Dagblaðið Vísir - DV - 06.01.1989, Blaðsíða 15

15
FÖSTUDAGUR 6. JANÚAR 1989.
Fjárfestingarsukkiö
Eru allir
jafnir?
„Er þjóðin bættari þótt á Melavellinum i Reykjavík standi steinkassi sem átti að verða Þjóðarbókhlaða?“,
spyr greinarhöfundur.
Gagnrýnd hefur verið óhófleg
fjárfesting í þjóðfélagi okkar. Þar
hefur helst verið vegið að hinum
ýmsu stéttum og framkvæmdaaðil-
um en lítið hefur verið fjallað um
fáránlega íjárfestingarstefnu Al-
þingjs undanfarinn áratug eða
meir.
Við íslendingar erum, og höfum
verið, að sökkva í kviksyndi
skuldasúpu jafnt og þétt. Ekki hef-
ur skipt neinu verulegu máli hvað
þetta varðar hvaða flokkar hafa
staðið aö stjórn landsins. Flestir
skjóta sér bak við þá staðreynd að
útgjöld ríkisins eru að mestu bund-
in í lögum (sem að vísu er ekki
fylgt) en leggja ekki neina raun-
hæfa vinnu í að endursemja þessi
lög með breytingar í huga.
Vaxtagjöldin
Opinberir aðilar eru með alveg
óhemju íjármagn bundið í ófull-
gerðum íjárfestingum úti um allt
land. Þar sem við erum skuldum
vafðir eru þessar fjárfestingar allar
framkvæmdar fyrir lánsfé sem
greiða þarf af vexti.
Nú er að vísu svo að ekki er allt-
af hægt að ljúka stórum verkefnum
á einu ári en það hljóta að vera
vítaverð stjórnunarafglöp að setja
fjármagn stöðugt í fleiri fram-
kvæmdir á meðan fyrri fram-
kvæmdum er ekki lokið. Þegar ver-
KjaUarinn
Guðbjörn Jónsson
fulltrúi
ið er að gagnrýna svona skjóta
þingmenn sér alltaf á bak við það
að það sé svo mikill þrýstingur frá
mönnum í héraði að fá fram-
kvæmdir af stað.
Ég vil spyrja: Voru það þessir
menn í héraði sem kosnir voru til
þess að stjórna landinu eöa voru
þaö þið? Hvað hafa t.d. ísfirðingar
verið bættari undanfarinn áratug
þótt þar hafi staðið mörg þúsund
fermetra steinkassi sem átti að
verða sjúkrahús? Hvað ætli þjóðin
sé bættari þótt á Melavellinum í
Reykjavík standi steinkassi sem
átti að verða Þjóðarbókhlaða?
Hringinn í kringum landið mætti
telja upp álíka tilfelli. Og þá vaknar
spurningin: Hvað skyldi þjóðfélag-
ið vera búið að greiða mörg hundr-
uð (eða þúsund) milljónir í vexti
og hækkaðan framkvæmdakostn-
að sl. áratug vegna framkvæmda
sem ekki var lokið við með eðlileg-
um framkvæmdahraða?
Ahrifin á atvinnulífið
Áhrif þessarar hringavitleysu á
atvinnulífið eru margvísleg en þvi
miður flest slæm. Oft er farið í dýr-
ar fjárfestingar í tækjum og öörum
búnaði sem áætlað er að þurfi til
framkvæmda.
Þessi búnaður er oftast keyptur
fyrir lánsfé og greiðslur miðaðar
við áætlaðan framkvæmdahraða á
verki því sem vinna á. Þegar svo
stjórnvöld fjársvelta og fresta þess-
um framkvæmdum til þess eins að
geta látið álíka upphæð í undirbún-
ing á einhverjum öðrum verkefn-
um er búið að setja snöruna um
hálsinn á þeim atvinnurekstri sem
var að framkvæma fyrir ríkið.
Þetta er því miður raunveruleikinn
og þetta er eitt af stóru vandamál-
unum hjá ýmsum iðnfyrirtækjum
á landsbyggðinni.
Skipulag framkvæmda
Það hefur alla tíð verið talin góð
vinnuregla að taka ekki meira verk
fyrir í einu en möguleiki er á að
klára. Þegar einstaklingur á í hlut
er honum bent á, af stofnunum rík-
isins, að láta fjármagnið fara sem
fyrst að skila arði. Sá einstaklingur
eða atvinnurekstur, sem liggur ár
eftir ár með mikið fjármagn fast í
ófullgerðum framkvæmdum og
barmar sér á sama tíma um ijár-
magnsvandræði, fær ekki mikla
vorkunnsemi hjá lánastofnunum
eða sjóðum hins opinbera. Hví
skyldu ekki vera gerðar sömu kröf-
ur til Alþingis að þessu leyti og til
annarra rekstraraðila hér á landi?
