Dagblaðið Vísir - DV - 20.10.1988, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 20. OKTÓBER 1988.
7
Viðskipti
Erum við að sogast inn í Efhahagsbandalagið?
Sala á veiðileyfum hrindir
helstu hindruninni úr vegi
- stefnum að viðræðum en ekki um aðild, segir Jón Sigurðsson
Þorvaldur Gylfason telur það koma sterklega til greina að leyfa útiendingum til jafns viö íslendinga að kaupa
veiðileyfi á islenskum veiðileyfamarkaði.
Útflutningur eftir löndum
1987
Tíu helstu viðskiptalöndin 1988
Hlutfallslegt vægi B thi helstu viðskipta- Ve*tui landa íslendinga portú< Japan . Spánn / / Frakkla ^ Bral .andarlkin 12.5% -Þýskaland / r/ / Iand19,7% jy ■ rVJ~J '
1 5%l 10% I 15% 20%ÍfÖv|
A þessum myndum mð sjá hversu stór hluti af útflutningi okkar fer nú
til rikja Evrópubandalagsins. Eins og sjá má af íslandskortinu er hlutur
þess um 57 prósent af útflutningi okkar á meðan ekki fara nema um
18 prósent til Ameriku og 4 prósent til Rússlands og Austur-Evrópu.
Á litla súluritinu má síðan sjá hversu Bandaríkjamarkaöur hefur minnk-
að á undanförnum árum samanborið vlð markað Evrópubandalagsins.
Neðst má síðan sjá aö við flytjum nú mest út til Bretlands en ekki Banda-
ríkjanna eins og verið hefur i áratugi. Rússland (SSSR) var i fyrra i
áttunda sæti yfir helstu útflutningslönd okkar en var á árum ðöur yfirleitt
„Ef við ætlum að halda okkur utan
Evrópubandalagsins þurfum við að
tíreyta okkar utanríkisviöskiptum.
.Ef við breytum þeim ekki eigum
við engan kost annan en að ganga
í bandalagið eftir tvö ár eöa svo.
Ef við hins vegar breytum okkar
viðskiptum getur verið að það hafi
ekki svo mikla efnahagslega þýð-
ingu fyrir okkur að sækja um inn-
göngu í Evrópubandalagið," segir
Vilhjálmur Egilsson, 'fram-
kvæmdastjóri Verslunarráðs.
Það sem liggur að baki orða Vil-
hjálms er að á tiltölulega skömm-
um tíma hefur útflutningur íslend-
inga til ríkja Evrópubandalagsins
aukist stórlega. Um miðjan síðasta
áratug fóru um 30 prósent af út-
flutningi okkar til þessara ríkja.
Árið 1985 var hlutdeild Evrópu-
bandalagsins orðin tæplega 40 pró-
sent. í fyrra fóru hins vegar um 57
prósent af útflutningi okkar til
Evrópubandalagsins.
Eins og kunnugt er stefnir Evr-
ópubandalagið að því að gera aðild-
arríki sín að einum markaði árið
1992. Þá verða allir tollar felldir
niður milli ríkjanna og þau munu
koma fram sem eitt í viðskiptum
við önnur ríki. Þá verða og allar
fjármagnstilfærslur fijálsar milli
ríkjanna. Þau verða einn vinnu-
markaður og innan þeirra verður
flest annað samræmt, svo sem
skattar og staðlar sem hugsanlega
gæti staðið í vegi fyrir frjálsum við-
skiptum milli landanna.
Ekki byrjaðir á
heimavinnunni
„Þessari spurningu er ekki hægt
aö svara meö einfóldu jái eða neii
á þessu stigi," sagði Þorvaldur
Gylfason, prófessor í hagfræði, um
hvort íslendingar ættu að leita eftir
inngöngu í Evrópubandalagið.
„Astæðan er að sú undirbúnings-
vinna, sem við íslendingar þurfum
að inna af hendi, er í raun og veru
ekki hafin. Það sem við þurfum að
gera er að afla allra þeirra upplýs-
inga og gagna sem við komumst
yfir um hvað það þýðir fyrir okkur
að ganga í Evrópubandalagið og
ekki síður hvað það þýðir fyrir
okkur að vera utan bandalagsins.
Kosti þess og galla þurfum við að
meta mjög vandlega. Það er mjög
brýnt að sú vinna hefjist strax,“
sagði Þorvaldur.
Vilhjálmur Egilsson tók í sama
streng og sagði að við hefðum ekki
unnið neina heimavinnu varðandi
þær breytingar sem eru yfirvof-
andi.
