Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1990, Blaðsíða 4

4
MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 1990.
Fréttir______________________________________________________________________________pv
Fj árlagafrumvarpið:
Þensluhallinn er ekki
undir sextán milljörðum
sem Vísbending nefnir. Ríkisfyrir-
tæki í B-hluta munu taka aö minnsta
kosti 3 milljarða í erlendum lánum.
Þá muni opinberar lánastofnanir
taka 20,7 milljarða í innlendum og
3,5 milljarða í erlendum lánum.
Þannig fáum við út, að heildarláns-
fjárþörf ríkisins árið 1991 verði ekki
minni en um 40 milljarðar króna.
Til að reikna þensluhallann þarf
að draga frá erlendar aíborganir, 5,9
milljarða, erlendar vaxtagreiðslur,
11 milljarða, og greiðslur til Seðla-
bankans, 0,4 milljarða króna. Þá
kemur út þensluhallinn brúttó, og
frá honum er rétt að draga innlendar
afborganir, 7,2 milljarða króna. Við
erum þá komin með hinn raunveru-
lega halla á fjárlögum samkvæmt
fjárlagafrumvarpinu eins og frum-
varpið lítur út í dag. Þessi þenslu-
halh nemur um 16 milljörðum króna
samkvæmt framansögðu.
Varla frnnst annað verra í íslenzku
efnahagslífi um þessar mundir en
ríkishallinn. Menn segja, að verð-
bólgan verði lítil á næsta ári, um 8
prósent. Þjóðarsátt er í gildi, þar sem
launþegar taka á sig byrðar. Við
sjáum ekki fyrir, hvað verða mun
um verðbólguna, þegar svo gífurleg-
ur halli á ríkissjóði, rekstrarhalli og
þensluhalh, er látinn grassera.
Niðurskurður útgjalda væri sem
fyrr eina raunhæfa úrræðið. Skatta-
hækkanir ættu ekki að þurfa að
verða. Eins og fram hefur komiö hér
í blaðinu eru skattar hér ekkert lægri
en í sambærilegum löndum, löndum
sem eyða til hermála svo að dæmi
sé nefnt. Þessa dagana mun koma í
ljós, hvort ríkisstjórnin hyggst keyra
miklar skattahækkanir í gegn.
Nú þegar er ríkisstjórnin að auka
álögur á fyrirtækin.
Halli fjárlaga næsta árs samkvæmt
fjárlagafrumvarpinu verður ekki
undir 16 milljörðum, þegar litið er á
þann þensluhaUa, sem í frumvarpinu
felst. Þetta yrðu 4,4 prósent af fram-
leiðslu í landinu. Sambærilegur halli
reyndist 2,5 prósent af framleiðsl-
unni samkvæmt frumvarpinu eins
og það var samþykkt í fyrra, en varð
4,3 prósent framleiðslunnar, þegar
upp var staðið. Ef hallinn vex svona
frá frumvarpinu til þess, sem raun-
verulega á eftir að gerast árið 1991,
Sjónarhom
Haukur Helgason
yrði hallinn um 6,8 prósent af fram-
leiðslunni. Þetta er ljót tala og hættu-
leg.
Hinn raunverulegi ríkishalli
Menn líta með ýmsum hætti á,
hvað sé fjárlagahalli. Venjulega er
talað um rekstrarhallann. Þar er sagt
til dæmis, hversu mikil gjöld eru
umfram tekjur. Á hinn bóginn kem-
ur í því tali ekki fram, hve mikið rík-
ið tekur að láni umfram það, sem
ríkið greiðir af lánum. Þannig er
auðvitað réttast að nota svokallaðan
þensluhalla, þegar þetta er rætt, en-
erfitt er að fá upplýsingar um hann
öllum stundum. Það er hinn raun-
verulegi ríkishalh. Við sögðum í gær
frá, hvemig þá stefndi um rekstrar-
halla ríkissjóðs fyrir næsta ár. Það
stefndi í 7-8 milljarða króna rekstr-
arhalla, en fjármálaráðherra reynir
á elleftu stimdu að fylla að einhveiju
leyti í það stóra gat. Margs konar
hugmyndir eru uppi um að hækka
skatta til að draga úr þessum rekstr-
arhalla. Verið hefur í umræðunni að
- skattahækkanir eiga að minnka rekstrarhallann
Rangt að hækka skatta
Þegar þensluhallinn er reiknaður, er
tillit tekið til lántöku, sem íjárlaga-
frumvarpið hefur í för með sér.
