Dagblaðið Vísir - DV - 06.09.1993, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 6. SEPTEMBER 1993
Útgáfufélag:,FRjALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð ( lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblaö 180 kr. m/vsk.
Heilsdagsskóli
Skólastarf er að hefjast um þessar mundir. Nemendur
streyma í skólana, kennarar eru í startholunum og
menntun nýrra kynslóða sniglast áfram jaftit og þétt að
hefðbundum sið. Skólastarfið breytist í sjálfu sér ekki
mikið frá einu ári til annars. Ekki að minnsta kosti að
því er varðar grundvaUarhlutverk skólanna að fræða og
kenna undirstöðufög. En skólamir eru jafnframt uppeld-
isstofnanir í víðtækum skilningi þess orðs, að því leyti
að dvöl í skóla, samskipti við kennara og þroski nemand-
ans í nýju umhverfi hefur auðvitað varanleg áhrif á fram-
tíð hvers einstaklings. Skólamir fá leir til að hnoða og
það er ekki sama hvemig leirinn er hnoðaður.
Þetta hliðarhlutverk skólanna, þ.e.a.s. ábyrgð þeirra í
alhliða uppeldi og mótun einstaklinganna, verður sífellt
stærra. Foreldrar hafa ekki sömu aðstöðu og áður til að
sinna bömum sínum. Algengt er að báðir foreldrar vinni
utan heimihs og geti hvorki fylgst með því þegar bamið
fer í skóla né þegar það kemur heim aftur. Eftirht með
heimanámi og undirbúningi fyrir morgundaginn er und-
ir hælinn lagt.
Mörg böm búa og hjá einstæðu foreldri og nýtt orð
hefur bæst í orðasafnið: lyklaböm. Það em bömin sem
ganga sjálfala meðan pabbi eða mamma stunda vinnu
utan heimihs.
í þriðja lagi hafa því miður aðrar félagslegar aðstæður
fjölskyldna, óregla, efnaleysi, firring eða félagsskapur
bama og unglinga valdið þvi að nám fer fyrir ofan garð
og neðan. Eitt af vandamálum samfélagsins er kæruleys-
ið eða tómlætið gagnvart framtíðinni, rótleysið og upp-
lausnin sem á sér ekki aðra skýringu en umhverfið sem
við hfum í og almennt ábyrgðarleysi gagnvart náungan-
um.
Aht þetta gerir það að verkum að skólamir em það
athvarf sem verður að taka við stórum hluta af uppeldi
æskunnar.
Það er þess vegna afar athyghsvert og ánægjulegt að
fýlgjast með thraunum Reykjavíkurborgar og nokkurra
annarra sveitarfélaga til að taka upp heilsdagsskóla.
Heilsdagsskóh býður upp á möguleika til að sækja
skyldunám, ljúka heimavinnu og heimalestri í skólanum
sjálfum og sækja valsvið í íþróttum, dansi, tungumálum,
leikhst og svo framvegis. Þetta er nefnt grannþjónusta.
Á þessu hausti býður Reykjavíkurborg upp á slíka
grunnþjónustu í rúmlega tuttugu skólum í borginni.
Ami Sigfússon, formaður skólamálaráðs Reykjavíkur-
borgar, segir í blaðagrein:
„Hér er á ferðinni viðamikið verkefni sem umbyltir
þjónustu við böm í Reykjavík.“ Það kemur og fram í
grein Áma að náið samstarf er við félagsmiðstöðvar
íþrótta- og tómstundaráðs, íþróttafélög, skáta, KFUM og
K, safnaðarfélög og fleiri ftjáls félagasamtök.
Mikilvægt er að þessi tilraun takist. Hér er verið að
tengja saman skyldunám og tómstundagaman, uppeldi
og hfsfylhngu. Hér er verið að bregðast við alvarlegasta
félagslega vandamáh samtímans: upplausn ftölskyldunn-
ar og því tómarúmi sem sú upplausn hefiir í fór með
sér. Skólinn verður ekki stofiiun heldur athvarf og þjón-
ustan við einstaklinginn en ekki hópinn verður í fyrir-
rúmi.
