Dagblaðið Vísir - DV - 09.04.1994, Blaðsíða 24
24
LAUGARDAGUR 9. APRÍL 1994
LAUGARDAGUR 9. APRÍL 1994
33
Beið í 10 klukkustundir hjá látnum eiginmanni sínum við ömurlegar aðstaeður eftir vélsleðaslys:
Hjálpar mér
mikið að
talaum
atbxu'ðinn
- segir Guðbjörg Stefánsdóttir sem nú jafnar sig eftir hörmulega lífsreynslu fyrir 2 vikum
Pétur Pétuisson, DV, Isafirði:
„Fyrst ég fór ekki um leið og hann
dó þá var ég ákveðin í að þrauka
eins lengi og ég gæti barnanna
minna vegna og annarra. Ég gerði
allt sem ég gat til að halda á mér
hita því ég blotnaði í ánni og snjór-
inn var mjög blautur. Eftir því sem
leið á daginn kólnaði meira og
meira en eins og ég segi þá varð
ég aldrei hrædd þannig að ég hef
fengið einhvern trúarlegan kraft,“
segir Guðbjörg Stefánsdóttir sem
bjargaðist eftir að hún lenti í vél-
sleðaslysi á milli Skálavíkur og
Bolungarvíkur fyrir tveimur vik-
um. Þegar slysið varð var hún á
vélsleða með manni sínum, Gunn-
ari Leóssyni, og lést hann sam-
stundis. Guðbjörg þurfti hins vegar
að bíða í um 10 tíma, með brákaðan
lærlegg, skorin á hendi og með
áverka á fótum og höfði, við ömur-
legar aðstæður, og maður hennar
látinn við hlið hennar.
Gunnar og Guðbjörg höfðu verið
i sumarbústaö sínum í Skálavík
ásamt öðrum hjónum sem höfðu
verið í sínum bústað. Þau höfðu
ætlað í samfloti heim á sunnudag-
inn en samferðakona þeirra varð
lasin og vinafólk þeirra ákvað því
að fara um morguninn þá 15 kíló-
metra leið sem er á milli Skálavík-
ur og Bolungarvíkur.
„Ég þakka Guðs kralti lífgjöfina. Ég get ekki þakkað öðrum hana. Hann hefur ekki ætlað mér að deyja núna heldur ætlað mér að lifa einhver ár
í viðbót.“ DV-myndir Gunnar V. Andrésson
Útför Gunnars heitins Leóssonar fór fram í Hólskirkju í Bolungarvík siðastliðinn miðvikudag. Var mikið fjöl-
menni við athöfnina sem var útvarpað í ráðhúsið þar sem kirkjan rúmaði ekki nema hluta þeirra sem vildu
fylgja Gunnari heitnum til grafar.
Gunnar og Guðbjörg lögðu svo af
stað heimleiðis rétt fyrir klukkan
12 á hádegi. Yfirleitt er hægt að
fara leiðina úr Skálavík til Bolung-
arvíkur á innan við 15 mínútum
en í þetta skiptið var færðin mjög
slæm. Mjög blint var og blautur
kafaldsnjór. Gunnar hafði kvartað
undan því að sleðinn væri erfiður
í stýri en þau voru á dráttarsleða,
sem er frekar þungur, og með
kerrusleða aftan í honum. Þau
stoppuðu því til að ganga úr skugga
um hvort eitthvað væri að en svo
var ekki.
í lausu lofti
„Við héldum því áfram þarna en
ég fann að það var erfitt fyrir
Gunnar að stjórna sleðanum,"
heldur Guðbjörg áfram. „Hann leit-
aði alltaf niður á við en viö ókum
í halla. Eins og ég segi var skyggn-
ið ekkert. Svo fann ég allt í einu
að við vorum í lausu lofti. Það var
svo dimmt að við sáum ekki hvert
við fórum en ég bara fann að við
duttum niður. Við höfðum keyrt
beint í hættuna og niður í holu sem
var opin.“
Holan sem hún talar um er hátt
í átta metra djúp og-aðeins nokk-
urra metra breið. Þrjár hliöar
hennar eru þverhníptar en aflíð-
andi brekka á eina hliðina. Eftir
botni hennar rennur á sem er
vatnslítil á veturna.
„Þegar ég kom tO sjálfrar mín
stóð ég í ánni og var fóst á milli
vélsleðans og aftanísleðans, með
fæturna í ánni. Ég fann undireins
mikið til.
