Dagblaðið Vísir - DV - 23.02.1991, Blaðsíða 23

LAUGARDAGUR 23. FEBRÚAR 1991.
35
I>v
Merming
„Fiðlan átti
vel við mig''
- segir Guðný Guðmundsdóttir, menningarverðlaunahafi í tónlist
Guöný Guðmundsdóttir, konsertmeistari í Sinfóníuhljómsveit íslands og
menningarverðlaunahafi DV fyrir tónlist.
„Við erum að æfa fyrir tónleika
sem verða á sunnudagskvöld á veg-
um Kammermúsíkklúbbsins hér í
Bústaðakirkju. Þetta er verk eftir
Brahms fyrir fiðlu, horn og píanó
en það verða tvö verk á tónleikun-
um, það og Kvartett um endalok
tímans eftir Ohvier Messien," sagði
Guðný Guðmundsdóttir, fiðluleik-
ari og konsertmeistari Sinfóníu-
hljómsveitar íslands og menning-
arverðlaunahafi DV í tónlist, er
helgarblaðið loks náði tali af henni
að lokinni æfingu seint um kvöld í
vikunni. Þessa dagana hefur verið
mikið annríki hjá Guðnýju. Æfing-
ar eru mjög stífar fyrir tónleikana
og ekki mega æfmgar Sinfóníunnar
sitja á hakanum.
„Við þurfum að hafa fjórar, fimm
æfingar á svona verki fyrir tón-
leika þrátt fyrir að öll okkar kunni
verkið,“ segir Guðný ennfremur.
Með henni leika á tónleikunum
Joseph Ognibene hornleikari,
Halldór Haraldsson, píanó, Einar
Jóhannesson, klarínetta og Gunn-
ar Kvaran á knéfiðlu.
Kammermúsíkkiúbburinn er fé-
lagsskapur sem stendur fyrir fern-
um tónleikum á ári og ræður tón-
listarfólk til flutnings hverju sinni.
„Við sem komum fram erum úr
Tríói Reykjavíkur, sem ég stofnaði
ásamt HaUdóri Haraldssyni og eig-
inmanni mínum Gunnari Kvaran
fyrir þremur árum. Það er alltaf
talsvert álag fyrir tónleika því öll
erum við að kenna og spilum í Sin-
fóníunni svo aðeins kvöldin eru
laus til æfinga," segir Guðný er
hún er spurð hvort dagarnir séu
ekki strembnir. „Allur okkar frí-
tími fer í æfíngar."
Góður kennari
Guðný á sjö ára dóttur og segist
lítið sjá hana þessa dagana. „Við
hjónin reynum að skipta þessu svo-
lítið á milli okkar,“ segir hún.
Guðný kennir hálfan daginn í Tón-
listarskólanum og um þessar
mundir er hún með nemendur á
lokastigi og er að þjálfa þá fyrir
einleikstónleika. Alls er hún með
sjö nemendur. Guðný er sögð mjög
góður kennari og hafa tveir fiðlu-
snilhngar komið frá henni, Sigrún
Eðvaldsdóttir og Auður Hafsteins-
dóttir. \
Guðný hóf fiðlunám sjö ára göm-
ul hjá móður Sigrúnar Eðvalds-
dóttur, Emu Másdóttur, sem þá var
nemandi Bjöms Ólafssonar. „Mér
var gefinn kostur á tveimur hljóð-
færum en faðir minn spurði mig
hvort ég vhdi læra á fiðlu eða
píanó. Eldri systir mín var að læra
á píanó þannig að það var bara fiðl-
an fyrir mig. Ég vissi ekki að th
væru önnur hljóðfæri, taldi að ein-
ungis væri um þessi tvö að ræða,“
segir Guðný.
„Ég sagðist vhja læra á fiðlu en
vissi ekki hvað það var, hafði aldr-
ei séð shkt hljóðfæri," bætir hún
við. „Faðir minn var organleikari
í Kópavogskirkju og hann langaði
th að við lærðum á hljóðfæri. Móð-
ir mín lærði á píanó og söng síðar
í kómm en lagði tónlistina aldrei
fyrir sig. Við erum tvær systurnar
af fjórum í tónlist."
Æfingar
skemmtilegar
Guöný lærði í tvö ár hjá Ernu en
fór þá í frekara nám til Bjöms, sem
upphaflega vildi ekki taka hana
sem byijanda en eftirlét henni sinn
besta nemanda. „Mér fannst strax
að fiðlan ætti vel við mig og ég
held að það hafi aldrei komið annað
th greina en halda áfram náminu.
Mér fannst gaman að æfa mig sem
er óvenjulegt," segir Guðný. „Ég
var líka mjög heppin því faöir minn
lék oft undir hjá mér og hjálpaði
mér mikið í byijun. Ég útskrifaðist
úr Tónlistarskólanum með einleik-
arapróf 1%7 og hélt th Bandaríkj-
anna eftir að ég hlaut styrk í há-
skóla þar. Þaðan lauk ég aftur ein-
leikaraprófi frá Eastman School of
Music í New York. Eftir námið þar
fannst mér ég ekki tilbúin að koma
heim, fannst ég þurfa að bæta
margt. Ég var farin að spha nokkuð
á tónleikum opinberlega á þessum
tíma bæði hér heima og í Banda-
ríkjunum. Ég tók mér þó frí frá
Bandaríkjunum í eitt ár og fór í
Royal Cohege of Music í London.
