Dagblaðið Vísir - DV - 10.04.1991, Blaðsíða 12

12
MIÐVIKUDAGUR 10. APRÍL 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Falsaðar glansmyndir
Ólíkt þeirri glansmynd, sem fá mætti af stöðu ríkis-
Qármálanna af áróðursbæklingum fjármálaráðherra,
sem skattgreiðendur kosta, eru horfur í íjármálum ekki
góðar um þessar mundir. Ráðherrann getur ekki bæði
sleppt og haldið. Hann átti sjálfur mestan þátt í því, að
samþykkt voru lánsfjárlög fyrir þetta ár, sem setja efna-
haginn úr skorðum. Jafnvel Þjóðhagsstofnun getur ekki
komizt hjá að gagnrýna það athæfi þrátt fyrir undir-
lægjuhátt stofnunarinnar við ríkjandi landsfeður hverju
sinni.
Stendur allt ekki í blóma? Hefur þjóðarsáttin ekki
borið árangur? Kjarasamningarnir hafa vissulega skap-
að færi á bata, sem komið hefur fram í lágum verð-
bólgutölum að undanfórnu. En staðan er fallvölt og
undir því komin, að ríkisvaldið taki þátt í leiknum.
Undir núverandi ríkisstjórn hefur ríkisvaldið ætlað sér
að vera stikkfrí. Það hefur ekki gert skyldu sína til
styrktar þjóðarsáttinni heldur þvert á móti. Ríkfsstjórn-
in beit höfuðið af skömminni í þinglok með samþykkt
lánsfjárlaganna. Með þeim eykst tekjuhalli ríkissjóðs í
5,6 milljarða króna, sem er meiri halli en var í fyrra og
veldur hættu á aukinni verðbólgu. Þjóðhagsstofnun
nefnir það í nýlegri þjóðhagsspá fyrir árið en tekur sjálf
ekki réttmætt tillit til þess í sinni verðbólguspá. Þjóð-
hagsstofnun nefnir á hinn bóginn réttilega, að tekju-
halli ársins, svona reiknaður, gefi hagstæðari mynd en
efni standa til því að ríkisútgjöld eru í vaxandi mæli
fjármögnuð með lánsfé.
Veldur þjóðarsáttin ekki tiltölulega lágum vöxtum?
Ríkisstjórnin hefur unnið gegn þeim áhrifum kjara-
samninganna. Ríkið slær öll met í lántökum. Lántökur
hins opinbera munu í ár nema heilum tveimur þriðju
af aukningu peningalegs sparnaðar samanborið við
helming í fyrra. Þetta stuðlar að hækkun raunvaxta,
vaxta umfram verðbólgustigið. Vextir hafa í ár hækkað
á verðbréfamörkuðunum. Ríkisvaldið keyrir vextina
enn upp með gerðum sínum en er með látalæti við Seðla-
banka á sama tíma um aðgerðir til að lækka vexti. Jó-
hannes Nordal seðlabankastjóri benti í gær á, hversu
ógerlegt bankanum væri að verða við þeirri ósk við
þessar aðstæður. Þegar almenningur kíkir í bæklinga
bármmálaráðherra, blasir glansmynd við, glansmynd,
sem lýsir ekki raunveruleu ástandi.
Undir stjórn Qármálaráðherra er yfirdráttur ríkis-
sjóðs í Seðlabankanum sjö milljarðar króna, en yfir-
drátturinn hafði enginn verið í árslok. Framangreind
dæmi gefa til kynna að á kosningaári hika ríkjandi vald-
hafar nú ekki við að stofna íjármálum og öllum efna-
hagnum í hættu. Áróðursbæklingarnir eiga að sjá til
þess, að almenningur telji ástandið gott engu að síður.
Skattgreiðendur eiga ekki að gera sér grein fyrir, að
þeir eru með sköttum sínum að greiða fyrir kosninga-
áróður flokksvélar Alþýðubandalagsins, til þess að
halda við völd mönnunum, sem eru að keyra upp vext-
ina, valda hættu á aukinni verðbólgu og í stuttu máli
að því komnir að kollvarpa þjóðarsáttinni. En það er
þjóðarsáttin, sem almenningur hefur lagt svo mikið á
sig til að skapa.
