Dagblaðið Vísir - DV - 08.06.1992, Blaðsíða 16

16
ÞRIÐJUDAGUR 9. JÚNÍ 1992.
Týnda tiimdin
Lifeyrissjóður verslunarmanna hefur fjárfest stórt i bankastarfsemi. Er
nú svo komið að 41% af hlutafjáreign sjóðsins er bundið i íslands-
banka einum. Eru frammámenn sjóðsins komnir i valdaleik?
Sauðsvörtum almúga landsins er
fátt brýnna en að lífeyrismálin
verði tekin til gagngerrar endur-
skoðunar. Hagur lífeyrissjóðsfé-
laga er oft mjög hæpinn efdr að
hafa greitt tíund af öllum launum
sínum til sjóðanna í áratugi. Þegar
kemur að eftirlaungaldrinum eru
þeir lítið verr settir sem aldrei
greiddu til lífeyrissjóðs. Skerðing á
tekjutryggingu almannatrygginga-
kerfisins til lífeyrissjóðsfélaga jafn-
ar að miklu leyti út afkomumun
hjá þeim sem hafa greitt til lífeyris-
sjóðs og hinna. Miklir hagsmunir
stjórnenda sjóðanna að halda
óbreyttu kerfi fara hins vegar ekki
á milli mála. Lífeyrissjóðsmálin
eru í eðli sínu flókin og til þess fail-
in að fæla almenning frá afskiptum
af þeim.
Alþingismenn meö 2-3-föld
eftirlaun
Næsta furðulegt er hvaö stjóm-
málamenn láta þessi mál lítið til
sín taka. Frumvarp til laga um
starfsemi lífeyrissjóða, sem lagt
var fram fyrir þremur ámm, hefur
ekki fengið neina umfjöllun. Sinnu-
leysi alþingismanna um þetta
brýna hagsmunamál almennings
Eftírhelgina
er óskiljanlegt nema með þeirri
skýringu að alþingismenn óttist
um forréttindi sín í eftirlaunamál-
um.
Alþingismenn hafa tryggt sjálf-
um sér tvöfóld eða jafnvel þreföld
eftirlaun. Slíkum ólögum þyrfti að
breyta ef skoða á starfsemi iifeyris-
sjóðanna í víöu samhengi.
Alþingismaöur, sem náð hefur 65
ára aldri, getur haft 70% af þingfar-
arkaupi (175 þús. kr.) í eftirlaun.
Hafi hann jafnframt verið ráöherra
fær hann til viöbótar alit að 50%
af ráðherralaunum. Fuli réttindi fá
ráöherrar eftir aöeins 8 ára starf.
Auk þess fær alþingismaður eftir-
laun í samræmi við önnur störf
sín.
Eftirlaunin eru að fullu verð-
tryggð. Fjarri lagi er að lífeyris-
sjóðsiðgjöld alþingismanna sjálfra
standi undir þessum ríflegu eftir-
launum. Þau eru greidd úr okkar
sameiginlega sjóði. Þau voru á sín-
um tíma einnig greidd þingmönn-
um sem aldrei höfðu greitt lífeyris-
sjóðsiðgjöld af launum sínum.
Rekstrarkostnaður allt aö
20% af iögjöldum
Lífeyrissjóðimir eru 85 talsins.
Þeir eru margir illa reknir með
miklum tilkostnaöi og lélegri
ávöxtun sjóðanna. Munu dæmi
þess að 20% af iögjöldum sjóðsfé-
laga fari til þess að greiða rekstrar-
kostnað. lifeyrissjóðakerfl lands-
ins heldur uppi mörgum forstjór-
anum meö dýru skrifstofuhaldi.
Hagsmunum sjóðsfélaga er best
þjónað með fækkun sjóðanna um
leiö og aöhald að stjómendum sjóö-
anna er stóraukið.
Að mörgu leyti má líta til Lífeyr-
issjóðs verslunarmanna sem fyrir-
myndar um vel rekinn lífeyrissjóð,
enda er hann langöflugastur sjóöa
sem byggjast á félagslegum grunni.
Yfir 25 þúsund virkir sjóðsfélagar
á síðasta ári segja mikið um það
traust sem sjóðurinn nýtur meðal
almennings. Einnig sú staðreynd
að minni lífeyrissjóðir sækjast eftir
því að sameinast sjóðnum.
Þrátt fyrir ágæta stöðu lífeyris-
sjóðsins er full ástæða til að horfa
gagnrýnum augum á starfsemi
hans. Þannig verður ekki hjá þvi
komist héma að setja stórt spum:
ingarmerki viö fjárfestingu Lífeyr-
issjóðs verslunarmanna í ýmsum
hlutafélögum og setu stjómar- og
starfsmanna í stjórnum viðkom-
andi hlutafélaga. Sú spuming hlýt-
ur aö vera áleitin, þegar þessi mál
em skoðuð, hvort sérhagsmunir
frammámanna lífeyrissjóðsins ráði
þegar stjóm sjóðsins ákveður að
fjárfesta í ýmsum hlutafélögum.
Stjórnarseta gerir hluta-
bréfakaup tortryggileg
Stjómarseta frammámanna Líf-
eyrissjóðs verslunarmanna í þess-
um hlutafélögum gerir kaup sjóðs-
ins á þessum hlutabéfum mjög tor-
tryggileg. Miklir fjárhagslegir
hagsmunir og völd þessara manna
em í húfi. Svo aö lesendur geti átt-
að sig á þessum hagsmunum er
rétt að nefna dæmi:
Guömundur H. Garðarsson, sem
hefur veriö formaður lífeyrissjóðs-
ins með 72 þús. króna stjómarlaun
á mánuði, situr í stjómum margra
hlutafélaga sem lífeyrissjóðurinn á
ýmist hlutabréf í beint eða óbeint.