Það var vegna heppni að ég fékk
styrk frá bandaríska háskólanum
sem ég var í og þeir sendu mig eig-
inlega sem amerískan skiptinema
til Englands. Ég stefndi þó alltaf á
að fara aftur vestur og ljúka mast-
ersgráðu. Því prófi lauk ég frá Ju-
illiard hstaháskólanum í New
York.“
Sótti um konsert-
meistarastarf og fékk
Þegar Guðný var að ljúka mast-
ersgráðunni árið 1974 losnaði staða
konsertmeistara hjá Sinfóníu-
hljómsveit íslands en Björn Ólafs-
son var þá að láta af störfum.
Guðný sótti um stöðuna og var
valin úr hópi umsækjenda. Kon-
sertmeistari er fyrirliði allra fiðl-
anna í Sinfóníuhljómsveitinni.
„Mér bauöst staða í Bandaríkjun-
um á sama tíma sem var mjög
spennandi en annars eðlis. Það var
að spila kammertónlist eingöngu
með kvartett sem starfaöi við há-
skóla og kennsla var einnig innifal-
in. Þessum kvartett hefur gengið
vel og er orðinn mjög þekktur í
Bandaríkjunum. Mig langaði að
koma heim, sérstaklega vegna þess
að fyrir sextán árum var mikh upp-
bygging í gangi hjá Sinfóníuhljóm-
sveit íslands. í dag er hljómsveitin
miklu betri en hún var enda eru
kröfumar meiri. Hljómsveitin hef-
ur fengið að vaxa og dafna sem at-
vinnuhlj óms veit. “
Guðný Guðmundsdóttir fékk
riddarakrossinn fyrir störf sín að
tónlist fyrir tveimur ámm og nú
hlýtur hún menningarverðlaun
DV. „Svona verðlaun halda manni
við efnið og örva mann til dáða.
Maður htur á þau sem viðurkenn-
ingu á störfum sínum. Þau eru
mjög hvetjandi en skipta auðvitað
engum sköpum um framhaldið því
maður heldur stöðugt áfram að
vinna.“
-ELA
Fríða Á. Sigurðardóttir, verðlaunahafi í bókmenntum:
rr
Gef bókum tíma til að fæðast"
Friða Á. Sigurðardóttir rithöfundur byrjaði á bók sinni árið 1986 en tók sér
hvíld i eitt ár vegna alvarlegs augnsjúkdóms. Hugmyndin að verðlaunabók-
inni kviknaði þó mun fyrr eða árið 1973. DV-mynd BG.
„Verðlaun sem þessi eru mjög
ánægjuleg. Það er þó aldrei gaman
að fá viðurkenningu nema maður
hafi lagt allt af mörkum og minn
metnaður hefur alltaf legið í því og
háð mér stundum. Oft hefur minn
annar útgefandi verið ruslafatan. Ég
geröi mér enga grein fyrir þegar ég
sat við bókina og skrifaöi að þetta
væri verðlaunabók enda held ég að
höfundar setjist ekki niður til að
skrifa verðlaunaverk," segir Fríða
Á. Sigurðardóttir rithöfundur sem
hlaut Menningarverðlaun DV fyrir
bókmenntir. Ekki eru margir dagar
liðnir síðan Fríða hlaut bókmennta-
verðlaunin sem forseti íslands veitir
og nú kom nefnd DV sér saman um
að hún skyldi einnig hljóta menning-
arverðlaun þau er blaðið veitir ár-
lega. Það var því ekkert skrítið þegar
Fríða sagðist í raun orðlaus er helg-
arblaðið óskaði eftir viðtali við hana
í tilefni þessa tvöfalda heiðurs.
Bókin sem verðlaunin hlýtur heitir
Meðan nóttin líður. Þetta er þriðja
skáldsaga Fríðu en áður hefur hún
gefið út tvær skáldsögur, tvö smá-
sagnasöfn og fræðirit um leikrit Jök-
uls Jakobssonar sem reyndar var
cand. mag. ritgerð hennar. Þá hefur
Fríða þýtt margar bækur og starfaö
við prófarkalestur. Hún kenndi viff
Kennaraháskólann og við Háskóla
íslands en Fríða er cand. mag. í ís-
lensku og bókmenntum.
Hugmyndin
kviknaði 1973
Verðlaunahöfundurinn segist alla
tíð hafa skrifað en það var þó ekki
fyrr en árið 1980 sem fyrsta bókin
kom út eftir hana. Ástæðuna segir
hún vera fyrst og fremst kjarkleysi.
Fríða er metnaðargjörn og segist
vilja hafa tíma til að leyfa bókunum
að fæðast. Fjögur ár eru síðan síð-
asta bók hennar, Eins og hafið, koin
út.
