Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.1992, Blaðsíða 26

MÁNUDAGUR 14. DESEMBER 1992.
26
TH>
Merming
Hvert sogast hverjir?
„Þorvaröur Helgason rís upp sem einn
fremsti túlkandi hins harðnandi miskunnar-
lausa íslenska samtíma," segir á bókarkápu
nýjustu bókar Þorvarðar, Sogar svelgur
hring eftir hring eftir hring. Og ennfremur:
„Þjáningin æpir en bankastjórar og lögfræð-
ingar vokka yfir krásunum, örlögum fólks-
ins. Við erum vamarlaus, - við sogumst nið-
ur í straumiðu svelgsins."
Þetta eru stór orð og við lestur sögunnar
sannfærist lesandinn um að útgefandinn
hafi síður en svo gert höfundinum greiða
með þvi að auglýsa hann á þennan stór-
brotna hátt. Þetta er hlálegt og niðurlægj-
andi fyrir höfundinn þar sem bókin uppfyllir
á engan hátt þær væntingar sem hér skap-
ast. Hér er að vísu gerð tilraun til að kryfja
þjóðfélag ört vaxandi samkeppni þar sem æ
fleiri einstaklingar verða uppsögnum og
gjaldþrotum að bráð en þaö er ekki gert á
þann miskunnarlausa og gagnrýna hátt sem
orðin á bókarkápu boða. Sogar svelgur er
þvert á móti afar léttvæg og yfirborðskennd
saga af fólki sem á það eitt sameiginlegt að
vera í fjárhagskröggum sem það sér enga
leið út úr. Nógu slæmt og eflaust efni í magn-
aða bók en því miður; þessi er gjörsamlega
misheppnuð. Ekki aðeins fyrir þá sök að hér
er stefnt saman alit of mörgum persónum
sem hver um sig fær svo lítið pláss að vanda-
málin verða vart sýnileg nema í svipleiftri,
heldur er bókin að auki illa og klúöurslega
skrifuð. Maður hnýtur hvað eftir annað um
hinar undarlegustu samsetningar eins og
Þorvarður Helgason. Léttvæg og yfirborðs-
kennd saga.
t.a.m. á bls. 120: „háriö er vott og liggur flatt
á höfðinu en er áreiðanlega mikið þurrt,“
Hvemig getur hár verið bæði vott og þurrt
í senn? Og maöur hoppar vart hæð sína í
loft upp af kæti yfir listilega útfærðum útht-
slýsingum: „Hún er grönn, lágvaxinn, fín-
gerð, töfrar andlitsins eru kvikt en viðkvæmt
líf, ekki formleg fegurð heldur að ákveðnu
marki berun sálar, skjóllítillar sálar.“ (bls.
12).
Þetta er ekki beinlínis myndræn lýsing og
það sama gildir um lýsingar á öðrum persón-
um bókarinnar sem eru með eindæmum
óspennandi og fjarlægar lesandanum. Per-
sónumar flækjast sviplausar hver um aðra
Bókmenntir
Sigríður Albertsdóttir
þvera í frásögn sem æðir ruglingslega áfram
allt til loka. Höfundurinn byijar á því að
kynna þrenn hjón til sögunnar, ein sem hafa
það tiltölulega gott og tvenn sem ramba á
barmi gjaldþrots. Lesandinn flakkar síðan á
milli þessara persóna fram að sjötugustu
síðu en þá er líkt og höfundurinn átti sig
skyndilega á að það vanti einhverja fyllingu
í söguna. Þá bætist Höröur í hópinn, blaða-
maður sem skrifar „meitlaðar" og „gagnrýn-
ar“ greinar í blöðin, greinar sem ætlað er
að sýna þjóðfélagsástandið í hnotskum um
leiö og þær eiga væntanlega að undirstrika
þær hræringar sem orðið hafa í lífi aðalper-
sónanna. Líklega á Hörður að vera fulltrúi
hins unga, reiöa manns sem ræðst óhikað
gegn spilltu samfélagi með pennann einan
áð vopni en því hlutverki stendur hann síst
af öliu undir. Greinamar vekja að vísu upp
fáeinar reiðiraddir (106) sem er í rauninni
furðulegt ef tekið er mið af því að þetta era
einungis útvatnaðar klisjur sem segja les-
endanum ekkert nýtt.
