að þar var ekki samkoma gæðinga og ríkis-
bubba. Þar var almenningur á ferð og sú samstaða, sem
fengist hefur með því fundarhaldi, er sönnun fyrir því
að stjómmálamenn komast ekki upp með hvaða vit-
leysu sem er. Þeir geta argaþvargast út af ráðherrastól-
um og valdabrölti en þegar kemur að eignum og fjár-
munum fólks em víghnurnar dregnar. Hingað og ekki
lengra.
Því miður er ekki við því að búast að formaður Al-
þýðubandalagsins læri af reynslunni. Menn, sem hafa
gengið um með khsjur og stóryrði og stýra flokkum sem.
hafa ranghugmyndir um samfélagið í kringum sig, eru
ekki hklegir til að þekkja takmörk sfn. Ólafur Ragnar
og kompaní mun halda áfram að storka fjöldanum i óðs
manns æði. Samtök sparifjáreigenda hafa sýnt fram á
að það er hægt að setja þeim stólinn fyrir dymar. Al-
menningur þarf að vera á verði gagnvart dellukenning-
um Alþýðubandalagsins. Öðmvísi verður almannahag-
ur ekki tryggður. Ehert B. Schram
Molar af tiygg-
ingamálum
Margt er það í mjög svo viðamik-
illi og flókinni tryggingalöggjöf
okkar sem vissulega væri ástæða
til að orða betur og skýrar til að
taka af öll tvímæli.
Ærið mörg þýðingarmikil atriði
eru komin þangað inn sem einstak-
ar breytingar, þar sem of oft skort-
ir þá heildarsamhengi.
Þó mun blessunarlega hafa tekist
svo til að ekki er um hrein árekstr-
aratriði aö ræða, en mætti kalla að
núningsfletir ákveðinnar misvís-
unar væru fullmargir. Löggjafmn
hefur ærið oft vahð sér við laga-
setningu, einkum þar sem vafaat-
riði hafa komið upp, þá tiltölulega
ódýru lausn að vísa til þess að nán-
ari ákvæði skuli sett í reglugerð og
hvað varðar tryggingalöggjöfma þá
er of oft að því ráði hrapað að
ákveða að tryggingaráð setji nánari
reglur, jafnvel sjái til fulls um þær
reglur sem farið skal eftir. Nú hef-
ur undirritaður verið sextugasti
partur af þessum sama löggjafa í
meira en hálfan annan áratug, en
hann hefur líka oft bent á þessa
vankar.ta, þessa veikleika og m.a.
lagt það til sérstaklega að reglu-
gerðir ráðherranna (les: ráðuneyt-
ismanna) skyldu a.m.k. fá staðfest-
ingu viðkomandi þingnefnda, þ.e.
þeirra sem íjölluðu um lagasetn-
inguna sérstaklega.
Valdaafsal ekki afsakanlegt
Undirritaður er heldur alls ekki
að segja að reglugerðir séu af hinu
illa eða illa gerðar yfirleitt, langt í
frá, en valdaafsal Alþingis gagn-
vart ýmsum þýðingarmiklum þátt-
um af þessu tagi er hins vegar ekki
afsakanlegt.
Reglur tryggingaráðs (en þar á
undirritaður reyndar varamanns-
stól) eru heldur ekki slæmar í eðli
sínu og oftast held ég að réttlætis
sé fyrst og fremst gætt þótt spyrja
megi, eins og eitt sinn var spurt
um sannleikann - hvað er réttlæti?
Undirrituðum þykir það t.d. ekki
nógu góð réttlætislatína varðandi
ferðir landsbyggðarfólks á fund
sérfræðinga suöur aö þrjár skuli
þær vera - innan þröngra tíma-
marka - áður en greiðsla fæst - og
alls ekki megi greiða feröirnar ef
viökomandi hefur veriö svo ólán-
samur að verða veikur af öðru eða
öörum sjúkdómum en t.d. fyrsta
og síðasta ferðin voru famar út af.
