Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.1991, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 6. MAÍ 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91J27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Evrópska efnahagssvæðið
Tímamót ,urðu í EFTA viðræðunum við Evrópu-
bandalagið þegar fulltrúi íslands gekk út af fundi í
mótmælaskyni. Þá hafði samningamaður Evrópubanda-
lagsins ítrekað þá afstöðu bandalagsins að ekki verði
veittar tollaívilnanir nema í staðinn komi aðgangur að
fiskimiðum aðildarríkja EFTA.
Mótmæli íslands eru skiljanleg en geta hins vegar
orðið tvíbent áður en yfir lýkur. Hættan er sú að leiðir
skilji með aðildarríkjum EFTA og hin löndin, sem hafa
setið okkar megin við samningaborðið, láti hagsmuni
íslands lönd og leið og semji sjálf úm sameiginlegt efna-
hagssvæði við Evrópubandalagið. Það skilyrði íslands
að aðgangur að fiskimiðunum sé ekki til umræðu hefur
átt þátt í því að hingað til hefur lítið miðað í viðræðun-
um og hugsanlega er hinum EFTA ríkjunum aðeins létt-
ir að því ef ísland dregur sig formlega út úr viðræðunum.
Á hinn bóginn er alveg ljóst að íslendingar geta ekki
haldið viðræðum miklu lengur áfram ef kröfu Evrópu-
bandalagsins er haldið til streitu. Hagsmunir okkar
liggja í því að fá tollaívilnanir fyrir sjávaráfurðir okkar
á Evrópumarkaði og ef sú krafa nær ekki fram að ganga
nema með óaðgengilegum skilyrðum er til lítils að
semja. Þá er í rauninni komið að endalokum þeirrar
tilraunar að opna evrópskt efnahagssvæði að því er ís-
land varðar.
Utanríkisráðuneytið er greinilega að gera sér vonir
um að mótmæli íslands beri þann árangur að hreyfing
komist á máhn. Enda segir aðalsamningamaður ís-
lands, Hannes Hafstein sendiherra, að enn séu allar dyr
opnar. „Ég hef gert skýrslu til ríkisstjórnarinnar um
stöðu mála og þar geri ég ráð fyrir að ákveðið verði að
ég hafi áframhaldandi umboð til að reyna allt til loka-
punkts að ná viðunandi samningi.“
Afstaða Evrópubandalagsins kemur á óvart í ljósi
þess að Mitterrand Frakklandsforseti hefur nýlega gefið
í skyn að taka beri tillit til sjónarmiða íslendinga. Jón
Baldvin Hannibalsson hefur verið afar bjartsýnn á ár-
angur í viðræðum um evrópsk efnahagssvæði og lagt
allt sitt undir að sú leið verði reynd. ítrekuð harka full-
trúa Evrópubandalagsins í samningaviðræðunum er
áfall sem veldur vonbrigðum.
Ef þessar viðræður fara út um þúfur, ber næst að
reyna tvíhhða viðræður, þ.e.a.s. að íslendingar taki ein-
ir upp viðræður við bandalagið. Sá kostur hefur alltaf
verið talinn lakari því það sé sterkara að hafa aðrar
EFTA þjóðir í samfloti. En þess ber að minnast að sjálf-
stæðismenn hafa viljað fara þá leið og með stjórnar-
þátttöku þeirra er allt eins líklegt að tvíhliða viðræður
verði reyndar ef allt um þrýtur. Síðar í þessum mánuði
verður haldinn ráðherrafundur EFTA og Evrópubanda-
lagsins og þá mun hklega verða úr því skorið hvert fram-
haldið verður. Allt bendir því til þess að tímamót séu
að verða í Evrópumálum íslands.
Tímamótin geta ekki síður verið fólgin í því að ef
Evrópubandalagið situr við sinn keip, verði íslendingar
að hefja alvöruumræðu um það hvernig þeir bregðist
við. Engum dettur í hug að innganga í bandalagið sé
verjanleg ef það kostar afsal á fiskimiðunum. En þá
þurfum við líka að búa okkur undir þá framtíð að vera
utan Evrópumarkaðarins méð öllum þeim erfiðleikum
sem því fylgja. Þá vitum við hvar við stöndum.