Reykjavíkurborg á heiður skilinn fyrir þetta myndar-
lega og tímabæra átak. Vonandi tekst það vel enda ekki
htið í húfi. Heilsdagsskóh er verkefni sem þarf að mót-
ast af reynslunni en hugmyndin er frábær og fram-
kvæmdin mun takast ef allir leggjast á eitt.
EUert B. Schram
„Hvar hafa útgjöldin minnkað jafn mikið og í landbunaðarmálunum? Svarið er einfalt: - Hvergi."
Sóknogvörn
landbúnaðarins
Hvað sem líður kvaki krata þá
blasir það við að útgjöld ríkissjóðs
vegna landbúnaðar hafa minnkað
gríðarlega mikið síðustu tvö árin.
Reiknað hefur verið út að þessi
útgjaldaspamaður hins opinbera
nemi á ári hverju um 4 milijörðum
króna hið minnsta. Hér er ekki ein-
asta um að ræða tímabundinn nið-
urskurð. Þvert á móti. Þessi út-
gjaldaminnkun er varanlegur ár-
angur, lækkun á keríisbundnum
útgjöldum.
Núverandi ríkisstjóm hefur víöa
náð góðum árangri í því aö draga
úr útgjöldum hins opinbera. En
spyija má: Hvar hafa útgjöldin
minnkað jafn mikið og í landbún-
aðarmálum? Svarið er einfalt: -
Hvergi.
Menn hafa legið í mikium saman-
burðarfræðum upp á síðkastið til
þess að reyna að átta sig á útgjöld-
um ríkisins til landbúnaðar hér og
erlendis. Allir vita hversu slíkur
alþjóðlegur samanburður er erfið-
ur og varasamur. Riíja má upp deil-
una sem hér varö þegar vinstri
menn ætluðu að sanna að skatt-
heimta væri lítil hér á landi í sam-
anburði við aðrar þjóðir. Nánari
skoðun leiddi í ljós að þau saman-
burðarfrEeði vom öll í skötulíki.
Það blasir við að stuðningur hins
opinbera við landbúnað er veitfiu-
í afskaplega mismunandi formi í
heiminum og samanburður á mifii
landa því torveldur. Dæmi um það
birtist okkur til dæmis í GATT-
viðræðunum. Þar er ráð fyrir því
gert að við lýði verði mjög mikill
stuðningur í formi útflutningsbóta
hjá þeim ríkjum sem aðiiar eru að
GATT. Þar með em talin ríki EB.
Hér á landi er slíkur stuðningur
úr sögmini.
Ófrjótt stagl
Þetta stagl er hins vegar afskap-
lega ófrjótt og sniðgengur kjama
málsins sem er sá að íslenskur
landbúnaður er að ganga í gegnum
gríðarlegar breytingar sem bænd-
ur hafa í mörgum tiMkum mætt
með opnum huga og stórhug. Sú
ákvörðun sem innsigluð var í bú-
Kjallaiinn
Einar K. Guðfinnsson
alþm. fyrir Sjálfstæðisflokkinn
á Vestfjörðum
vörasamningi að aðlaga fram-
leiðsluna innanlandsneyslunni
hlaut að hafa í för með sér gríðar-
legar breytingar eins og komið
hefur á daginn. Fyrst og síðast
þýddu þær tekjusamdrátt í hefö-
bundnum búgreinum.
Við þessar aðstæður er um margt
athyglisvert að ferðast um sveitir
landsins og sjá hvemig íslenskt
bændafólk hefur bragðist við. Það
munar um minna fyrir einstakar
atvinnugreinar að taka á sig beina
tekjuskerðingu á borð við þá sem
heföbundinn landbúnaður axlaði
með undirritun búvörusamnings-
ins. En víða hefur bændum tekist
að snúa vöm í sókn.
Úrvörn í sókn
í fyrsta lagi hafa menn einbeitt
sér að því aö draga úr öllum til-
kostnaði. Áburðamotkun hefur
dregist mikið saman. Sömuleiðis
kjamfóðurgjöf. Og víða í sveitum
hefur maður séð hvernig bændur
hafa reynt að samnýta fjárfestingu
sína eftir bestu getu. Dæmi um
þetta má til dæmis líta í Ögur-
hreppi við ísafjarðardjúp þar sem
hreppurinn festi kaup á heybindi-
vélum til notkunar fyrir bændur í
hreppnum.