Glansmyndirnar eru falsaðar. Hver sem sigrar í kosn-
ingunum, verður að snúa við blaðinu í ríkisfjármálum.
Jafnvel Þjóðhagsstofnun segir nú, að draga verði úr
lánsfjárþörf hins opinbera til að koma í veg fyrir, að
raunvextir hækki úr hófi.
Ef það er þá ekki orðið um seinan.
Haukur Helgason
„... vissulega er kominn tími til að huga að raforkuvæðingu samgöngukerfisins. - Þar á ég við rafbila og
rafbrautir."
Orka-
umhverfismál
Nýlega birtist athyglisverður
leiöari í „The New York Times“,
þar sem fjallað var um verðlagn-
ingu á orku, aðallega olíu. OPEC
ákvað fyrir stuttu að skera niður
olíuframleiðslu um milljón tunnur
á dag með það fyrir augum að
hækka olíuverðið.
Reyndar hefur gengið á ýmsu hjá
samtökum olíuútflutningsríkja,
OPEC, frá því að þau voru stofnuð
1960. Illa hefur gengið að fá sum
löndin til að halda sig við kvóta-
samkomulagið. í júlí á síðasta ári,
skömmu fyrir innrás íraka í Kú-
væt, beittu íran, írak og Saudi-
Arabía löndin Kúvæt og Samein-
uðu arabísku furstadæmin miklum
þrýstingi til að fá þau til aö fram-
leiöa í samræmi við kvótaákvarð-
anir.
Aðgerðirnar nú eru ekki taldar
hækka verðið í meira en 18 dollara
á tunnuna.
Olíuverð hefur verið að lækka
síðan stríðiö braust út við Persa-
flóann og er nú um það bil þaö
sama og fyrir ári. Þetta er þrátt
fyrir að tveir af stærstu framleið-
endum séu lamaðir, Kúvæt og írak.
Olíuframleiðsla hefur þó ekki fallið
mikið vegna þess að Saudi-Arabía
hefur aukið olíuframleiðslu sína
um nokkrar milljónir tunna á dag.
Það athyglisverða við leiöara
„The New York Times“ er að þar
er því haldið fram að nauðsynlegt
sé að leggja á sérstakan orkuskatt.
Bandaríska þingið en ekki OPEC
eigi að ákveða orknverð í Banda-
ríkjunum.
Bent er á hættuna af því að Vest-
urlönd eru svo háð olíustreyminu
frá Miðausturlöndum og hin mikla
olíunotkun veldur mengun and-
rúmslofts og vatns og eykur gróð-
urhúsaáhrifin. Lágt orkuverö eyk-
ur notkunina.
Blaðiö telur að besta leiöin sé að
leggja á orkuskatt sem gæti verið
á bilinu 20 cent til 2 dollarar á gall-
on. Þaö mundi knýja menn til að
spara orku og skattinn greiða
Bandaríkjamenn öörum Banda-
ríkjamönnum en ekki OPEC.
Þær raddir verða æ háværari að
tengja verði stefnuna í orkumálum
stefnunni í umhverfismálum.
Endurnýjanleg orka
Vísindanefnd Evrópuráðsins
vinnur nú að skýrslu um aukna
notkun endurnýjanlegrar orku.
Hugmyndin er að Evrópuráðið
sendi frá sér ályktun, þar sem að-
ildarríkin séu hvött til aukinnar
notkunar endurnýjanlegrar orku.
Orkubúskapur á jörðinni er gríð-
arlega háður kolvetnaeldsneyti.
Takmarkaðar birgðir eru á jörð-
inni og þeim er mjög ójafnt dreift
um hnöttinn.
Nær 60% af heildarolíubirgðum
jarðarinnar eru í Mið-Austurlönd-
um.
Brennsla kolvetnaeldsneytis er
meginorsök aukins kolefnistvíildis
KjaUarinn
Guðmundur G.
Þórarinsson
alþingismaður
Áherslan er öll á auknum rann-
sóknum á endurnýjanlegum orku-
gjöfum og því að þjóöirnar taki mið
af aukinni notkun þeirra í langtíma
stefnumörkun í orkumálum.
