Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1988, Qupperneq 30
Lífsstm
MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER 1988.
íslendingar fyrstir til að sameina starfsheiti innan grafíska iðnaðarins:
í framtíðinni
ntskrifast prentsmiðir
Óli Vestmann Einarsson var verk-
efnisstjóri með sameiningu starfs-
heita innan grafíska iðnaðarins.
í haust var gerð breyting á starfs-
heitum í grafíska iðnaðinum. Breyt-
ing sem hafði verið unnið að í nefnd-
um í eitt ár. Starfsheiti sem áður
voru átta voru sameinuð í þrjú,
prentsmíð, prentun og bókband.
Þetta hefur í íbr með sér breytingu
á kennslu hjá þeirri deild í Iðnskól-
anum sem útskrifar bókagerðar-
menn. í stað sérhæfðrar kennslu fá
þeir nemendur sem byrjuðu í haust
mun víðtækari menntun og í þeirra
hópi verða fyrstu prentsmiðirnir
sem munu útskrifast.
Prentsmíði er ekki aðeins nýtt
Tíðarandi
starfsheiti heldur er hér um að ræða
nýyrði í íslensku máli. í ramma
prentsmíðinnar eru starfssvið sem
áður voru sérfóg, setning og umbrot,
oífsetljósmyndun, filmuskeyting og
plötugerð og prentmyndagerð.
«*£r þetta að því er best er vitað í
fýrsta skipti í veröldinni sem þessi
starfssvið hafa verið sameinuð.
Flókin uppbygging stéttarfélaga
innan grafísks iðnaðar í flestum þró-
uðum löndum hefur gert það að
verkum að slík sameining er nánast
óhugsandi í nánustu framtíð. Fyrir-
mynd var því ekki að fá annars stað-
ar frá heldur varð að vinna að sam-
einingunni frá grunni.
Þróunin kallaði á breytingar
Þróunin hefur verið í átt til sundur-
greiningar innan iðngreina í graf-
ísku greinunum. Tækniþróunin hef-
ur verið það ör að einstaka störf inn-
an prentunar hafa nær horfið og
önnur orðið til. Það var því orðin
brýn þörf á sameiningu og í raun
voru það tilmæli Alþjóðasambands
prentara að reynt yrði að sameina
starfsheiti.
Þegar Félag íslenska prentiðnaðar-
ins og Félag íslenskra bókagerðar-
manna voru orðin ásátt um að fækka
starfsheitum var skipuð nefnd til að
vinna að framkvæmd málsins.
Lá næst fyrir að ráða starfsmann
til verksins og var Óli Vestmann Ein-
arsson fenginn til að vera verkefnis-
stjóri yfir þeirri miklu vinnu sem
nauðsynleg var og eru allir sem DV
hafði samband við sammála um að
betri mann til verksins hefði ekki
verið hægt að fá.
Óli Vestmann er sá sem kennt hef-
. jjr lengst við prentdeild Iðnskólans
og þekkir því innviði iðnaðarins
mjög vel. Starf hans lá aðallega í að
halda málinu gangandi, fá starfs-
menn sem nefndin réð til að vinna
að málinu og leggja því lið. Er hann
búinn að starfa að verkefni þessu í
rúmt ár og samkvæmt hans sögn
hefur fyrirstaða verið nánast engin,
allir verið tilbúnir að veita verkefn-
inu lið.
Iönfræðsluráð kom einnig fljótlega
inn í myndina og hefur Óskar Guð-
mundsson mest haft afskipti af mál-
inu þar.
fyrstu heföi mátt ætla að erfitt
hefði verið að sameina hinar ýmsu
starfsstéttir innan grafíska iðnaðar-
ins en að sögn Óskars Guðmunds-
sonar gekk allt eins og í sögu og kom
honum það mikið á óvart hversu
samstaðan var mikil.
Iðnfræðsluráð hefur áður haft af-
skipti af sameiningu starfstétta. Er
^tvarpsvirkjar og símvirkjar sam-
einuöust gekk þaö mun verr og tók
Fyrsta árs nemendur í prentsmíð fá hér undirstöðukennslu í grafískri stafagerð hjá Torfa Jónssyni
11 1 — —HfB—]
1 i wkm
* 1* 1
Fylgst með af áhuga þegar Kolbeinn Grímsson sýnir nemendum í prent-
smiði filmuskeytingu.
lengri tíma. Stífni milli félaga var
mikil og eiginhagsmunakröfur á
báða bóga.
Engin slík vandamálk voru til stað-
ar við sameiningu í grafisku grein-
unum. Allir sem hlut áttu að máli
voru sammála um nauðsyn samein-
ingar iðnfaganna og eina vandamálið
sem kom upp var nýtt og gilt starfs-
heiti. Endaði það með að íslensk
málnefnd var beðin um að finna gott
og gilt orð og þeirra tillaga var Prent-
smið sem allir aðilar að sameining-
unni sættu sig við.
