Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.1991, Page 22

30
FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 1991.
Merming
Óunnir dagbökarpunktar
Um það verður ekki deilt að Hannes Pét-
ursson er eitt merkasta núlifandi ljóðskáld
íslands. Hann hefur fyrir löngu hlotið þá
viðurkenningu sem hann á skilið sem slíkur.
Þar af leiðir að gerðar eru meiri kröfur til
hans en flestra annarra þegar hann sendir
frá sér bók, jafnvel þótt í óbundnu máli sé.
Sem aðdáandi ljóða Hannesar Péturssonar
opnaði ég bókina, Eintöl á vegferðum, með
tilhlökkun. Ég las hana, varð fyrir vonbrigð-
um og lokaði henni hissa. Ég varð fyrir von-
brigðum vegna þess að meginefni bókarinn-
ar, sumardvöl skáldsins í Danmörku, Þýska-
landi, Austurríki og á Ítalíu, er aðeins óunn-
ir dagbókarpunktar. Venjuleg dagbók er með
ítarlegar unnum texta. Ég var hissa vegna
þess að mér er óskiljanlegt hvers vegna
Hannes vann ekki betur úr þessum minnis-
punktum en raun ber vitni. Hann segir í
bókarlok að hann hafi lagfært ýmislegt í text-
anum áður en hann lét hann frá sér til prent-
unar.
Þessir dagbókarpunktar segja frá því
hvaða söfn, kirkjur íverustaði liðinna lista-
manna, ellegar aðra þekkta staði skáldið
heimsótti í þessari sumarferð sinni. Hann
segir frá því í hvaða byggingarstíl þessi eða
hin kirkjan er, hvað merka hluti þetta eða
hitt safnið hefur að geyma eða hvað blasti
við af einhverju útikaflihúsi. Lítum á dæmi
frá Kaupmannahöfn:
1. júh. - Café.„ Á Frascati við Ráðhústorg.
Hannes Pétursson. Dagbókarlýsing á ferða-
lagi.
Það rigndi htið eitt og gott að sitja í vari
undir seglinu, útistéttar-himni. Ég virti fyrir
mér fólkið, ökutækin og rauðleitar byggingar
sem ljá torginu léttan svip. Húsin hér við
Kóngsins Nýjatorg eru mun „þungstígari".
Klukkuslög úr Ráðhústuminum komu svíf-
andi niður. Á gangstéttunum sáust menn af
öllum kynþáttum - nema Indíánar. Fyrstu
neonljósin kviknuðu við Strikið, þótt enn
væri albjart af degi. Dannebrógar blöktu víða
hátt á þökum..."
Eða þetta:
1. ágúst. „Skoða Wallraf-Richartz-safnið.
Klee, Barlach - og fleira og fleira markvert.
Margir sahr fullir af myndum gamalla Köln-
ar-meistara. Staðnæmist einkum framan viö
dómsdagsmynd eftir Stephan Lochner, stór-
Bókmeimtir
Sigurdór Sigurdórsson:
brotið verk. Hugmyndaheimur miðalda
kominn á einn fermetra...“
Og þetta:
21. september. - Söfn. „Kominn á Maríu
Teresíu-torg um klukkan tólf. Síðan í „Natur-
historisches Museum." Skoðaði þar dýr frá
löngu liðnum jarðsögutíma. Stórkostlegt.
Eitt af mjög mörgu: Höfuðkúpa risae'ðlunnar
í aðalatriðum hk okkar eigin höfuðkúpu,
mannskepnunnar..."
Svona er hægt að grípa niður í bókina hvar
sem er í meginefni bókarinnar. Þetta tel ég
vera óunna dagbókarminnispunkta. Eins tel
ég það ljóð á bókinni að nokkrum sinnum
nefnir Hannes að einhver sýn eða hughrif í
ferðinni hafi orðið kveikja að ljóði en við-
komandi ljóð er ekki birt með.
Eftir lestur bókarinnar er ég sannfærður
um að enginn nema skáld úr þungavigtar-
flokki Hannesar Péturssonar hefði fengið
útgefanda að þessum minnispunktum.
Síðar í bókinni eru svo minningar frá
tveimur stuttum ferðum heima á íslandi og
frásögn af þriggja vikna dvöl í Búdapest.
Þessir kaflar eru öðruvísi unnir, heillegri og
mun skemmtilegri aflestrar. Ef meginefni
bókarinnar hefði verið unnið á sama veg og
þessir stuttu þættir væri hér um góða bók
að ræða.
