Dagblaðið Vísir - DV - 16.03.1989, Blaðsíða 15

15
FIMMTUDÁGÚR 16,'MARS 1989.
Ilm húsbréf og vaxtabætur
Með tUlögum félagsmálaráðherra
um húsbréf og vaxtabætur er stefnt
að því að lækka útborgunarhlutfall
við íbúðaviðskipti, hækka lang-
tímaíjármögnun einstaklinganna
og færa niðurgreiðslu á húsnæðis-
kostnaði í meira mæli til tekju- og
eignaminni 'hópa þjóðfélagsins en
nú er. Greiðslubyrði lágtekjufólks
mun lækka en greiðslubyröi há-
tekju- og eignafólks mun hækka.
Húsbréfakerfið stuðlar að aukinni
imiri fjármögnun og spamaði í
húsnæðislánakerfinu en það leiðir
til minni íjárþarfar hins opinbera
húsnæðislánakerfis. Húsbréfin,
sem verða með ábyrgð Byggingar-
sjóðs ríkisins, eru sambærileg
spariskírteinum ríkissjóðs. Seðla-
banki íslands og Byggingarsjóður
ríkisins munu fá það hlutverk að
vera ætíð með sölu- eða kauptilboð
í húsbréf. í tilefni af órökstuddum
fullyrðingum Stefáns Ingólfssonar
í Dagblaðinu fimmtudaginn 9. mars
síðastliðinn verður hér íjallaö um
helstu atriði tillagna um húsbréf
og vaxtabætur.
Nýttfyrirkomulag á aðild
hins opinbera
í tiliögum um húsbréf er gert ráð
fyrir að í stað beinna lána til íbúð-
arkaupanda verði tekið upp kerfi
skuldabréfaskipta - húsbréfakerfi.
Með þessu fyrirkomulagi verða
íbúðaviðskipti þannig að við íbúð-
arsölu tekur seljandi við skulda-
bréfi frá kaupanda fyrir 65% af
verði íbúðarinnar sem seljandi fær
skipt hjá Húsnæðisstofnun yfir í
húsbréf. Reiknað er með að vextir
á húsbréfum verði sambærilegir
og vextir á ríkisskuldabréfum á
hveijum tíma.
Um leið og ríkisvaldið dregur úr
eða hættir niðurgreiðslu vaxta í
húsnæðiskerfinu er gert ráð fyrir
að niðurgreiðsla hins opinbera fær-
ist í einn farveg í skattkerfinu, þ.e.
vaxtabætur. Þessi niðurgreiðsla á
húsnæðiskostnaði verður ekki
tímabundin en tekið verður mið af
vaxtabyrði vegna húsnæðisöflun-
ar. Vaxtabætumar skerðast eða
Kjallarirm
Yngvi Öm Kristinsson
hagfræðingur
falla niður í samræmi við hækk-
andi tekjur og eignir.
Um greiðslubyrði
í húsbréfakerfinu er það í raun
fasteignaveðbréfið sem kaupandi
íbúðarinnar skuldar og greiðir af
til Húsnæðisstofnunar. Gert er ráð
fyrir að þessi lán verði almennt til
25 ára og annúitetslán eins og lán
Húsnæðisstofnunar hafa almennt
verið. Meðfylgjandi eru tvö dæmi
þar sem sýnd er greiðslubyrði íbúð-
arkaupenda fyrstu sjö árin að
teknu tilliti til skattaívilnana.
Fyrra dæmið sýnir greiðslubyrði
einhleypings eða einstæðs foreldris
sem kaupir íbúð sem kostar 4 m.kr.
Miðað er við að tekjur séu um 1
m.kr. (verðlag 1988) en seinna
dæmið sýnir greiðslubyrði hjóna
miðað við kaup á íbúð sem kostar
5,2 m.kr. Hér er reiknað með að
heimihstekjur séu um 2 m.kr.
í báðum dæmunum er gerður
samanburður á greiðslubyrði í nú-
verandi lánakerfi og húsbréfakerf-
inu með vaxtabótum. Tekin eru tvö
dæmi um núverandi kerfi, þar sem
lánsfjárhæðir í núverandi kerfi eru
hærri ef um er að ræða fyrstu íbúð-
arkaup. Jafnframt fá íbúðarkaup-
endur skv. núverandi lögum ein-
göngu húsnæðisbætur vegna
fyrstu íbúðar.