„Hugmyndin aðMeðan nóttin líður
kviknaði árið 1973,“ segir hún. „Þá
lést móðir mín en þar sem ég lá rúm-
fóst á sjúkrahúsi gat ég ekki fylgt
henni til grafar. Ég ákvað að ein-
hvern tíma skyldi ég minnast móður
minnar í bók,“ útskýrir Fríða er hún
er spurð um aðdraganda þessarar
bókar. „Við skulum segja að ég hafl
tekið hennar lífssýn og stillt henni
andspænis lífssýn nútímans."
Fríða segist fyrst hafa sest niður
að skrifa bókina árið 1986 en varð
síðan að taka sér hvíld frá ritstörfum
vegna alvarlegs augnsjúkdóms. Árið
1987 byrjaði hún aftur á bókinni og
vann að henni samfellt þar til hún
var gefin út seint á síðasta ári. Meðan
nóttin líður segir frá konu sem situr
við dánarbeð móður sinnar eina nótt
og lætur hugann reika á meðan hún
býr til myndir úr fortíðinni sem
blandast með nútíð. Aðalpersóna
bókarinnar, Nína, er full af lífsorku,
hún er svokallaður „uppi“ sem vill
klæðast merkjum og fylgjast vel með
því sem gerist. Fríða segist hafa þurft
að fræðast mikið áður en bókin varð
til.
Bæði las hún þjóðháttasögur og
fræöirit auk þess sem hún þurfti að
læra á frægustu fatamerkin. „Ég
naut aðstoðar góðra vina minna við
það,“ segir hún.
Alæta á bækur
Fríða segist alla tíð hafa lesið mikið
og verið nánast alæta á bækur. Hún
les unga höfunda jafnt sem eldri, inn-
lenda sem erlenda. Ekki vill hún
nefna einn uppáhaldshöfund en
romsar upp úr sér að minnsta kosti
þrjátíu sem hún minnist í svipinn.
„Ég þyrfti langt pláss ef ég ætti að
nefna þá alla,“ segir hún.
í bókinni Meðan nóttin líður eru
margslungin lýsingarorð sem Fríða
notar og vekur áhuga lesendans en
jafnvel minnstu smáatriði virðast
skipta höfundinn máli. „Nína, aðal-
söguhetja bókarinnar, er tákn nú-
tímamanneskjunnar. Hún er í mín-
um huga fulltrúi fyrir ákveðinn
kjarna í nútímanum. Þegar maður
er að skrifa er nauðsynlegt að vita
allt um sögupersónuna. Maður veit
þó fyrst hvenær hún er lifandi þegar
hún kemur manni á óvart. Höfundur
verður að þekkja sögupersónuna vel,
vita hvað hún borðar, hvaða ilmvatn
hún notar, á hvaöa tónlist hún hlust-
ar og hvað henni þykir bæði
skemmtilegast og leiðinlegast," segir
rithöfundurinn.
Rithæfileikar
í ættinni
Fríöa segist alla tíð hafa verið með
prófskrekk fyrir próf og því sé undar-
legt að hafa valið sér það starf að
leggja allt sitt undir nánast heila
þjóð. Rithæfileikar eru miklir í henn-
ar ætt. Systir Fríðu, Jakobína, er
löngu orðin þekkt fyrir sín ritstörf.
Systkinin voru þrettán og Fríða er
næstyngst þeirra. Foreldrar hennar
bjuggu á Hornströndum. Þau voru
bændafólk norðan frá Hælavík, sem
ílutti til Hesteyrar og síðan til Kefla-
víkur þar sem Fríða er að mestu alin
upp. Fríða er fædd 1940 og varð
fimmtug í desember sl.
„Ég hef reynt að aðlaga mitt líf
þannig að ég geti sinnt því sem ég
hef mestan áhuga á og er í þeirri for-
réttindaaðstöðu að geta unnið við
það sem ég vil helst starfa við, að
skrifa."
Eins og lokuð í klefa
Fríða á tvo uppkomna syni og seg-
ist því hafa gott næði til aö skrifa.
„Þegar ég ákvaö endanlega aö gefa
út bækur hafði ég skrifað í nokkur
ár. Við komiyn því þannig fyrir á
heimilinu að það var eins og ég væri
ekki heima. Ég hafði tíma eingöngu
fyrir mig. Samvinnan á heimilinu
gerði það að verkum að mér reyndist
þaö auðvelt. Það er eins með ritstörf-
in og önnur störf að þau verða ekki
unnin nema með samþykki heimil-
isins.“
Fríða segist hafa skrifað bókina en
ennþá hafi hún ekki lesið hana. „Þeg-
ar ég lýk við bók er hún frá i mínum
huga. Þetta er eins, og þegar maður
hefur verið lokaður í sama klefa með
öðrum í langan tíma.
Ég gæti vel hugsað mér að lesa
þessa bók eftir tíu ár.“
Næsta bók er komin í hugann og
Fríða er rétt að byrja að krota hana
á blað. Hún vill þó ekki gefa upp
hvenær sú bók muni verða tilbúin
til útgáfu heldur segir: „Ég leyfi bók-
um að verða til.“
-ELA