Megum ekki verða
geirfuglasker
„Það er að störfum nefnd á veg-
um þingsins sem hefur þaö verk-
efni að fylgjast sérstaklega meö
þessari þróun. Það er samstarfs-
nefnd ráðuneyta sem vinnur að
málinu. Það má vel vera rétt og
æskilegt að það verði líka gerð al-
menn athugun á því hvernig best
sé aö koma fyrir okkar samskipt-
um við Evrópubandalagið og ein-
stök ríki þess,“ sagði Jón Sigurðs-
son, viðskipta- og iðnaðarráðherra
og starfandi utanríkisráðherra.
„En ég tel að málið liggi ljóst fyr-
ir sem ein af stórum staðreyndum
í tilverunni að þama er ríkjablökk
sem kaupir meira en helminginn
af því sem við höfum að selja og
hvaðan viö kaupum meira en
helminginn af því sem við viljum
kaupa. Við verðum því að búa okk-
ur undir það þegar þetta bandalag
Fréttaljós
Gunnar Smári Egilsson
hefur fellt niður alla skilveggi inn-
an útveggja sinna árið 1992 og
tryggja áð við útilokumst ekki. Við
megum ekki verða geirfuglasker
hér norður í hafi heldur þjóð sem
kann fótum sínum forráð í þessum
samskiptum. Viö megum heldur
ekki gleyma mörkuðunum í Vest-
urheimi og Asíulöndum. Þeir síðar-
nefndu hafa verið vaxandi á und-
anfomum árum. Bandaríkjamark-
aður er auðvitað enn burðarás í
okkar utanríkjaviðskiptum," sagði
Jón.
Sala á veiöileyfum
opnar leið inn
Það sem einkum hefur verið talið
standa í vegi fyrir hugsanlegri inn-
göngu okkar í bandalagið era fiski-
miðin. Um leið og okkur yrði veitt-
ur aðgangur aö mörkuðum í Evr-
ópu yrðum við að veita ríkjum
bandalagsins aðgang að fiskimið-
um okkar.
„Það er til mjög einfóld lausn á
sjávarútvegsvandanum sem sumir
hafa áhyggjur af í sambandi við
inngöngu í Evrópubandalagið,“
sagði Þorvaldur Gylfason.
„Auðvitað kemur það ekki til
greina að veita útlendingum
ókeypis aðgang að íslenskum fiski-
miðum. Það sjá allir. Hins vegar
kæmi það sterklega til greina aö
leyfa útlendingum til jafns við ís-
lendinga að kaupa veiðileyfi á ís-
lenskum veiðileyfamarkaði ef sú
skipulagsbreyting yrði gerð á
stjórn fiskveiða. Það er að segja að
veiðileyfin yrðu ekki afhent út-
gerðarmönnum ókeypis heldur
seld, enda er fiskurinn í sjónum
sameign landsmanna samkvæmt
lögum. Nánast allir hagfræðingar
eru sammála um að þessi skipu-
lagsbreyting á fiskveiðunum sé
tímabær vegna þess aö hún myndi
spara óhemjumikið með því að
auka hagkvæmni í sjávarútvegi.
En hún mun um leiö hrinda úr
vegi helstu hindrun sem við sjáum
fyrir því að ganga í Evrópubanda-
lagið.
„Frakkar hafa að sjálfsögðu ekki
rétt til þess að moka upp kolum
úr þýskum kolanámum. Hins veg-
ar hafa Frakkár jafnan rétt á því
og önnur bandalagsríki aö kaupa
þýskar kolanámur. Þýsk kol eru
nákvæmlega eins og íslenskur fisk-
ur; náttúruauðlind sem gengur
í öðru til þriöja sæti.
kaupum og sölum,“ sagði Þorvald-
ur.
- Er ekki hætt við að erlend fyrir-
tæki yröu íslenskum fyrirtækjum
sterkari og gætu keypt upp megnið
af þessum veiðileyfum?
„Ég efast um að nokkurt erlent
fyrirtæki væri samkeppnisfært við
íslensk sjávarútvegsfyrirtæki.
Framleiðni í íslenskum sjávarút-
vegi er miklu meiri en gerist 1 út-
löndum. Ég held að það væri mjög
lítil hætta á að erlend sjávarútvegs-
fyrirtæki væru samkeppnisfær við
íslensk um kaup á veiðleyfum,"
sagði Þorvaldur.