Lán til kaupa á notuðu húsnæði
í fyrsta sinn nema um 2,3 m.kr. en
um 1,7 m.kr. þegar um síðari kaup
er að ræða. Jafnframt má búast við
að áhvílandi á íbúðinni séu lán frá
Húsnæðisstofnun sem nema um
10% af íbúðarverðinu. Þessi lán
dragast frá nýjum lánum frá Hús-
næðisstofnun. í báðum tilfellum er
reiknað með að kaupendur eigi um
800 þús. kr. þegar kaupin eru gerð.
Afganginn fjármagnar kaupandinn
með bankalánum, lífeyrissjóðslán-
um og láni frá seljanda sem er
óverðtryggt með meðalvöxtum
banka og sparisjóða. í þessum sam-
anburði er miðað við að vextir fast-
eignaveðbréfsins eða húsbréfsins
verði 7,5 %, vextir banka og lífeyris-
sjóðslán séu á bilinu 8-8,5% og
núverandi vextir húsnæðislána
séu 3,5%.
Niðurstöðumar sjást á meðfylgj-
andi teikningum. Eins og sjá má
léttir húsbréfakerfið mjög greiðslu-
byrðina fyrstu árin, fyrst og fremst
vegna þess að það dregur úr þörf
fyrir dýra skammtímafjármögnun.
Þegar fram líða stundir jafnast
þessi munur en húsbréfakerfið er
þó hagstæðara þegar tekið er tillit
til vaxtabótanna. Fullyrðingar
Stefáns Ingólfssonar verkfræðings
um að hið nýja kerfi sé óhagstæð-
ara fyrir lágtekjufólk eiga því alls
ekki við rök að styðjast. Þvert á
móti.
Um afföll
Seljandi, sem tekur við húsbréf-
um til greiðslu á hluta íbúðarverðs,
tekur við húsbréfunum á því gengi
sem þau hafa á markaðnum þegar
viðskiptin eiga sér stað. Verð hús-
bréfanna, eða gengi þeirra, mun
verða skráð opinberlega þannig að
á hverjum tíma liggur fyrir vitn-
eskja um verðmæti þeirra. Sú
skylda er lögð á fasteignasala að
upplýsa kaupendur og seljendur
um verðmæti húsbréfa og önnur
þau atriði sem skipta máli við við-
skipti með húsbréf. Seljandi sætir
því engum afiollum ef hann selur
húsbréfið strax eftir að fasteigna-
viðskiptin hafa átt sér stað. Ef hann
bíður með sölu húsbréfanna í ein-
hvem tíma kunna vextir á mark-
aðnum að hafa breyst. Ýmist
hækkað eða lækkað. Ef vextirnir
hafa lækkað græðir eigandi hús-
bréfanna, ef þeir hafa hækkað tap-
ar hann. Vert er þó að undirsrika
að seljandinn getur alltaf átt hús-
bréfin til lokagjalddaga, fær þá
greidda umsamda vexti.
Fjarri lagi er að álykta að hús-
bréfin verði fóður fyrir „gráa
markaðinn" svokallaða þar sem
um er að ræða ríkistryggð örugg
skuldabréf sem verða opinberlega
verðskráð. Húsbréfin munu leysa
marga húsnæðiskaupendur úr
þeirri þröng sem skapast hefur
vegna dýrra lána frá bönkum, líf-
eyrissjóðum og jafnvel „gráa mark-
aðinum“.
Vandaður undirbúningur
Núverandi húsnæðislánakerfi
var búið til á skömmum tíma. Til-
lögur um húsbréfakerfið og vaxta-
bætur hafa verið í undirbúningi í
rúmlega eitt ár en tvær nefndir
höfðu málið til umfjöllunar á síð-
astliðnu ári. í skýrslum tveggja
nefnda um fasteignamarkaðinn,
sem Stefán Ingólfsson veitti for-
stöðu, önnur á vegum fyrrverandi
félagsmálaráðherra (desember
1985) og hin á vegum núverandi
félagsmálaráðherra (apríl 1988),
koma fram svipaðár hugmyndir og
tillögurnar um húsbréfin gera ráð
fyrir. Það er því dapurlegt fyrir
húsnæðismálaumræðuna hér á
landi að Stefán Ingólfsson, sem
jafnan hefur lagt áherslu á gildi
upplýsinga og faglegrar umræðu,
skuli hrapa að ótímabærum
sleggjudómum án þess að kynna
sér nægilega vel tillögur sem fengið
hafa mjög vandaðan undirbúning.
