Dagblaðið Vísir - DV - 23.02.1991, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 23. FEBRÚAR 1991.
15
Þorsteinn eða Davíð
Þaö hefur ekki farið fram hjá
neinu mannsbarni aö viösjár eru
uppi í Sjálfstæðisflokknum. Davíö
Oddsson, varaformaður flokksins,
hefur hvorki játað því né neitað að
hann muni bjóða sig fram sem for-
maður á landsfundi í næsta mán-
uði. Segist ætla að hugsa það mál
um helgina. Núverandi formaður,
Þorsteinn Pálsson, hefur að gefnu
tilefni lýst yflr framboði sínu og
mikil liðsköflnun hefur farið fram
í flokknum. Ljóst er að hver svo
sem ákvörðun Davíðs verður er
kominn fleygur í forystu flokksins.
Flokkurinn sjálfur mun skiptast
upp í fylkingar með eða án for-
mannskjörs og síðast en ekki síst
mun þessi uppákoma hafa áhrif út
á við og vekja athygli á þeirri stað-
reynd að sjálfstæðismenn eru ekki
á eitt sáttir um sinn eigin formann.
Það mun að sjálfsögðu veikja for-
manninn og flokkinn meðal hinna
óbreyttu kjósenda. Sáðkornum ef-
ans hefur verið dreift. Sá efi mun
magnast að mun ef sjálfstæðis-
menn bæta gráu ofan á svart með
því að þagga þennan ágreining nið-
ur með einhverju málamyndasam-
komulagi á bak við tjöldin.
Gömul saga og ný
Það er ekki ný saga að átök séu
um forystuna í Sjálfstæöisflokkn-
um. Undirritaður man auðvitað
ekki formannstíð Jóns Þorláksson-
ar og Ólafur Thors var vissulega
óumdeildur foringi flokksins í þrjá-
tíu ár. En því hatrammari voru
átökin á milli liðsmanna Bjarna
Benediktssonar og Gunnars Thor-
oddsens og eftir að Bjarni tók við
formennsku af Ólafi hófust strax
væringar um eftirmann. Sagt var
að Bjarni hefði viljað Geir Hall-
grímsson sem varaformann og arf-
taka sinn en þingflokkurinn hefði
ráðið því að Jóhann Hafstein varö
fyrir valinu.
Við sviplegt fráfall Bjarna tók
Jóhann við formennskunni og fékk
það umboö endurnýjað á lands-
fundi þrátt fyrir miklar vangavelt-
ur um aö hann skyldi víkja fyrir
nýjum manni. Jóhann stóð stutt
við, enda mátti sá öðlingsmaður
þola mikla gagnrýni og andstöðu
sem hugsanlega hefur haft áhrif á
heilsu hans og þrek.
Upp úr því hófst slagurinn milli
Geirs Hallgrímssonar og Gunnars
Thoroddsens sem stóð linnulítið
þar til Gunnar myndaði ríkisstjórn
í blóra við flokkinn og Geir vék úr
formannssætinu bæði móður og
sár eftir mikinn mótbyr undir lok-
in. Þorsteinn Pálsson tók við af
Geir Hallgrímssyni eftir að hafa
unnið sigur í kosningu á landsfundi
gegn tveim mótframbjóðendum.
Hann hefur nú setið sem formaður
í Sjálfstæðisflokknum í átta ár.
Seinheppni
Það er ekkert leyndarmál að Þor-
steinn hefur verið umdeildur for-
maður og seinheppinn. í fyrstu sat
hann utan ríkisstjórnar og á end-
anum var Geir Hallgrímsson látinn
víkja úr ráðherrastóli sem mæltist
misjafnlega fyrir og Þorsteini
kennt um. í fyrstu alþingiskosning-
um flokksins- undir stjórn Þor-
steins hrapaði flokkurinn niður í
27% fylgi þegar Albert stofnaði
Borgaraflokkinn. Þorsteini var
kennt um. Þorsteinn varð að
hrökklast úr ríkisstjórn eftir rúm-
lega árs setu í byrjun núverandi
kjörtímabils og aftur var Þorsteini
kennt um. Þrátt fyrir drjúgt og
vaxandi fylgi Sjálfstæðisflokksins
samkvæmt skoðanakönnunum að
undanförnu verður þess vart að
Þorsteini er ekki fært þaö til tekna.
Þvert á móti heyrist sífelldur orð-
rómur um að hann sé ekki nógu
sterkur foringi og undirtónninn
hefur verið sá að flokkurinn þurfi
á nýjum manni að halda.