Eigum ekki aö
stefna að aðild
- En telur Jón Sigurðsson að við
ættum aö ganga í bandalagið?
„Ég tel það vera eitt mikilvægasta
verkefni á sviöi atvinnu- og utan-
ríkismála aö búa íslenskt atvinnu-
líf undir þær breytingar sem eru
fram undan á viöskiptaháttum og
efnahagsstjóm í Evrópubandalag-
inu á næstu árum. Við verðum að
vinna skipulega að því að laga ís-
lenskt efnhagslíf að þessum að-
stæðum og verðum að tryggja okk-
ar viöskiptastöðu en án aðildar að
bandalaginusagði Jón.
- Hvers vegna ekki?
„Ég tel að á þessu stigi máls komi
aðild þar ekki til álykta, einfaldlega
vegna þess að við getum ekki falhst
á að frjáls aðgangur að mörkuðum
jafngildi frjálsum aðgangi að auö-
Undum sem fuU aðUd hefði í för
með sér.“
- ErekkilausninaðseljaveiðUeyf-
in eins og Þorvaldur Gylfason,
Ragnar Áraason og fleiri hafa bent
á?
„Það er mál sem er alls ekki á
þvi stigi að hægt sé að tengja það
við hugsanlegar viðræður okkar
við Evrópubandalagið um tengsl
okkar við þaö mikla bandalag,“
sagði Jón.
Bandaríkjamarkaður
ekki íengur stærstur
Eins og kom fram hér að ofan
telur Vilhjálmur EgUsson aö við
verðum að breyta áherslum í utan-
ríkisviðskiptum-fljótt ef við ætlum
ekki að sogast inn í bandalagiö
nauðugir vUjugir. Hann bendir á
sem annan kost, eins og Jón Sig-
urðsson, að rækta betur Banda-
ríkjamarkað og markaði í Asíu.
í fyrra gerðist það í fyrsta skipti
í marga áratugi að við Uuttrnn ekki
út meira til Bandaríkjanna en
nokkurs annars lands. Bretland
haföi tekið sæti þess. Við höfum
hins vegar Uutt hægt og bítandi
meira tU Asíu, og þá einkum Jap-
an, á hverju ári. Sú aukning er hins
vegar ekki nema Utilræði miðað við
hversu griðarlega viðskipti við
Evrópubandalagið hafa vaxið.
„Ég held að þetta þuríi ekki að
vera nein varanleg sveiUa," sagði
Þorvaldur Gylfason um þessa
miklu aukningu á viðskiptum við
Evrópubandalagið. Hann benti á
að höfuðástæðan fyrir þessari
sveiUu væru breytingar á gjaldeyr-
ismarkaöi. Ef sú þróun, sem leiddi
tU þessara breytinga, sneri við
gætu íslendingar snúið aftur frá
Evrópumarkaði.
Ekki víst aö
við fáum inni
En fylgir því einhver hætta að
ganga ekki inn í Evrópubandalag-
ið?
„Meginhættan er að þá stöndum
við einir. Það mun þá hafa vissar
aUeiðingar í okkar utanrikis- og
vamarpóUtík. Það er þá hætt við
þvi að okkur verði þvælt inn í ein-
hveija stöðu sem við sjáum ekki
fyrir,“ sagði Vilhjálmur EgUsson.
„Margir hafa áhyggjur af því að
smáþjóð eins og við myndum glata
einkennum okkar ef við gengjum
inn í bandalagið. Sjálfur hef ég ekki
miklar áhyggjur af því. Bæði vegna
þess að ég tel að útlendingum þyki
Island ekki árennUegt til ábúðar
vegna þess hvemig náttúruskUyrði
og veðurfar er hér og einnig vegna
þess að ef einhveijir úUendingar
slæddust hingað inn þá yrði það til
bóta,“ sagði Þorvaldur Gylfason.
Þorvaldur sagðist einnig telja aö
kostirnir við inngöngu í bandalagið
yrðu án efa fleiri en gaUarnir. Með
inngöngunni gætum við lyft lífs-
kjörum okkar verulega.
„En það er hugsanlegt að þó svo
íslendingar myndu sækja um inn-
göngu að þeir fengju ekki vegna
þeirrar óreiðu sem hér hefur ríkt
í efnahagsmálum um langt skeiö.
Menn ættu að vara sig á því að
vera of sjálfumglaðir í öUu tali um
hugsanlega inngöngu í bandalagið.
Það getur verið að þó svo við vijjum
inn aö þá vilji þeir ekki okkur,"
sagði Þorvaldur.