Alltfrá hönnun
til plötugeröar
Prentsmíði er sú vinna sém fer fram
við gerð bóka og blaða, allt frá hönn-
un þar til prentun hefst og í prentun-
inni átti sér einnig staö einföldun,
hæðarprentarar og offsetprentarar
voru sameinaðir í eitt fag, prentara.
Þriðja fagið innan grafísks iðnaðar
er bókband og helst það óbreytt.
í verki varð mesta breytingin í Iðn-
skólanum. Þar þurfti að breyta allri
kennslutilhögun. Sú breyting er á
tilraunastigi þennan vetur og eru það
eingöngu fyrsta árs nemendur sem
fá kennslu samkvæmt nýrri náms-
skrá. Aðrir lengra komnir halda sínu
námi áfram og verða engar breyting-
ar á fyrirfram gerðri námsáætlun
þeirra.
í prentsmiðjum er ekki gert ráð
fyrir að nein stórbreyting verði við
það að réttindi manna aukist. í stór-'
um prentsmiðjum vinnur sérhæft
starfsfólk og í minni prentsmiðjum
hefur starfssvið hvers einstaklings
ætíð verið víðtækara þótt réttindin
hafi ekki verið fyrir hendi, enda er
sá fagmaður sem hefur undirstöðu í
einu fagi fljótur að tileinka sér ann-
að. Má nefna að ekki er talið nema
nokkurra klukkustunda nám liggi
hjá hæðarprentára vilji hann prenta
á offsetvél. móti getur enginn orðið meistari í
Námskeið munu verða haldin í prentsmíði nema hafa að baki nám í
framtíðinni fyrir faglært fólk sem öllum greinum hennar.
vill auka þekkingu sína. Aftur á -HK
Af hveiju prentsmiðm?
Þegar á að finna eitt starfsheiti
fyrir jafnmargar starfsgreinar og
voru sameinaðar innan grafíska iðn-
aðarins eru sjálfsagt ekki alhr sam-
mála. Enda fór það svo að starfsheiti
var það eina sem ekki náðist samein-
ing um. Nokkrar tillögur höfðu kom-
ið fram en engin sem allir voru án-
ægðir með.
Það þótti því ráðlegt að leggja mál-
ið fyrir íslenska málnefnd og var
beðið um starfsheiti sem gæti staðið
fyrir ofísetljósmyndun, offsetskeyt-
ingu, setningu, prentljósmyndun og
prentmyndasmíði.
Málnefndin sneri sér til orðanefnd-
ar bókagerðarmanna og fékk þar þær
tillögur sem helst þóttu til greina
koma. Orð eins og prenthönnun,
prentformagerð og prentformun.
Ekki varð samstaða um neitt þeirra.
íslenska málnefndin lagði því til
við Iðnfræðsluráð orðið prentsmíði
um starfið og prentsmiður um iðnað-
armannirin. Málnefndin taldi að þau
orö mynduðu eðlileg tengsl við orðið
prentsmiðja sem fyrir er.
Taldi málnefndin prentsmíð og
prentsmið eiga sér margar hliðstæö-
ur sem kunnugar eru: ritsmíð, tón-
smíð, gullsmiður, húsgagnasmiður,
jámsmiður, trésmiður o.s.frv.
Allir sem áttu hlut að máh töldu
að rökfærsla íslenskrar málnefndar
væri góð og gild og varð einhugur
umaðnotaorðið. -HK
Hvert er starf prentsmiða?
Starfssvið prentsmiða er víðtækt
og tekur yfir íjölþætta vinnu sem
felst í að koma verkefni frá sér fyrir
prentun. í námsskrá fyrir prentsmiði
er að finna kafla um starfslýsingu.
Segir þar að prentsmiðjur vinni alla
undirbúningsvinnu við gerð prent-
gripa, aht frá verkmóttöku tíl og meö
prentplötugerð.
Undir starfssvið prentsmiðs fellur
því hönnun prentgripa, innskrift
texta, prentmyndagerð, umbrot,
skeyting texta og mynda auk prent-
plötutöku.
Prentsmiður þekkir ahar helstu
vélar og áhöld sem framangreind
störf útheimta og kann að beita þeim.
Þar með er tahn forvinna fyrir há-
prent, offsetprent, shkiprent, djúp-
prent, flexo o.s.frv.
Meðal viðfangsefna prentsmiðs eru
vinnsla bóka, tímarita, dagblaða,
umbúða, veggspjalda, ýmiss konar
önnur smærri prentverkefni, svo
sem bréfsefni, eyðublöð, bæklingar
o.fl.
Starf prentsmiðs er liður í starfs-
keðju og þarf hann því að þekkja ferl-
ið í heild sinni, þ.e. hvemig hvert
vinnslustigtekurviðaföðru. -HK