Þama má nefna Eignarhaldsfélag
Verslunarbankans (þar sem sjóð-
urinn á 15,5% hlutafjár), Islands-
banka (sjóðurinn á ríflega 10% í
bankanum í gegnum eign sína í
eignarhaldsfélögum Verslunar-
banka, Iönaðarbanka og Alþýðu-
banka), Fjárfestingarfélagiö (10,6%
eignaraðild) og Almenna hluta-
bréfasjóðinn. Stjómarlaun Guð-
mundar í þessum félögum nema
200-300 þúsundum króna á mán-
uði.
Aðrir frammámenn lífeyrissjóðs-
ins, sem sitja í stjórnum hlutafé-
laga í eigu sjóðsins, em m.a.: Þor-
geir Eyjólfsson í Draupnissjóðnum
(7,1%) og Þróunarfélag íslands
(5,8%), Pétur Maack í Máttarstólp-
um (9%) og Mætti, Jóhann J. Ólafs-
son í Flugleiðum (6,1%), Fjárfest-
ingafélaginu (10,6%), Almenna
hlutabréfasjóðnum og einnig sat
hann til skamms tíma í stjóm Fé-
fangs (10,7%). Það sæti hefur Bjöm
Þórhallsson tekiö. Jóhann J. Ólafs-
son hefur nú verið felldur út úr
sjóm lífeyrissjóðsins.
Ótrúiega stór hlutur
í fyrirtækjunum
Hvemig geta þessir menn greint
á milii hagsmuna lifeyrissjóðsins,
hagsmuna viðkomandi hlutafélags
og sinna eigin hagsmuna? Flestir
sem hlutlægt líta á þessi mál munu
vera á einu máh um að eðlilegasta
kosning lífeyrissjóðs í hlutafélög-
um sé í gegnum kaup og sölu á
hlutafé.
Þegar hsti yfir hlutabréf sjóðsins
er skoðaður vekur athygh hve
ótrúlega stóran hlut sjóðurinn á í
mörgum hlutafélaganna. Við þetta
er tvennt að athuga:
1. Mjög erfitt verður fyrir lífeyr-
issjóöinn að selja þessi bréf nema
þá á mjög löngum tíma. Það eitt að
reyna aö selja þau getur leitt til
lækkandi verðs.
2. Svona stór eignaraðild gerir
sjóðinn ahtof háðan hlutafélögim-
um. Hagur hlutafélaganna getur
skyggt á hagsmuni lífeyrissjóðsins.
63% af hlutafjáreign
í tveimur fyrirtækjum
Einnig verður að gagnrýna mikil
kaup lífeyrissjóðsins á hlutabréf-
um sem er áhlættufjárfesting. Sér-
staklega á þetta við um íslensk
hlutabréf. Um áratugi hefur arður
hér í hlutafélögum verið afar rýr.
ímyndaður hagnaður af kaupum á
hlutabréfum vegna hækkandi
skráningar á verðbréfamörkuöum
hefur verið vafasamur.
í ársskýrslu sjóðsins fyrir 1991
er því haldið fram að hlutafjáreign
Lifeyrissjóðs verslunarmanna sé
sú eign sem mesta arðsemi hafi
sýnt á hönum árum. Þessi arður
er aðeins ímyndaður nema við sölu
á hlutabréfunum því að ávöxtun á
fjármagni, bundnu í hlutafé, er
miklum mun lægri en hægt er að
fá í algjörlega áhættulausum ríkis-
tryggðum skuldabréfum. Aðeins
við sölu á hlutabréfunum sést
hvort aröur er af fjárfestingunni.
Hver er nú aröur af hlutabréfa-
kaupum í Granda, Haraldi Böðv-
arssyni, Skagstrendingi og Útgerö-
arfélagi Akureyringa?
Hver segir að Flugleiðir geti ekki
fariö á hausinn? í Flugleiðabréfum
hggja um 22% af hlutabréfum
sjóðsins eða um 200 mhljónir á bók-
færðu verði. í eignarhaldsfélögum
Verslunarbankans, Alþýðubank-
ans og Iðnaðarbankans liggja 386
mihjónir á bókfærðu verði sem
munu mynda um 10% eignaraðild
sjóðsins að íslandsbanka. Banki
með því nafni hefur áður farið á
hausinn. Enginn getur fullyrt aö
slikt gerist ekki aftur.
í þessum tveimur fyrirtækjum,
íslandsbanka og Flugleiðum, eru
því fólgnar 586 milljónir af bók-
færðu verði í hlutaíjáreign sjóðsins
eða 63% af hlutfjáreign. Þaö verður
að tefjast ótrúlega léleg dreifing á
áhættufé.
Valdimar Jóhannesson
MIÐNÆTURKNATTSPYRNUMOT
BREIÐABLIKS
Knattspyrnudeild Breiðabliks heldur Jónsmessumót
í knattspyrnu fyrir fyrirtækja- og firmalið aðfaranótt
20. og 21. júní á sandgrasvellinum í Kópavogi. Fyrsti
leikur hefst föstudagskvöldið kl. 21.30. Keppt í 7
manna liðum. Góð verðlaun í boði. Verð 10.000.
Grill og veitingar á staðnum.
Þátttaka og upplýsingar í símum 641980 (Eínar),
641602 (Benni) og 43699 (Siggi).
adidas
Tölvujjapjiír
IMI FORMPRENT
SAMSKIPA-
deildin
KR-VÖLLUR
KL. 20.00
KR-UBK
Skeljungurhf.
Einkaumboö fyrir Shell-vörur á Islandi
Skeljungurhf.
Einkaumboö lyrir Shell-vörur á Islandi