Yngvi Örn Kristinsson
„Fullyrðingar Stefáns Ingólfssonar
verkfræðings um að hið nýja kerfi sé
óhagstæðara fyrir lágtekjufólk eiga því
alls ekki við rök að styðjast. Þvert á
móti.“
Steingrímska
„Hvert einasta galdþrot sem orðið hef-
ur á þessu sviði á síðustu árum má því
rekja meira eða minna til Steingrímsk-
unnar.“
Lesandi góður. Nýjasta nýtt í „ís-
lenskri hagspeki" eru hin fleygu
orð Steingríms Hermannssonar nú
fyrir stuttu þegar ríkisstjórnin var
að fremja það sem kallað er efna-
hagsaðgerðir. Svoleiðis traktering-
ar fáum viö íslendingar frá stjórn-
völdum þrisvar til fjórum sinnum
á ári og þykir ekki orðið merkilegt.
Fréttamenn spurðu Steingrím
hvort gengi íslensku krónunnar
yrði fellt og þá hversu mikið. Svar-
ið var: „Gengisfelling er afgangs-
stærð.“ Þetta tóku fréttamenn og
alþjóð sem gott og gilt og Stein-
grímur stóð uppi sem hetja. Það er
fyrir svona tilsvör sem Steingrím-
ur er vinsælasti stjómmálamaður
þjóðarinnar.
En eigum við að kryfia þetta svar
til mergjar og skoða hvaða hug-
myndafræði eða hagspeki liggur að
baki? Ég kalla þessa hugmynda-
fræði Steingrímsku.
Gengisfelling
sem afgangsstærð
Hugsunarhátturinn á bak við
Steingrímskuna er í mjög grófum
dráttum þannig: Undirstöðuat-
vinnuvegirnir bera sig ekki og eru
reknir með verulegum halla. Und-
irstööuatvinnuvegimir eru fisk-
verkunin í landinu. Til að kanna
áhrif mismunandi efnahagsað-
gerða á þennan þátt þjóðmála eru
tekin nokkur dæmi um fiskverk-
endur, þar sem frystingin vegur
hvað mest. Síðan er byrjað að velta
fyrir sér áhrifum mismunandi að-
KjaUariim
Brynjólfur Jónsson
hagfræðingur og
formaður efnahagsnefndar
Borgaraflokksins
gerða á þessa dæmigerðu fiskverk-
endur.
Dæmið verður alltaf of ljótt til að
takast á við það. Þá er byijað að
plata sjálfan sig og aðra með ein-
hvers konar millifærslum eða
reddingum sem í raun og vem eru
ekkert annað en sprauta af skatt-
peningum bakdyra megin inn í
þessi fiskverkunarfyrirtæki. Það
hefur áhrif til bættrar afkomu að
ríkisstyrkja alla hluti og þar með
fiskvinnsluna.
Það sem ekki er hægt að lagfæra
af rekstrarvanda fiskvinnslunnar
með ríkisstyrkjum er svo leiðrétt
með gengisfellingu. Þar með er
fiskvinnslan með ríkisstyrkjum
komin með viðunandi rekstrar-
grundvöll. Gengisfellingin er þann-
ig afgangsstærð. Svona er gengis-
skráningu íslensku krónunnar
háttað og hefur verið um margra
ára skeið!!! Þetta er Steingrímska.
Að éta það sem úti frýs
En við byijuðum á að segja að
undirstöðuatvinnuvegirnir bæru
sig ekki og væru reknir með veru-
legum halla. Allt það sem ekki er
fiskur á þannig að búa við rekstrar-
halla sem nemur ríkisstyrkjunum
hjá fiskvinnslunni. Þar eru á ferð-
inni almennt allar þær atvinnu-
greinar sem selja sína vöru eða
þjónustu til útlendinga og líka allar
þær greinar sem eru í samkeppni
hér á íslandi við innflutning.