Þá fer allt í flækju. Fólk fer svo
sannarlega ekki hingað suöur á
læknisfund í einhveijum leikara-
skap og af eintómu bríaríi en ein-
mitt þessi vitlausa regla skapar
misnotkunarhættu. Velviljaður
sérfræðingur, sem hefur horft upp
á sjúkling sinn með tvær dýrar
ferðir, dvalarkostnað og vinnutap,
að ógleymdum sjálfum sjúkdómn-
um, hlýtur næstum því aö segja
sjúklingnum aö koma nú í eina
„tékkun", svona bara til að fá ferð-
irnar greiddar.
Þetta datt hins vegar hinum mis-
notkunarhræddu tryggingaráðs-
mönnum ekki í hug þegar þeir voru
aö troða í öll göt ofnotkunar á sín-
um tíma. Ég nefni þetta dæmi en
algilt er þaö ekki, síður en svo.
Talandi um misnotkun er sú
hætta fyrir hendi alltaf og ævin-
lega. En ótti við þau örfáu prósent
má aldrei verða til þess aö heildin
- þaö fólk sem þarf - gjaldi þess.
Undantekningamar
En tryggingalöggjöfm er víðfeðm
og hún snertir ntjög hina mannlegu
hlið, mannleg samskipti koma að
sjálfsögðu geysisterkt inn í mynd-
ina og þar fullyröi ég að yfirgnæf-
andi fjöldi þess fólks sem þar að
starfar er því verki vel vaxiö - að
útskýra - að gera fólki grein fyrir
möguleikum og rétti - að beina því
á sem réttasta braut.
KjáUaiinn
Helgi Seljan
félagsmálafulltrúi ÖBÍ
Undantekningarnar eru hins
vegar enn meira áberandi þarna
en annars staðar því vandamálin
eru svo viðkvæm. Ég lít.oft í les-
endabréf blaðanna og sé raunar
stundum ádeilur á það fólk er
þarna vinnur, hrós sömuleiöis,
enda eru nú lesendabréf fremur til
útrásar illum vessum, eins og kerl-
ingin sagði. Miðað við umfang og
fjölda viðskiptavina og miðað við
eigin reynslu - daglega nú - oftlega
„En tryggingalöggjöfin er vfðfeðm
og hún snertir mjög hina mann-
legu hlið,“ segir i greininni.
áður þá kemur býsna jákvæð mynd
upp í hugann þótt betur megi alltaf
gera. En boöleiöir og upplýsinga-
miðlun má þó bæta að mun þótt
margt hafi áunnist.
Sá er þessar línur skrifar á að
vera að endurskoða tryggingalög-
gjöflna en raunar veit hann ekki
hvort svo er í alvöru því nú nálg-
ast hálft ár - heilt misseri frá síð-
asta fundi nefndarinnar. Ekki
vantar þó verkefnin - fyrst og síð-
ast ýmsar brýnar úrbætur sem
skila miklu til margra en þurfa þó
ekki aö kosta svo óskaplega mikið.
Ég nefni af mýgrút mergðarinnar
af handahófi tvennt. Öryrkjar og
ellilífeyrisþegar, sem eiga bifreiö,
fá bensínpeninga svokallaða, þ.e.
að vísu innan ákveðinna tekju-
marka - að sjálfsögðu. Þetta er all-
góöur stuðningur við þá sem þurfa
á bifreið að halda til hinna ýmsu
nota, náms, starfa, félagslegrar
þátttöku í þjóðlífmu o.s.frv.
En svo kemur aö þeim sem ekki
eiga bifreið en þurfa þó - hafa á því
fulla þörf - að komast til og frá,
taka eðlilegan þátt í ýmsu, er áhugi
þeirra beinist að, brýnar og brað-
nauðsynlegar ferðir á læknisfund
eða í lyfjabúð falla þar inn í og eru
oft þungbærastar svo og ýmislegt
annað sjúkdómi eða öldrun tengt.