Þessi „miskunnarlausa" frásögn gufar upp
og verður að engu í meðfórum höfundar. Það
er líkt og hann viti ekkert hvaö hann eigi
að gera við þær persónur sem hann hefur
skapað. Um afdrif hjónanna Jóns Baldurs
og Sigurborgar fáum við t.d. lítið að vita og
örlög hinna em afgreidd í fáeinum setning-
um. Einn gengur út eftir afskaplega lítt sann-
færandi þunglyndiskast og drekkir sér og
lesandinn á erfitt með að gera það upp við
sig hvort hann eigi fremur aö rekja þessa
örlagaríku ákvörðun til konunnar, sem er
hið verstá skass, eða til yfirvofandi gjald-
þrots. Þar með em þau úr sögunni og les-
andinn finnur ekki fyrir votti af samúð, svo
illa er persónusköpunin úr garði gerö.
Þegar búið er að afgreiða persónurnar eina
af annarri á léttvægan og hraðsoðinn hátt
tekur höfundur sig til og endar bókina á svo
afkáralegan hátt að lesandinn veit ekki hvað-
an á sig stendur veðrið. Þau endalok em jafn
illa undirbyggð og önnur atvik í nýjustu bók
Þorvarðar Helgasonar. Það eina sem grípur
mann heljartökum við lestur þessarar bókar
er leiðinn og það em ekki magnþrungin ör-
lög persónanna sem því valda.
Sogar svelgur hring eftir hring eftlr hring,
Þorvarður Helgason,
Fjölvl 1992.
JOLAGJÖFIN í ÁR
SAUMAVÉL SEM ALLIR ÞURFA AÐ EIGNAST
VERÐ KR. 2.990.
Sölustaðir jólamarkaðurinn JL-húsinu, Borgarkringan, Kolaportið, bás 6
______ Sendum i póstkröfu, simi 20290
sem gildir út desembcr!
Stíptvélar - borvélarl
Slípi- og bónvél TXE150
Verð áður: 20.774 kr.
Verð nú: 16.498 kr.
Verð áður: 10.416 kr.
Verð nú: 7.998 kr.
Borvél SBE 500 R
Verð áður:9.562 kr. Verð áður:30.353 kr.
Verð nú: 7.998 kr. Verð nú: 25.498 kr.
BRÆÐURNIR
Lágmúla 8-9. Sími 38820
/i
Svavar gerir upp
Ef við rennum í huganum yfir rúmlega sextíu ára
sögu Ríkisútvarpsins og riíjum upp nöfn og raddir
dagskrárgerðarmanna þess standa tveir menn upp úr
- ekki fyrir hæðar sakir heldur þvert á móti! Þetta era
þeir Helgi Hjörvar og Svavar Gests sem hafa náð meiri
vinsældum en nokkrir aðrir af þeim þúsundum sem
fengist hafa við að fræða þjóðina og skemmta henni á
öldum Ijósvakans. Helgi fékk fólk til að breyta lífshátt-
um sínum til að það missti ekki af ævintýrum Börs
Börsonar stórgróssers. Og þegar þjóðin átti þess kost
að eyða simnudagskvöldi með Svavari Gests mátti
allt sitja á hakanum þar til þættinum var lokið.
í bók sinni, Hugsaö upphátt, segir Svavar okkur frá
þessum merka kafla útvarpssögunnar - þegar há-
menningin vék um stund fyrir græskulausu gamni og
sprelli. Og Svavar greinir okkur frá fjölmörgu öðm.
Æskuárin em rækilega tíunduö, tónlistarferillinn,
starf útgefandans, Lionsforkólfsins og fleira. Raunar
gæti Hugsað upphátt verið lykilbók að minnsta kosti
þriggja annarra. Hvers vegna sest Svavar ekki niður
og skrifar bók um sögu dægurtónlistar frá stofnun
Félags íslenskra hljómlistarmanna tíl Bítlatímans?