Hvaða áhrif heldur þú, lesandi
góður, að auknir ríkisstyrkir til
fiskvinnslunnar hafi við þessar
aðstæður á til dæmis skipasmíðar,
ferðamannaþjónustu, loðdýra-
rækt, ullariðnað og fleira og fleira?
- Skyldu þeir fá að éta það sem úti
frýs? Eða réttara sagt það sem inni
frýs hjá SÍS.
Fiskistofnamir viö landið eru
fullnýttir og við verðum að byggja
aíkomu okkar í nútíð og framtíð á
sífellt vaxandi sölu iðnaðar og
þjónustu í samkeppnisgreinum.
Það er deginum ljósara að aukin
velmegun á þessu landi grundvall-
ast á slíkri starfsemi og raunar
ekki umdeilt.
En hvaöa áhrif skyldi þá Stein-
grímskan hafa á vaxtarbrodda þá
sem verða að bera uppi framtíðar-
þjóðfélagið og raunar nútímaþjóð-
féiagið? Stóriðjumönnum hefur
tekist að bjarga sínum málum fyrir
horn með því að semja um nánast
alla hluti nema laun í erlendum
gjaldeyri. Þannig komast þeir
framhjá Steingrímskunni. Hinir
eiga enga möguleika.
Skráning íslensku krónunnar er
grundvallarþáttur í rekstri allra
fyrirtækja sem stunda útílutning
og allra sem eru í samkeppni við
innflutning. Hvert einasta gjald-
þrot, sem orðið hefur á þessu sviði
á síðustu árum, má því rekja meira
eða minna til Steingrímskunnar.
Ríkisstyrkir eða gjaldþrot ella.
Þannig er matseðillinn sem þér er
ætlaður, lesandi góður, ef þú hefur
í huga að fara út í útflutning eða
samkeppni við innflutning. Þannig
virkar Steingrímskan.
Hvað er verkfræði
og hvað er SÍS?
Það gleymdist einhvers staðar í
Steingrímskunni að við erum að
reka íslenskt þjóðfélag en ekki bara
ríkisstyrktan fiskiðnað. Gengis-
skráning er fyrirbrigði sem allar
þjóðir, sem hafa sjálfstæðan gjald-
miðil, verða að horfast í augu við.
Öll gjaldeyrisverslun fer fram beint
eða óbeint í gegnum Seðlabanka
íslands. Gengi á að skrá þannig að
innstreymi og útstreymi erlends
gjaldeyris í Seðlabankanum haldist
í hendur.
Það á að fara niður í Seðlabanka
til að mæla hvort og þá hversu
mikið leiðrétta þurfi gengisskrán-
ingu íslensku krónunnar en ekki
inn í einhver SÍS-frystihús. Stein-
grímur er því í forstjóraleik og þyk-
ist vera forstjóri SÍS en ekki forsæt-
isráðherra íslands. Steingrímskan
gengur þannig út á að reka SÍS en
ekki íslenska þjóðarbúið. Hvað er
verkfræði? Hvað er SÍS? Hvað er
hagfræði?
En þeir eru því miður margir
Steingrímarnir í íslenska hagkerf-
inu. Otrúlegast er þó að horfast í
augu við það að hagsmunir SÍS eru
þeir að Steingrímskan verði aflögð.
Steingrímskan hefur tryggt
eyðslu umfram öflun hjá okkur ís-
lendingum, útsölu á gjaldeyri,
hallarekstur undirstöðuatvinnu-
veganna, ríkisstyrki í fiskvinnsl-
unni og stóran skuldapakka handa
afkomendum okkar til að borga og
núna upp á síðkastið gjaldþrot
góðra og þarfra fýrirtækja, at-
vinnuleysi og landflótta.
Lesandi góður, það eru þjóðar-
hagsmunir í húfi að Steingrímska
verði aflögð sem fyrst á íslandi.
Slikt virðist hvergi í sjónmáli, alla-
vega ekki á meðan gengisfelling er
afgangsstærð.
Brynjólfur Jónsson