Þar er Davíð Oddsson jafnan
nefndur til sögunnar, enda vara-
formaður, borgarstjóri og krón-
prinsinn í Sjálfstæðisflokknum.
Almennt var þó ekki reiknað með
öðru en að Þorsteinn yrði klappað-
ur upp á landsfundinum í næsta
mánuði, enda stutt í kosningar og
fundurinn sjálfsagt dagsettur með
það í huga að skapa einingu og
stemmningu í upphafi kosninga-
baráttunnar.
Boltinn af stað
En kvitturinn um framboð Dav-
íðs var ekki kveðinn niður og í síð-
ustu viku birti Stöð tvö úrslit úr
skoðanakönnun á hennar vegum
þar sem stuðningsmenn Sjálfstæð-
isflokksins voru spurðir hverjum
þeir treystu best til að leiöa Sjálf-
stæðisflokkinn til sigurs. Niður-
staða könnunarinnar var ótvíræð.
Davíð hafði algera yfirburði yfir
formanninn. Aðrir voru vart
nefndir.
Þessi skoðanakönnun kom eins
og skrattinn úr sauðarleggnum og
sagt er aö hún hafi verið pöntuð
og sviðsett af öflum innan Sjálf-
stæðisflokksins í þeim tilgangi að
ýta undir framboð Davíðs og sýna
sterka stöðu hans meðal kjósenda.
Ég sel það ekki dýrara.
í framhaldi af þessari skoðana-
könnun fór DV á stúfana, spurði
Davíð um fyrirætlanir hans og fékk
það fræga svar að hann hefði vissu-
lega verið spurður um framboð en
svarað því út og suður. Þar með
valt boltinn af stað.
Ekki er ljóst hvort Davíð Oddsson
gerir alvöru úr framboðshugleið-
ingum sínum og hann hefur hvorki
játað því né neitað þegar hér er
komið sögu. Hitt fer auðvitað ekki
Laugardags-
pistHI
Ellert B. Schram
milli mála að Davíö hefði verið í
lófa lagið að vísa getgátum um
framboð sitt á bug í rúma viku og
með því að gera það ekki gefur
hann orðrómnum byr undir báða
vængi. Enda hefur Þorsteinn séð
ástæðu til að lýsa sínu eigin fram-
boði og Sjálfstæðisflokkurinn leik-
ur allur á reiðiskjálfi vegna hugs-
anlegra formannskosninga á
landsfundi.
Hræðslubandalag
Nú er ég ekki lengur kunnugur
innviðum Sjálfstæðisflokksins eða
umræðum sem fram fara í bak-
herbergjum. Ég er eins og aðrir
áhorfendur úti í bæ sem leggja við
hlustirnar og undrast þá leikni
flokksins að efna til óvinafagnaðar.
Og þá helst rétt fyrir kosningar.
Hver man ekki útreiðina sem Geir
fékk í prófkosningum fyrir þing-
kosningarnar 1983? Hver man ekki
hafaríið sem skapaðist í kringum
Albert fyrir þingkosningarnar
1987? Og nú er veriö að efna til
nýrrar hólmgöngu og tilkynna það
þjóðinni að formaðurinn sé valtur
í sessi þegar hann þarf mest á því
að halda að flokkurinn standi þétt
viö hlið hans!
Þá á ég ekki við að Davíð sé að
grafa undan formanninum. Heldur
hitt að flokksmenn hafa um langan
tíma nöldrað og nuddað um van-
mátt Þorsteins Pálssonar til að
leiða flokkinn og það eru þeir sjálf-
ir sem hafa skapaö grundvöll fyrir
'þeim vangaveltum að Davíð eða
einhver annar þurfi að taka við.
Og svo þegar Davíð ætlar að láta
slag standa og taka menn á orðinu
er hlaupið upp til handa og fóta og
myndað hræðslubandalag um Þor-
stein til að koma í veg fyrir að kos-
ið verði milli hans og Davíðs. Sagt
er að maður gangi undir manns
hönd og leggi hart að Davíð að láta
ekki sverfa til stáls og halda sig
hlés. Engar kosningar á lands-
fundi, segja hinir ábyrgu talsmenn
flokksins og fórna höndum yfir
þeirri tilhugsun að landsfundur
kjósi á milli þeirra Davíðs og Þor-
steins. Rétt eins og formennskan
sé heilög og lýðræðislegar kosning-
ar séu flokknum til óþurftar.