Er það hugsanlegt að þjóöin sé
hætt að reikna með sömu hæfileik-
um til stjórnunar á þjóðfélaginu og
gerðir eru til stjórnunar á litlu ein-
ingunum innan þess?
Það verður að fara að gera þá
kröfu til Alþingis að það hætti aö
nota fjármagn sem snuð upp í
nöldrandi ijármagnsbetiara.
Stjórnvöld verða að fara að setja
verk í beir.a framkvæmdaröð og
ljúka þeim í beinu samhengi þar
til framkvæmdin er komin í nýtan-
legt ástand.
Hvað skyldu t.d. ísfirðingar hafá
verið verr settir þótt ekki hefði
verið byrjað á sjúkrahúsinu fyrr
en á árinu 1984 og verið væri að
ljúka því á þessu ári?
Hvað skyldi þjóðin vera verr sett
ef ákveðið hefði verið að byrja á
byggingu Þjóðarbókhlöðunnar i
apríl nk. og ljúka henni fyrir árslok
1990?
Allt í kringum landið mætti ör-
ugglega sýna fram á aö fram-
kvæma hefði mátt flest sem gert
var fyrir miklu lægri íjárhæð en
þarf til þess að ljúka því með þeim
hringlandahætti sem einkennt hef-
ur fjárveitingar undanfarinna ára.
Hvenær skyldi verða farið að
stjórna landinu?
Guðbjörn Jónsson
„Það verður að fara að gera þá kröfu
til Alþingis að það hætti að nota fjár-
magn sem snuð upp 1 nöldrandi fjár-
magnsbetlara.“
Aðför að íslenskum farmönnum
Eftir að hafa lesið gögn sem full-
trúi Sambands íslenskra kaup-
skipaútgerða, SÍK, Helgi Laxdal, og
Guðlaugur Gíslason hafa sett á blað
um framtíð íslenskrar farmanna-
stéttar sá ég mig knúinn til að taka
mér penna í hönd þar sem ég tel
að hugmyndir þeirra muni útrýma
íslenskum farmönnum. Lítum t.d.
á eftirfarandi hugmyndir.
Forsendur og samkeppni
„Kaupskipaútgerðir og viðkom-
andi aöildarfélög F.F.S.Í. eru sam-
mála um að útgerðir einstakra
skipa sem búa við óhefta er-
lenda/alþjóðlega samkeppni megi
skrá slík skip utan Islands og
manna þau áhöfnum að hluta, eða
öllu, starfsmönnum af öðru þjóð-
erni en íslensku og greiða slíkum
starfsmönnum laun, skv. gildandi
töxtum í heimalandi þeirra ef við-
komandi erlent skráningarríki
heimilar slíkt.
Samtímis eru fyrrnefndir aðilar
sammála um að kaupskip á vegum
íslenskra útgeröa sem stunda sigl-
ingar á markaði lokuðum eða án
beinnar erlendrar samkeppni skuli
mönnuð íslenskum áhöfnum,
hvort sem skipin séu skráð á ís-
landi eða erlendis.
í báðum fyrrnefndum tilfellum
byggjast skilgreiningar á sam-
keppnisástandi á hverjum tíma.
Fyrmefndir aðilar eru sammála
um að með erlendri samkeppni sé
átt viö að viðkomandi skip þurfl
að keppa við erlendan skipakost í
öflun farma og flutningsgjalda
þeirra, hvort sem er utan íslands,
eða á siglingum til og frá íslandi.
í ljósi þess má skilgreina helstu
þætti flutninga íslenskra skipa á
eftirfarandi hátt, þ.e. miðað við
óbreytt samkeppnisástand:
Línu/áætlanasiglingar útgerða
(þ.m.t. flutningar á ferskum fiski í
KjaUarinn
Birgir H. Björgvinsson
farmaður, í stjórn
Sjómannafélags Reykjavikur
gámum).
Strandsiglingar, s.s. áætlanasigl-
ingar, dreifmg olíu o.s.frv.
Flutningar á saltfiski svo lengi
sem farmeigandi, SÍF, nýtir sér
ekki erlendan skipakost.
Flutningur á frystum fiski, svo
framarlega sem farmeigendur, S.H.
og Sjávarafurðadeild SÍS o.s.frv.,
nýta sér ekki erlendan skipakost."