Gunnar var dálítið í burtu en mér
tókst að ná í fótinn á honum. Það
fyrsta sem ég man eftir að ég gerði
var að taka í fótinn á honum, hrista
hann til og kalla og kaila. En fótur-
inn var máttlaus og hinn fóturinn
var niðri í ánni. Mér fannst ég svo
föst fyrst að ég hélt að mér tækist
ekki að komast upp. Nú veit ég að
Guð hefur gefið mér kraft til þess
að forða mér frá því að fá sjokk og
verða hrædd þannig að mér tókst
í rólegheitum að koma mér upp úr
ánni og mjaka mér upp á rassinum.
Svo gat ég skriðið eftir árbakkan-
um til Gunnars. Hann var í vél-
sleðagalla og hettan hafði falhð yfir
andlitið á honum. Ég náði að rétta
út höndina og taka hettuna frá and-
litinu og sá strax að hann var dá-
inn. Það voru öll dauðamerki kom-
in á hann. Þá vissi ég að ég gat
ekkert gert fyrir hann og setti hett-
una aftur yfir höfuðið á honum.
Hjálmurinn hans lá úti í ánni,“ seg-
ir Guðbjörg.
Gunnar heitinn var vanur úti-
veru og hafði farið þessa leið mjög
oft, þekkti hana reyndar eins og
lófann á sér. Um tíma var hann
formaður björgunarsveitarinnar í
Bolungarvík og að sögn vina og
eiginkonu mjög varkár. Hins vegar
voru aðstæður mjög slæmar þegar
slysið átti sér stað.
„Ég hugsaði um að ég yrði að
komast á fætur og fara til byggða
og ná í hjálp. Ég gat hins vegar
ekki stigið í fæturna þannig að ég
varð að skríða. Þegar ég var komin
upp gat ég gert byrgi sem ég gat
staðið við og ætlaði að reyna að
standa í fótinn. Ég fann að það gaf
eitthvað eftir í mjöðminni og fótur-
inn var eitthvað svo laus þannig
að ég datt út á hhð. Þá er það búið,
hugsaði ég. Ég velti því fyrir mér
hvemig ég gæti komist áfram en
sá að það var ekki hægt. Eina hugs-
unin var hvernig ég gæti haldið líf-
inu í sjálfri mér,“ segir Guðbjörg.
Ömurlegar aðstæður
Eins og fyrr sagði voru aðstæður
ömurlegar á slysstað - Guðbjörg
slösuð, maður hennar látinn, hún
blaut og rennblaut slyddan gaf
henni engin grið. Hún vonaðist til
þess að vinafólk hennar myndi
sakna hennar fljótlega þótt það
hefði komið fyrir áður að hún og
Gunnar hefðu lengt dvöl sína í
Skálavík án þess að láta vita af sér.
Þau áttu þar tvo sumarbústaði og
unnu að uppbyggingu þess þriðja
sem var gamalt eyðibýli. Hafði
Gunnar varið til þess flestum fri-
stundum sínum seinustu árin.
Guðbjörg segir að þetta hafi verið
draumahúsið þeirra og var þetta
fyrsta nóttin sem þau sváfu þar og
jafnframt síðasta nóttin sem Gunn-
ar lifði.
„Ég reyndi að gera mér stærra
byrgi þannig að ég gæti legið undir
eins konar skjólvegg. Ég velti mér
til og frá og sópaði að mér snjó í
þeim tilgangi. Við þetta dundaði ég
eftir því sem ég gat. Síðan var ég
að berja mér og hossa mér til hita
eins og ég gat því ekki gat ég stað-
ið. Ég gat hins vegar hreyft mig á
fjórum fótum.
Um klukkan flmm var ég orðin
svo syfjuð og skrýtin að ég ákvað
að syngja. Það var bara ósjálfrátt
sem ég byrjaði að syngja Jesú bróð-
ir besti og síðan einhveijar vísur.
Svo hélt ég áfram að stækka byrgið
mitt eins og ég gat. Klukkan varð
6 og 7 og alltaf var ég að hlusta eft-
ir sleðum. Einhvern tímann um
daginn skreið ég aftur ofan í holuna
til að fullvissa mig um að Gunnar
væri látinn. Ég vildi ekki trúa þvi
þó að ég vissi það.“
Guðbjörg segir að tíminn hafi lið-
ið löturhægt og áfram hafi fennt
yfir hana. Henni hafi verið orðið
mjög kalt og verið lögst fyrir en
reynt af og til að stækka byrgið til
að halda á sér hita. Byrgið hlóð hún
úr snjóboltum og var það orðið
tæplega eins metra hátt og U-laga
þegar hún fannst.