Vopnahlé
Úr því sem komið er verður eng-
um greiði gerður með slíku vopna-
hléi. Ekki Þorsteini, sem yrði þá
klappaður upp á landsfundi fyrir
náð og miskunn varformannsins.
Þorsteinn fengi að vera formaður
áfram vegna þess að öðrum er
bannað að bjóða sig fram á móti
honum. Hann vissi ekkert um
styrk sinn, hann vissi ekkert um
það umboð sem landsfundur felur
honum af misskilinni tillitssemi.
Þorsteinn Pálsson yrði formaður i
Sjálfstæðisflokknum undir háði og
spotti annarra flokka sem gerðu
lítið úr honum í ljósi þess stuðnings
sem Davíð Oddsson virðist hafa.
Og áfram heldur baknagið að hola
steininn og áfram verða menn með
nöldur um að formaður Sjálfstæð-
isflokksins rísi ekki undir embætt-
inu.
Ef Davíð verður talinn af því að
gefa kost á sér mun hann væntan-
lega draga sig sömuleTðis í hlé sem
varaformaður. Hann Davíð verður
ekki til vara til lengdar og hann
mun jafnframt hugsa mönnum
þegjandi þörfma fyrir að vilja sig
ekki. Þeim var nær, verður tónn-
inn, og verði þeim að góðu ef þeir
hafna mér. Davíð Oddsson getur
þá haldið því fram að hann hefði
styrk til að ná kosningu sem for-
maður en tafinn af því án þess að
flokksfólkiö fengi nokkru um ráð-
ið. Trúnaðarbresturinn, sem ríkja
mun á milli formannsins og borg-
arstjórans í Reykjavík, verður ekki
flokknum til framdráttar.
Svikalogn
Sannleikurinn er sá að besti kost-
urinn fyrir Sjálfstæðisflokkinn,
landsfundinn og framtíöina er ein-
faldlega sá að kjósa á milli þessara
tveggja manna. Láta flokksmenn
eiga síðasta orðið, láta lýðræðið
ráða.
Hvað gerðu ekki bresku íhalds-
mennirnir? Var ekki Margrét
Thatcher átrúnaðargoðið sem
hafði leitt íhaldsflokkinn til sigurs
í þrennum kosningum í röð? Marg-
ur hefði haldið að Ihaldsflokkurinn
mundi ekki þola þau átök aö fella
Thatcher af stallinum. En hvað
gerðist? Heseltine bauð sig fram og
á endanum dró Thatcher sig í hlé
og nýr formaður og forsætisráð-
herra hefur tekið við. John Major
nýtur meiri vinsælda í Bretlandi
en sjálfur Winston Churchill og
Thatcher tilheyrir sögunni.
Aftur og aftur hefur það sannast
í pólitískum átökum í flokkum, fé-
lögum eða fundum að kosningar
eru einfaldasta og hreinlegasta
leiðin til að skera úr ágreiningi.
Þær eru miskunnarlausar, þær eru
klipptar og skornar, en þær hafa
þann kost að þar eru engin eftir-
mál. Atkvæðagreiðsla er atkvæða-
greiðsla.
Ein af þeim röksemdum, sem
bornar eru fram gegn kosningu á
landsfundi, er tilvísun til hefðar
sem á að vera fyrir því í Sjálfstæðis-
flokknum að ekki sé boðið fram á
móti sitjandi formanni. í því sam-
bandi má minna á að sá háttur er
á formannskjöri í Sjálfstæðis-
flokknum að engum frambpðum er
lýst. Þar eru allir í kjöri. Á lands-
fundi árið 1981 bauð Albert Guð-
mundsson sig fram gegn Geir Hall-
grímssyni. Og til hvers er verið að
kjósa um formann ef ekki má kjósa
aðra en þann sem situr þar fyrir?
Ekki er Sjálfstæðisílokkurinn fyrir
austan járntjald!
Óvinafagnaðurinn í Sjálfstæðis-
flokknum verður ekki leystur með
vopnahléi. Það vopnahlé er ekki
annað en svikalogn. Flokkurinn
getur aðeins höggvið á þennan
hnút með því að kjósa á milli Þdr-
steins Pálssonar og Davíðs Odds-
sonar. Sá sem sigrar í þeirri kosn-
ingu stendur uppi sterkari maður.
Hann veit hvar hann hefur flokk-
inn.
Ellert B. Schram