Hannes Pétursson skrifar fagurt mál. Upp
á það vantar ekkert í bókinni. Stíll hans er
líka afar öruggur en því miður er innihaldið
í meginefninu ekki þess virði að gefa það út
á bók, óunnið eða svo gott sem, eins og þarna
er gert. Svo mikið er víst að Hannes bætir
engu við, til okkar ljóðaunnenda hans, með
þessari bók.
„Hvers vegna mega gömul skáld ekki skrifa
sig niður?“ sagði merkur bókmenntafræð-
ingur eitt sinn þegar rætt var um lélega bók
eftir frægan rithöfund. Ég vona bara að þessi
bók Hannesar Péturssonar sé ekki upphaf
að slíku.
Hannes Pétursson.
Eintöl á vegferöum.
Iðunn, 1991.
Biblía fyrir
byrjendur
- og lengra komna
Bók Alberts Jónssonar í Skógum, um íslenska hest-
inn, er merkileg fyrir margra hluta sakir. í henni er
komið fyrir ótrúlegu magni ahs konar upplýsinga um
hross og hestamennsku. Þó er það ekki svo að öllu
ægi saman, þannig að erfitt sé að henda reiður á hlut-
unum. Bókin er afar skipulega upp sett og því auðvelt
að nota hana fyrir uppsláttarrit, vilji menn nýta sér
hana þannig.
Þessi bók, sem hlotið hefur heitið Handbók íslenskra
hestamanna, er í heild sinni fróðleiksbrunnur fyrir
þá sem eru að fikra sig áfram í hestamennskunni. Þar
getur byrjandinn lesið sér til um hvernig hann skuli
fara að þvi að kaupa sér hest, hvað beri að varast og
hvað sé af hinu góða. Hann getur lesið um hvemig
Bókmenntir
Jóhanna Sigþórsdóttir
best sé að handsama hest og beisla, hvað beri að hafa
í huga í ferðalögum, við fóðrun og hirðingu. Hann
getur kynnt sér greinargóða lýsingu á gangtegundum,
hvað þær heiti, hvernig best sé að sitja og halda taumn-
um og svo framvegis. Allt eru þetta atriði sem hverjum
hestaáhugamanni er nauðsynlegt að vita en sem fólk
hefur kannski ekki átt svo greiðan aðgang að til þessa.
Það er ómetanlegt fyrir byijendur í hestamennsku
að fá slíkt veganesti. Leiðbeiningarnar eru settar fram
á ipjög skýran hátt og undirtónninn í þeim er sá boð-
skapur að fólk skuli umgangast hesta sína af alúð.
Hitt er svo annað mál að þeir sem hafa átt og umgeng-
ist hross í einhver ár telja sig sjálfsagt kunna öll þau
undirstöðuatriði hestamennskunnar sem Albert getur
um í bók sinni. Þeim þykir þó áreiðanlega fengur að
ýmsum köflum í bókinni. Má þar nefna kaflann um
íslenska hestaliti, sem er aðalsmerki bókarinnar, að
öðrum ólöstuðum. Þar skýra eitt hundrað htmyndir
efnið betur en mörg orð. Enn meiri fengur er þó að
ýmsum htaafbrigðum sem einnig eru birtar myndir
af. Það hlýtur að hafa kostað yfirlegu að safna shkum
myndum. En þær tala sínu máh. Hver hefur th dæm-
is séð rauðblesótt hross með svarta stjömu?
Þá skal getið hér kaflanna um greiningu aldurs af
tönnum, svo og lestur úr frostmerkingum. Það þekkj-
ast mýmörg dæmi um fólk sem hefur verið árum sam-
an í hestamennsku og á í mesta braski við aö lesa ald-
Albert Jóhannsson er höfundur bókarir.nar. Teikn-
ingar í bókinni eru einnig eftir hann.
ur hests af tönnum hans, svo óyggjandi sé. En með
aðstoö skýringamyndanna í bók Alberts ættu allir
að geta tileinkað sér þessa kúnst þótt ekki sé hún ein-
föld.
Enn eitt atriði skal minnst á sem er mjög til fyrir-
myndar. Höfundur rifjar upp í bók sinni ýmis heiti
yfir atferh hesta, hti, gangtegundir og fleira sem ekki
heyrist í daglegu máh. Líklega hafa þessi orð verið að
týnast smátt og smátt úr málinu, án þess að önnur
jafngóð kæmu í stað þeirra. Er fuh ástæða th að festa
þau aftur í sessi því þau ein merkja það sem við er
átt.