Þá er ekki síður fróðlegt að sjá
hvemig menn hafa reynt að róa á
ný mið til þess að auka bútekjurn-
ar. Ferðaþjónusta af ýmsu tagi,
hrossarækt og fiskeldi í smáum stíl
er einmitt dæmi um slikt sem
bændur um land allt hafa tekið sér
fyrir hendur.
Loks er að nefna að verðsam-
keppnin og hið breytta efnahags-
lega umhverfi hefur stóraukið
vöruþróun af öllu tagi. Menn reyna
að varðveita markaðshlutdeild
sína með verðlækkunum hér inn-
anlands og með því að leita nýrra
markaða utanlands fyrir sauð-
fjárafurðir - nokkuð sem var nær
óþekkt fyrr á tíð. Gott dæmi um
slíkt getur til dæmis að líta austur
á Höfn í Homafirði þar sem ungir
menn hjá KASK, í samvinnu við
markaðssérfræðinga, vinna nú að
undirbúningi útflutnings á lamba-
kjöti til Evrópu. Þannig er reynt
að snúa vöm í sókn, stækka mark-
aðinn og auka tekjumar.
Allt þetta sýnir hversu bændur
sjálfir eru vakandi fyrir því að þróa
atvinnugrein sína. Þeim er ljóst að
starfsumhverfi hefur breyst og em
þess albúnir að bregðast við. Slíku
vaskleikafólki ber okkur að leggja
hð í stað þess að hggja á því lúalag-
inu aö gera starf þess tortryggilegt.
Einar K. Guðfinnsson
„Sú ákvörðun sem innsigluð var í bú-
vörusamningi að aðlaga framleiðsluna
innanlandsneyslunni hlaut að hafa í
för með sér gríðarlegar breytingar eins
og komið hefur á daginn.“
Skoðanir annarra
Vandamál landsbyggðarinnar
„ Það er augljóst að hægri höndin veit ekki hvað
sú vinstri gerir á stjómarheimilinu. Sú stefha virð-
ist nú hafa æ meiri hljómgnmn á því heimili að tína
smám saman þjónusfima af smærri stöðum á lands-
byggðinni, breyta henni eða minna hana. Vandamál
landsbyggöarinnar er ekki síst einhæft atvinnulíf.
Þessi stefna eykur á þann vanda.“
Ur forystugrein Tímans 3. sept.
Fiskveiðiheimildir
í Barentshaf i
„Fiskveiðiheimhdir í Barentshafi em eldfimt
umræðuefni undir öhum kringumstæðum, ekki síst
í kosningabaráttu og miðjum aðildarviöræðum Nor-
egs við EB.. .Ég geri mér fullkomlega grein fyrir því
að Norðmenn em í erfiðri stöðu. Hið sama ghdir um
okkur íslendinga. En einmitt þegar engin lausn er í
sjónmáh ríður á að halda áfram aö tala saman. Eng-
in þjóð stendur íslendingum nær en Norðmenn. En
það þýðir ekki að hagsmunir þjóðanna fari ævinlega
saman. Við eigum hins vegar að hafa aha burði til
þess að leysa að lokum úr ágreiningi sem upp getur
komið, í fuhri vinsemd.“
Jón Baldvin Hannibalsson
utanríkisráðherra í Mbl. 3. sept.
Angi af agaleysi
„í borgarsamfélögum erlendis, sem eru álíka fjöl-
menn og ísland, er hæfisreglna til að mynda gætt.
Staðreyndin er sú að hér á landi hafa menn oft ver-
iö skipaðir í nefndir og ráð vegna áhuga eða þekking-
ar á viðkomandi málefni en htið hefur verið framhjá
því hvort um hagsmunaárekstur gæti verið að ræða.
Þetta er einn angi af því agaleysi og skorti á reglu-
festu, sem ríkt hefur, jafnt í stjómkerfinu sem ann-
ars staðar í þjóðfélagi okkar.“
Úr forystugrein Mbl. 2. sept.