Að þessu leyti hafa mótmælin í Brussel skýrt línurn-
ar og flýtt fyrir niðurstöðum.
Ellert B. Schram
Nú þarf nýja
þjóðarsátt
KjáUarinn
Guðrún Agnarsdóttir
læknir
vinnu starfsfólks síns fullu
veröi.
Um þetta snýst máliö og þaö er
forgangsverkefni. Til þess þarf að
finna fé og hlýtur þaö að veröa eitt
meginverkefni fyrirtækja og
stjómmálamanna sem allir hafa
lofað að bæta kjörin. Þeim kostnaö-
arauka sem af hlýst má t.d. mæta
m.þ.a. koma á ööru skattþrepi og
einnig m.þ.a. skattleggja fjár-
magnstekjur sem reyndar er löngu
tímabært. Ef það er staðreynd aö
fólk undir 80 þús. kr. mánaðartekj-
um ber drjúgan hluta þess tekju-
skatts sem rennur til ríkissjóös er
óhætt aö segja að þaö tekjuöflunar-
kerfi gengur ekki upp og þarfnast
endurskoðunar.
Biðlundin er búin
Láglaunafólk hefur löngum veriö
„Það er hægt að jafna kjörin á Islandi
og það er hagur okkar allra að það
verði sem fyrst. - Til þess þarf sam-
stöðu og hana verður að glæða.“
Þjóðarsáttin sem síðasta ríkis-
stjórn beitti sér fyrir byggðist á
samstarfsvilja launafólks sem lét
af launakröfum sínum og greiddi
niður verðbólguna. Hún var við-
leitni til að stöðva áframhaldandi
rýrnun kaupmáttar. Því miður
varð sú rýrnun ekki stöðvuð og
allra síst hjá þeim sem fá laun sam-
kvæmt töxtum verkalýðsfélaganna
en þar eru konur í meirihluta. Þjóð-
arsáttin skapaði stöðugleika í hag-
kerfinu og hefur gefið ákveðið
svigrúm.
Hún var þó engan veginn tilraun
til tekjujöfnunar en var í raun
frestun á vanda. Og nú þegar vitað
er að fyrirtækin eru aflögufær er
komiö að þvi að greiöa launafólki
fyrir þolinmæði og fórnir og jafna
tekjuskiptinguna í leiðinni. Af
ýmsu er að taka eins og fram kem-
ur t.d. í nýlegum upplýsingum um
ótrúlegan hagnað fyrirtækja og
einstaklinga af hlutabréfaeign.
Stöðugur málflutningur kvenna-
listakvenna um kjarabætur til
hinna lægst launuðu hefur sannar-
lega fengið hljómgrunn og það var
raikið rætt um stöðu láglaunafólks
og mörgu lofað því til hagsbóta fyr-
ir síðustu kosningar. Virtust menn
helst líta til hækkaðra skattleysis-
marka til að bæta kjörin en buðu
misvel.
Það er þó ljóst aö framfærslu-
kostnaður einstaklings er metinn á
u.þ.b. 80 þúsund kr. og skattleysis-
mörk verður að miða við fram-
færslukostnað. Hins vegar gagnast
slíkt ekki þeim fjölmörgu sem hafa
laun undir þessu marki og því
verður að hækka laun þeirra sér-
staklega. Síðan er sjálfsagt að draga
úr framfærslukostnaði m.þ.a. fella
niður matarskattinn alræmda.
Nýju fötin keisarans
eru ekki skjólgóð
í kosningabaráttunni var það eft-
irlætisspurning fréttamanna til
stjórnmálamannanna loforða-
glöðu: En hvernig ætlarðu að fjár-
magna þetta? Voru þeir mest metn-
ir sem slógu fram einhverjum
tölum á sannfærandi hátt og virtist
gilda einu, hvort þær væru mark-
tækar. Fréttamennirnir fóru ekk-
ert 'í saumana á þeim nýju fótum
sem keisararnir skreyttu sig með
en virtust bara glaðir yfir því að
hafa spurt grimmt.