Staða útgerðar og fyrirvarar
„Staða íslensku kaupskipaút-
gerðarinnar er lítið breytt frá því
hörmungarástandi sem ríkt hefur
síöastliðin ár. Á síðasta ári voru
allar kaupskipaútgerðir, að slepptu
Eimskipafélaginu, reknar með
mismunandi miklu tapi. Hvað við-
víkur Eimskipafélaginu bera árs-
reikningar með sér að hagnaður
er af öðrum rótum sprottinn en
útgerðinni og má rekja fyrst og
fremst til góðrar ávöxtunar á hinu
mikla eigin fé fyrirtækisins.
Stöðu kaupskipaútgerðanna ann-
arra en áætlanaútgerðanna, má
líkja við ástand fyrirtækja í sjávar-
útvegi, að fyrirtækin ganga mark-
visst á takmarkað eigið fé og skipa-
stóll rýrnar að verðmætum án þess
að nokkur fjármagn myndist til
endurnýjungar. Þar sem framtíðin
virðist ekki bera neinn bata á nú-
verandi ástandi í skauti sér er fyr-
irsjáanlegt að fleiri íslenskar kaup-
skipaútgerðir munu lognast út af
innan tíðar ef ekki verður gripið
tii róttækra aðgerða. Þær útgerðir,
sem eiga í mestum erfiðleikum, eru
þær sem búa við óhefta erlenda
samkeppni og er ljóst að þessar
útgerðir eiga ekki nema eina und-
ankomuleiö frá gjaldþroti og er það
útflöggun með lægri áhafnakostn-
aði. A minni skipum í stórflutning-
um nemur launakostnaður áliafna
nú u.þ.b. 60% af útgerðarkostnaði
(tímaleigujafngildi).
Eins og áður hefur verið getið
gera báðir aðilar, sem standa að
fyrrgreindum skilgreiningum, fyr-
Er róttækra aðgerða þörf í íslenskri
irvara um óbreytt samkeppnis-
ástand. Ef til frekari erlendrar
samkeppni kemur, t.d. í áætlana-
siglingum, eða ef farmeigendur, s.s.
SIF, SH, Sjávarafurðadeild SÍS,
Síldarútvegsnefnd o.s.frv., fara að
nýta sér erlendan skipakost, verða
útgerðirnar að mæta slíkri sam-
keppni á jafnræðisgrundvelli, þ.e.
með svipuðum áhafnarkostnaði ög
slík erlend skip búa við.“
Aðeins byrjunin
Sú spurning hlýtur að vakna fyr-
ir hverja þessir menn eru að vinna.
Ég er sannfærður um að einhvers
staðar á jarðkringlunni er til
vinnukraftur sem er bæði vinnu-
samari og billegri en fyrrnefndir
„heiðursmenn" sem ætla ásamt
SÍK að leggja íslenska farmanna-
stétt niður nái þessar hugmyndir
þeirra fram að ganga.
Ennfremur freistast ég til að
halda að þeir séu hlynntari hug-
myndum útgerðarmanna en far-
manna. Hugmyndir þessar hef ég
rætt við farmenn og hryllir þeim
við að talsmenn Vélstjórafélagsins
kaupskipaútgerð?
og Stýrimannafélagsins skuli láta
hafa sig til slíkra óhæfuverka.
Sem betur fer hugsa aðrir fulltrú-
ar stéttarfélaga betur um sína
menn. Hætt er við að ef þessar
hugmyndir verða að veruleika sé
það aöeins byrjun á stóraukinni
sókn erlends vinnuafls til íslands
og geta allir séð hvert þá stefnir.
Vonandi finna þessir „heiðurs-
menn“ sér þá störf við hæfl.
Draumur íslenskrar kaupskipaút-
gerðar um ódýrara vinnuafl getur
ræst með því að stofna útgerðarfé-
lög erlendis.
Byrjunarlaun háseta í dag eru kr.
36.065,48. Nú má vera að varafor-
seti FFSÍ, sem jafnframt er formað-
ur Vélstjórafélags íslands, og
starfsmaður Stýrimannafélagsins,
Guðlaugur Gíslason, telji nauösyn-
legt að útvegaður sé billegri vinnu-
kraftur á farskipaflotann en ég er
ekki sömu skoðunar. Þing SSI og
ASÍ 1988 hafa bæði ályktað um
þessi mál og varað við þessari þró-
un. Það er von mín að farmenn
láti frá sér heyra.
Birgir H. Björgvinsson
„Hætt er við að ef þessar hugmyndir
verða að veruleika sé það aðeins byrjun
á stóraukinni sókn erlends vinnuafls
til íslands.“