Stefnubreytingar er þörf
Kolvetnaeldsneyti er talið sjá
heiminum fyrir 88% þeirrar orku
sem á markaðnum er. Þar af nemur
olía 37%, kol 29% og gas 22%
Vatnsafl nemur um 6% af ork-
unni og kjarnorka öðrum 6%
Miklar vonir hafa verið bundnar
við kjarnasamruna, þ.e. sama efna-
feril og sér sólinni fyrir orku. Nú
telja menn að þessi orka verði ekki
markaðsvara fyrr en eftir 50 ár.
Kjarnasamruni hefur í för með sér
mun minni umhverfisáhrif en
kjarnaklofnun.
í skýrslu vísindanefndarinnar
„Jafnframt hlýtur að koma að því að
notkun járnbrauta eða einteinunga
verði hagkvæm á umferðarþyngstu
leiðum, t.d. Reykjavík - Keflavík - flug-
völlur og Reykjavík - Selfoss.“
í andrúmsloftinu, sem aftur eykur
gróðurhúsaáhrifin. Jafnframt
eykst -magn brennisteinstvíildis og
köfnunarefnis súrefnissambanda í
andrúmsloftinu af þessum sökum.
Talið er að notkun kjamorku
verði takmörkuð vegna erfiðleika
við urðun affalls, geislavirkra efna
og öryggisatriða.
í skýrslu Evrópuráðsins er því
haldið fram að endurnýjanleg orka
sé meira en næg til aö sjá mann-
kyninu fyrir orkul Þar segir að
heildarorkunotkun jarðarinnar á
einu ári samsvari orku þeirrar sól-
argeislunar sem nái til jarðar á 45
mínútum.
Þessa orku megi nýta með því aö
nota sólargeislun beint til hitunar
eða rafmagnsframleiðslu eöa eftir
áhrif andrúmsloftsins með notkun
vindaíls, vatnsaíls og varmaorku
úthafanna, auk orku lífrænna efna.
Orka sjávarfalla er mikil og víöa
er jarðvarmi.
Notkun endurnýjanlegra orku-
gjafa hefur miklu minni áhrif á
umhverfíð og heilsu manna en kol-
vetnaeldsneyti og kjarnorka.
Orkusparnaður er aftur kominn
sterklega í umræðuna. Því segir að
langtíma orkustefna verði að taka
mið af umhverfisáhrifum og skyn-
samlegri nýtingu náttúruauðlinda.
Líkt og leiðari „The New York
Times“ bendir vísindanefndin á
orkuskatt sem skynsamlega leið. í
Evrópuráðinu heyrast hins vegar
þær raddir að orkuskattur verði
einungis til þess að hinir fátæku
hafi ekki efni á því að nota orku,
skatturinn skipti hina ríku engu
máli.
segir að kolaforði jarðarinnar muni
ekki endast nema 250 ár, gas-
forðinn muni endast 60 ár og olíu-
forðinn muni eyðast á 30 árum.
Úranbirgðir eru einnig takmarkað-
ar.
Jarðarbúar verða því að búa sig
undir stefnubreytingu í orkumál-
um, ekki aðeins vegna umhverfis-
áhrifanna heldur einnig vegna þess
að þessar orkubirgðir eru senn á
þrotum. í Evrópu skiptist orku-
notkunin þannig aö ’/4 heildar-
orkunotkunar fer til hitunar, raf-
orka nemur /, heildarorkunotkun-
ar og flutningar taka um 'A.
íslendingar standa að ýmsu leyti
vel vegna mikilla orkulinda í
vatnsorku og jarðvarma. Þó blasa
vandamálin við er kemur að flutn-
ingum og fiskiskipaflota.
Vera má að framleiðsla vetnis
geti leyst þau mál, en vissulega er
kominn tími til að huga að raforku-
væðingu samgöngukerfisins. - Þar
á ég við rafbíla og rafbrautir.
Rafbílar geta dugaö vel í innan-
bæjarakstri en breyta þarf skatta-
pólitíkinni til þess að örva notkun
þeirra.
Jafnframt hlýtur að koma að því
að notkun járnbrauta eða eintein-
unga verði hagkvæm á umferðar-
þyngstu leiðum, t.d. Reykjavík -
Keflavík - flugvöllur og Reykjavík
- Selfoss. Jafnvel vestur á land ef
göng koma undir Hvalfjörð.
Tíminn vinnur með íslendingum
í orkumálum.
Guðmundur G. Þórarinsson