Þetta fólk fer gjarnan með drjúgar
upphæðir sem dragast frá þeirra
allt of litlu og lágu tekjum.
Þetta fólk, segi ég, á að fá ígildi
bensínpeninga, sams konar aðstoö
og ekki lakari en bifreiðaeigendúr.
Og þetta á ekki aö vera illfram-
kvæmanlegt.
Tekjutrygging og réttindi
Annað sem allt of oft kemur hér
upp á borð er spumingin um
hversu mikiö viðkomandi megi
vinna svo ekki verði skerðing á
tekjutryggingu og vel að merkja að
niður falli réttindi tengd tekju-
tryggingu. Sama á viö aö nokkru
um breytingu á örorkumati úr 75%
í 65% - af tekjuástæðum.
Og ókunnugir spyija eflaust:
Hvers vegna vill nú fólkið ekki al-
veg skilyrðislaust vinna? Og von
er aö spurt sé. Auðvitað vill fólk
það yfirgnæfandi en starfsgetan er
oft mjög skert og sveiflumar mikl-
ar í heilsufari svo vinna í dag getur
þýtt sjúkrahúsvist eða óvinnu-
færni meö öllu á morgun. Það er
því margs að gæta fyrir öryrkjann
sem er af veikum mætti að vinna
svo sem hann getur og stundum
gott betur. Og eitt atriðið snertir
réttindin sem fylgja og þyrftu að
vera í öðm formi og með öðrum
skilyröum en nú er. Sjónvarp, sími,
læknishjálp, lyf, sem allt spilar
þarna inn í.
Þessu þarf að koma í þaö horf að
fólk þurfi ekki að velta fyrir sér
spumingunni um vinnu eða ekki
vinnu vegna þessa.
Sá eða sú sem er 75% öryrki
læknisfræðilega breytir ekki um
örorkustig þótt hann eða hún hafi
1000 krónum meira í tekjur á mán-
uði, en svo er í dag, eða getur verið.
Og sjónvarp og sími em sjálfsögð
þrátt fyrir að tekjur fari upp um
100 krónur á mánuöi, svo annað
dæmi sé tekið.
Heildartekjudæmi hins fatlaða
bréytist ekki nein býsn við smáveg-
is meiri tekjur - máski skamman
tíma þegar upprif er. Nóg um það
enda oft áður verið að vikið. Ekki
er þó hægt að stilla sig um í lokin
að benda á eitt alvarlegt vansaat-
riði - vansæmdar væri rétt að
segja, sem allt of lengi hefur veriö
við lýði.
Það eru svokallaöir vasapeningar
öryrkja sem vistast á hjúkrunar-
heimilum og sjúkrastofnunum.
Þar er hópur á ferð sem greini-
lega er ekki þrýstihópur, ekki hóp-
ur hávaðans, heldur hljóður og
þögull sem unir hlutskipti sínu
þrátt fyrir allt - hlutskipti sem eng-
inn vildi una við.
Fötlunin er eitt - ýmiss konar
þjónusta annað - og víst er margt
mjög vel gert af stofnununum.
En til annarra þarfa en fæðis,
húsnæöis og brýnustu þjónustu
ætlar samfélagið þeim' rúmlega
5000 krónur á mánuöi - heilar 60
þúsundir á ári eða u.þ.b. Vansæmd
- virðingarleysi fyrir sjálfstæðri
persónu - vanræksla af versta tagi.
Mig skortir orð. Þessu eigum við
að breyta - þetta verðum við að
bæta.
Helgi Seljan.
„Sá eöa sú, sem er 75% öryrki læknis-
fræðilega, breytir ekki um örorkustig,
þótt hann eða hún hafi 1000 krónum
meira í tekjur á mánuði, en svo er í
dag, eða getur verið.“