Það er út af fyrir sig góður siður
að eyða ekki meiru en aflað er en
hér er um að ræða grundvallarat-
riði og vanræksla þess verður ekki
lengur þoluð og er reyndar smán-
arleg. Það er siðferðilegur réttur
hvers vinnandi manns aö geta
framfleytt sér af afrakstri fullrar
dagvinnu og siöferðileg skylda
hvers vinnuveitanda að greiða
beðið að bíða þar til svigrúm gefst.
Fyrst þurfi að auka hagvöxtinn,
stækka þjóðarkökuna, áður en
hægt sé aö skipta henni þannig að
þeir lægst launuðu njóti sómasam-
legra kjara. Þvi miður virðist hin
nýja ríkisstjórn hafa tekið upp
þennan fasta lið í stefnuskrá sína
sem þó er óljós og tillögur kvenna-
listakvenna þóttu svo dýrar aö
greinilegt virðist að þær leiðir til
úrbóta ætla menn ekki að fara.
Þessu póhtíska viljaleysi verður
ekki ansað lengur. Ef þjóöarkakan
stækkar ekki verður að leita leiða
til að skipta henni öðruvísi og rétt-
látar. Þær leiöir hafa ekki ver-
ið farnar enn og þeirra þarf að
leita.
Þegar kvennalistakonur leituðu
ráöa til að hækka lægstu launin í
stjórnarmyndunarviðræðum vorið
1987 máttum við heyra að slíkt
væri ógerlegt án þess að skriða
hinna betur launuöu fylgdi eftir,
þannig að lögmál launastigans
raskaðist ekki. Fyrir því sæi mann-
leg náttúra og hún ætti rætur að
rekja a.m.k. aftur til daga Mesópót-
amíu, sögðu langminnugir hag-
fræðispekingar. Samt er það nú
svo, hvað sem öllum hagfræðilög-
málum líöur, aö margir una ekki
þeirri tekjuskiptingu sem ríkir í
þjóðfélaginu. Augu manna eru
smám saman að opnast fyrir því
aö það er sameiginlegur ávinning-
ur þjóðarinnar að hér búi fólk sem
getur séð sér farboröa. Efnisleg og
andleg fátækt þjóöfélagsþegnanna
reynist þjóðfélögum gríðarlega
dýrkeypt eins og dæmin sanna.
Brýnustu baráttumálin
Brýnustu baráttumál launafólks
nú eru: Ný þjóðarsátt um afdráttar-
lausa hækkun lægstu launa þannig
að dagvinnulaun nægi til fram-
færslu. Skattleysismörk sem mið-
ast við framfærslukostnað og síðast
en ekki síst frumkvæði launafólks
og forustu þeirra svo og stjómvalda
um jöfnun tekjuskiptingar og lífs-
kjara fólksins í landinu.
Þetta eru sanngjarnar kröfur og
uppfylling þeirra þarf ekki að
raska þeim stöðugleika sem launa-
fólk hefur tryggt. Þaö er hægt að
jafna kjörin á íslandi og þaö er
hagur okkar allra að það verði sem
fyrst. - Til þess þarf samstöðu og
hana verður aö glæða.
Guðrún Agnarsdóttir
TEKJUR FOLKS I FULLU STARFI
- frá hausti 1989 til hausts 1990 -
1983/3
□ 1990/3
0 20 40 60 80 100 120 140
I I I I I t. I I I »
Verkamenn
Verkakonur
-3,2%
-7,0%
Afgrmenn ^"16, 8%^^^™— 3,4%
Afgrkonur
Skrifstmenn
Skrifstkonur
4,2%
-13,0%
-1 7%1 Hækkun í
’ ° 1 prósentum
-13,5% Breytin9
kaupmáttar
Tölur í þúsundum króna
„Ef þjóðarkakan stækkar ekki verður að leita ieiða til að skipta henni
öðruvísi og réttlátar," segir m.a. í grein Guðrúnar.