Auk ofannefndra htmynda eru ahmargar teikningar
í bókinni. Eru þær sumar th skrauts og aðrar th skýr-
inga. Hvað varðar skýringarmyndirnar þá hefði verið
betra að birta ljósmyndir. Á þetta einkum við kaflann
um beislabúnaðinn. Ljósmyndir hefðu sýnt greinhegar
en teikningar hvað við er átt.
Albert Jónsson I Skógum:
Handbók islenskra hestamanna
örn og Örlygur, 1991
Ævintýri í sveitinni
Það er spennandi að vera barn í sveit en það eru ekki allir jafnheppnir
að fá að njóta þeirra ævintýra sem þar geta skotið upp kollinum. Barnasa-
gan Þytur eftir Jóhönnu Á. Steingrímsdóttur er skrifuð í þeim thgangi
að gefa innsýn í veröld þar sem maður og náttúra mætast. Lesandinn
fylgist annars vegar með síðborna hreinkálfinum Þyti og þeirri lífsbar-
áttu sem hann þarf að horfast í augu við uppi á öræfunum. Hins vegar
kynnumst við sveitatelpunni, henni Dögg, sem býr ásamt öðru mannfólki
niðri í byggð.
Þytur kemur seint í þennan heim
og er þvi minni en allir hinir hrein-
kálfarnir. Hann fylgir móður sinni
eftir í hvívetna því aðskhnaður
getur haft alvarlegar afleiðingar í
for með sér. Lífsbaráttan er hörð
upp til fjalla.
Lith hreinninn lærir smám sam-
an að bjarga sér og jafnframt að
forðast þær hættur sem stafa af
hrafninum, refnum og þó aðahega
manninum. Það þykir hreindýrun-
um stórvarasamt fyrirbæri. Því er
ekki að undra að heinkálfinum
verði starsýnt á htla mannkálfinn
þegar hjörðin nálgast mannabú-
staði. Ekki er minni áhuginn hjá
fólkinu á bænum sem þeysir út th
að skoða hreindýrahópinn. Dögg kemur auga á litla kálfinn og hann er
nefndur Þytur.
Með haustinu fer Dögg htla ásamt foreldrum sínum til fjalla og er th-
hlökkunin mikh. Það á að veiða, tína jurtir og sofa í tjaldi.
í frelsi fjallanna gleyma börnin sér og þeim th mikihar undrunar standa
þau andspænis hvort öðru þarna mitt uppi á heiðinni. Barn byggðanna
og barn fjallanna horfast í augu. (bls. 25) Hreinkálfinum bregður svo í
brún að hann stekkur í burtu og veit ekki fyrr en hann er sokkinn á kaf
í dý. Tvísýnt er um björgun en htla manntelpan kemur honum th hjálp-
ar og Þytur hverfur ásamt hjörðinni aftur til heiða.
Vetur gengur i garð og brátt eru jóhn komin. Þegar hátíðahöldin standa
sem hæst og mannfólkið er samankomið í stofunni gerist óvæntur atburð-
ur. Það er barið að dyrum. Ekki er von á gestum en fólkiö flýtir sér th
dyra. Fyrir utan stendur stór hreindýrstarfur með htla kálfinn Þyt sem
Bókmenntir
Telma L. Tómasson
þolir ekki vetrarhörkuna úti fyrir. Mannfólkið bregst við hjálparkahi
vhltu dýranna og hreinkálfurinn er hólpinn.
Sagan um Þyt er faheg og einlæg. Samvinnu manns og náttúru er gert
hátt undir höfði og veitir ekki af að benda á mikilvægi þess. Það er ekki
laust við að ævintýrablær hvhi yflr frásögninni sem er enn th að auka
á ghdi hennar fyrir yngri kynslóðina. Myndskreytingar Hólmfríðar
Bjartmarsdóttur eru í takt við söguna, einlægar og svohtið draumkennd-
ar.
Sagan fær lesandann th að hugsa um tímasveiflu náttúrunnar þar sem
klukkur nútímans missa gildi sitt og ævintýrin gerast í raunveruleikan-
um.
Þytur
Jóhanna Á. Steingrimsdóttir
Hólmfrfður Bjartmarsdóttir
Bókaútgáfan Björk 1991
Jóhanna Á. Steingrimsdóttir. Fal-
leg og einlæg saga.
V