Það yrði vel þegið framtak. Ekki væri síöra að fá frá
honum sögu hljómplötuútgáfu á landinu frá upphafi
til þess tíma er hann lagði niður fyrirtæki sitt, SG-
hljómplötur. Og ekki ætti honum að verða skotaskuld
aö fjalla á fræðandi hátt um sögu Ríkisútvarpsins, að
minnsta kosti frá því er hann kom þangað til starfa
og til þessa dags. - Nú er maöur kannski farinn að
fara fram á of mikið.
Lífsstarf Svavars Gests er ólíkt flestra annarra ís-
lendinga. Hann valdi sér ungur að verða tónlistarmað-
ur. Fljótlega var hann farinn að sinna trúnaðarstörfum
fyrir stéttarfélag sitt. Hann stóð fyrir skemmtunum
(og gerir raunar enn), gaf út blað, kynnti djass í út-
varpsþætti, tók síðan að sér hina viðamiklu skemmti-
þætti sína á sunnudagskvöldum í marga vetur á sjö-
unda áratugnum, varð fyrir tfivfijun umsvifamesti
hljómplötuútgefandi landsins um margra ára skeið,
hefur tekiö rækilega til hendinni fyrir Lionshreyfing-
una og þannig mætti lengi telja.
Svavar greinir frá þessu öllu á lipran hátt. Stíllinn
er raunar ekkert ólíkur því að maður sé að hlusta á
hann í útvarpi. Með því að beita ímyndunaraflinu eilít-
iö fer kunnugleg röddin meira að segja aö hljóma
meðan rennt er yfir síðumar. Frásögnin er liðug og
hér og þar er skotið inn skrítlu, rétt eins og í útvarp-
inu. Víða er Svavari þó síður en svo gaman í huga.
Hann segir óhikað frá þeim sem reynt hafa að leggja
stein í götu hans, er ómyrkur í máli og kallar þá komm-
únista marga hverja. En hann er jafnframt óspar á lof
til þeirra sem greitt hafa götu hans á lífsleiðinni.
í bókinni Hugsað upphátt fáum við sem sé greinar-
góða lýsingu á starfsferli Svavars. Hann er þó sagna-
fár um einkalifið. Heldur því fyrir sig að mestu leyti.
Stöku sinnum verður þessi vemdun einkalífsins hálf-
ankannaleg. Til dæmis fær lesandinn ekkert að vita
um hjúskaparmál Svavars fyrr en er hann kemur sjó-
Svavar Gests. Greinargóð lýsing á starfsferli en fátt
um einkalífið.
Bókmenntir
Ásgeir Tómasson
leiöis heim frá New York, eftir að hafa numið tónlist
við Julliard. Þá bíða hans unnusta og dóttir á bryggj-
unni. Og þeir sem vfija fræðast um samdrátt Svavars
og Ellýar Vilhjálms söngkonu verða fyrir vonbrigðum.
Ekki er minnst.aukateknu orði á tilhugalíf þeirra né
hjónaband. Það fer seih sé ekkert á milli mála hvar
Svavar dregur mörkin. Hann ætlar ekki að því leytinu
aö blanda sér í bersöglishópinn sem greinir frá ástum
sínum í bland við aðrar æviminningar fyrir þessi jól.
Hugsað upphátt er einkar fræðandi bók um margt.
En maður sem lifað hefur jafn fjölbreyttu lífi og Svav-
ar Gests getur ekki greint frá öllum sköpuðum hlutum
í þaula í einni bók. Þar af leiðandi veröur saga hans
nokkuð ágripskennd á köflum. En þá er bara að setj-
ast niður og skrifa meira - um tónlist, útgáfustarfsemi
og dagskrárgerö! Það vantar spýtur og þaö vantar sög,
segir í söngtexta. Það vantar tfi dæmis meiri upplýs-
ingar á bók um dægurtónlist tuttugustu aldarinnar
og yfir þeim býr Svavar Gests.
Svavar Gests:
Hugsað upphátt
Fróöi 1992 - 292 bls.