Vissulega á enn eftir að breyta frum-
varpinu í meðferð þingsins eins og
að framan var sagt, en leiða má líkur
að því, hvemig málin standa. Hér er
að nokkra stuðzt við umfjöllun tíma-
ritsins Vísbendingar en „spekúler-
að“ með frekari utreikninga, út-
reikninga sem auðvitað eru ekki á
ábyrgð Vísbendingar. Við getum nú
áætlað, að fyrir A-hluta fjárlaga þurfi
ríkissjóöur um 13 milljarða í innlend-
um lánum og hækkað þannig þá tölu,
Frá atkvæðagreiðslu um fjárlagafrumvarpið eftir 2. umræðu.
hækka virðisaukaskattinn um ára-
mótin. Hækkun tekjuskatta einstakl-
inga er á dagskránni og einnig vöru-
gjalds. Framvarp um nýtt trygginga-
gjald er komið fram. Þá er þriðja
umræða um fjárlagafrumvarpið enn
eftir. Þar munu koma inn breyting-
ar, sem hækka bæði útgjöld og tekjur
frá því, sem framvarpið gengur nú
út frá. Sagt var í gær, að endurskoð-
un tekjuhða frumvarpsins mundi
leiða til þess, að tekjur yrðu færðar
upp um 1250 milljónir króna. Á móti
verða svo einhverjar hækkanir á
framlögum th viðbótar því, sem þeg-
ar er komið. Ennfremur er ekki séð
í dag, hvaða áhrif skattahækkanirn-
ar muni hafa. En eitt er víst: Eftir
mun enn standa mikið gat mihi
gjalda og tekna. Hallinn, sem stefnir
í, verður áfram gifurlegur. Sá halh
mun aö venju verða enn meiri, þegar
upp verður staðið og árið 1991 liðið,
þar sem ráðamenn hafa engan dug
til að skera niður útgjöld. Ef við lítum
á væntanlegan þensluhalla, sem
framvarpið felur í sér, blasir við, að
ekki er vit í að reikna með minna en
16-17 milljarða króna haha á fjárlög-
um. Éf farið er mjög vægt í sakirnar,
getum við sagt, að stefni í 16 mhlj-
arða þensluhaha. Sá hahi verður
verðbólguvaldur, sem örðugt mun
verða að hafa hemil á.
í dag mælir Dagfari
Það er hræðhegt th þess að vita ef
Óperan fær ekki styrk frá hinu
opinbera. Menningin verður að lifa
og hstin verður að þrífast og Óp-
eran verður að frumsýna Rigoletto
hvað sem hver segir. Jafnvel þótt
ekki séu th peningar, enda verður
þjóðin að átta sig á því í eitt skipti
fyrir öh að menning kostar sitt og
hstin er í því fólgin að almenningur
greiði fyrir hana. Þannig er Reykja-
víkurborg búin að byggja Borgar-
leikhús fyrir þijá mihjarða og nú
er ríkissjóður að gera við Þjóðleik-
húsið fyrir tvo mhljarða og hvers
á þá Óperan að gjalda að æfa Rigo-
letto án þess að eiga fyrir æfingun-
um?
í sjálfu sér þarf ekki að óttast að
menningin fari í hundana. Óperan
fær sitt, enda skyldi engum detta í
hug að þeir í Óperanni æfi fyrir
ekki neitt eða æth sér að syngja
fyrir ekki neitt. Listamennimir fá
sína styrki og sín laun, enda er
þetta ekki spuming um hvort pen-
ingamir komi. Spumingin snýst
um það hver eigi að borga. Ríki eða
borg?
Þeir hjá Óperanni vita mætavel
og hafa alltaf vitað að opinberir
sjóðir munu á endanum borga tap-
ið af menningunni og það jafnvel
Óperustríð
þótt enginn komi í Óperuna nema
þeir sem æfa og syngja og jafnvel
þótt tapið hrannist upp af hverri
sýningu sem flutt er með tapi. Ef
almenningur vill ekki eða tímir
ekki að borga sig inn kemur al-
menningur th með að borga engu
að síöur því að stjómmálamenn-
imir, borgarstjórinn og ráðherr-
arnir hafa ahir skhning á hstinni
og geta ekki verið þekktir fyrir að
láta veshngs listamennina æfa fyr-
ir ekki neitt. Það er dýrt að vera
listamaður og það er dýrt að njóta
hstarinnar og þaö er dýrt að borga
með menningunni þegar þjóðin
kann ekki að meta hana.
Máhð er hins vegar þetta: Ólafur
Ragnar hefurjþegar borgað 25 mihj-
ónir króna í Óperana. Hann vih að
Davíð borgi restina. Davíö er hins
vegar búinn að borga í Leikfélag
Reykjavíkur og segir að hann geti
borgaö 15 mhljónir í viðbót th Leik-
félagsins ef ríkissjóður hættir við
aö borga 15 milljónir th Leikfélags-
ins. Þá hafi ríkissjóður 15 mihjónir
afgangs sem hann getur borgað í
Óperana.
Þetta væri aht hægt að gera ef svo
iha vhdi ekki th að ráðherramir
hafa ahs ekki talað við Davíð um
þessa lausn og Davíð gerir aldrei
neitt sem aðrir reikna með að hann
geri. Davíð segir að vísu að Svavar
menntamálaráðherra hafi talað við
sig en hann hafi ekki talað við sig
nema í 20 th 30 sekúndur en það
er alltof stuttur tími th að hægt.sé
að taka mark á því sem Svavar
segir.
Ráðherrarnir segja á móti að
þessi lausn sé í sjónmáh ef ekki
væri sú hindrun að Leikfélagið vhl
ekki taka við sínum 15 mihjónum
frá borginni í staðinn fyrir að taka
við því frá ríkinu og ráðherrarnir
geta auðvitað ekki svikið Leikfélag-
ið um 15 milljónimar ef Leikfélagiö
fær ekki þær 15 mihjónir frá borg-
inni sem það vhl ekki taka við.
Davíð er hins vegar thbúinn að
greiða þessar 15 milljónir th Leik-
félagsins og spara ríkinu að borga
sínar 15 mhljónir til Leikfélagsins
sem verður th þess að Óperan getur
fengið þessar 15 mihjónir sem Leik-
félagið á að fá ef borgin borgar það
sem ríkiö á að borga og ríkið borg-
ar það sem borgin á að borga. Þá
borga alhr það sem hinir eiga að
borga og enginn þarf að borga
meira en hann á að borga.
Af þessu sést að stjórnmálamenn-
imir eru á einu máh um að styrkja
listina og Óperuna og það eina sem
eftir er að ákveða er að ákveða
hver á að borga hvað. Það vantar
ekki tónlistaráhugann og það vant-
ar ekki umhyggjuna fyrir tilveru
menningarinnar og rausnarskap-
inn fyrir hönd almennings. Það eru
nægir peningar th og liggja beinlín-
is ónotaðir og borgin vill gefa eftir
gagnvart ríkinu ef ríkið gefur eftir
gagnvart borginni og Óperan á von
á heilmiklum fjárfúlgum um leið
og Svavar leggur það á sig að tala
við Davíð í lengur en tuttugu sek-
úndur. Meira þarf nú ekki th þegar
menningin er annars vegar.
Það þarf enginn að hafa áhyggjur
af Óperunni. Hún fær sitt á endan-
um. Þess vegna æfa þeir Rigoletto
og frumsýna á annan í jólum út á
þá vissu að menningin og hstin fái
það sem upp á vantar þegar hsta-
mennimir eru búnir að taka sitt.
Dagfari