Kallaði á hjálp
„Ég var orðin svo dofm og slæm
í skrokknum og fætinum að ég gat
ekki einu sinni legið. Um klukkan
9 um kvöldið heyrði ég í vélsleða.
Það fyrsta sem ég gerði var að kalla
á hjálp. Ég heyrði sleðann fara fyr-
ir og koma til baka,“ segir Guð-
björg.
Hún viðurkennir að hún hafi ver-
ið orðin dálítið vondauf þá því aftur
biafi hún heyrt vélsleðahljóð en það
fjarlægst eins og í fyrra skiptið.
„Ég hugsaði með mér að þetta
væri þá allt í lagi, mér væri þá
ætlað að deyja þarna hjá honum.
En mér fannst það óréttlátt, bam-
anna vegna, að ég þyrfti líka að
fara. Einnig vegna þess að ég hafði
sloppið úr slysinu en væri síðan
ætlað að deyja úr kulda. Mér fannst
það hart og ákvað að reyna allt sem
ég gæti til að halda á mér hita.
Skjálftinn var orðinn svo mikill að
ég hafði ekki stjórn á höndunum.
Ég bara lá þarna skjálfandi og var
hætt að sjá á klukkuna. Það var
orðið dimmt en skyndilega sá ég
svo ljós allt í kringum mig,“ segir
Guðbjörg. Þegar hún fannst var lík-
amshiti hennar kominn niður í 34
gráður og að sögn lækna hefði hún
ekki lifað lengur en í klukkustund,
í mesta lagi tvær, við óbreyttar
aðstæður.
„Þegar sleðarnir komu sá ég ljós-
geislana fyrst og hugsaði að ég yrði
að láta þá sjá mig. Ég reyndi að
rísa upp og rétti upp höndina.
Sleðaröðin kom niður að mér og
það var yndisleg tilfinning."
Að sögn lækna gróa líkamleg sár
Guðbjargar á sex vikum. Kunnugir
telja hana hafa sloppið ótrúlega lít-
ið slasaða. Viðmælendur DV sögðu
hana enga venjulega konu enda
ekki á allra færi að sleppa lifandi
úr þrekraun þeirri sem hún upp-
lifði. Hún hefur þó ekki ennþá jafn-
að sig andlega og gerir það vart í
bráð. Sjálf segist hún líklega ekki
enn hafa áttað sig á hvað gerðist
en það komi fyrr eða seinna og þá
fái hún útrás.
Hún segir að hún og Gunnar hafi
átt samleið í nær 4 áratugi og eign-
ast 4 böm á þeim tíma. Þau hafi
verið mjög samhent og það hafi
bundið þau enn nánari böndum.
Missirinn var því mikill, eða eins
og hún segir sjálf: „Við vorum allt-
af saman í öllu, ekki síst í Skála-
vík.“ Hún segir líðan sína misjafna
en það hjálpi sér mikið að geta tal-
að um atburðinn og hugsað um
hann. Fólk sýni sér skilning og
hlusti á sig.
Aðspurð hveijum hún þakki líf
sitt segir Guðbjörg:
„Ég þakka Guðs krafti lífgjöfina.
Ég get ekki þakkað öðmm hana.
Hann hefur ekki ætlað mér að
deyja núna heldur ætlað mér að
lifa einhver ár í viðbót. Honum
hefur þótt nóg að taka manninn
minn. Minn tími er ekki kominn.
Ég þakka líka öllum þeim sem leit-
uðu mín og þá sérstaklega því fólki
sem fór að óttast um okkur og lét
vita að við værum ekki komin
fram.“
Útfor Gunnars heitins fór fram í
Hólskirkju í Bolungarvík síðastlið-
inn miðvikudag. Henni hafði verið
frestað einn dag vegna veðurs.
Mátti sjá fána blakta í hálfa stöng
við fjölda húsa í þorpinu og rúmaði
kirkjan ekki alla þá sem fylgja
vildu Gunnari til grafar og var því
brugðið á þaö ráð að útvarpa jarð-
arforinni og kom fólk saman í ráð-
húsinu og hlýddi á útfórina.
Bolvíkingar:
Mæta tíðum banaslys-
um með áfallahjálp
Pétur Pétursson, DV, ísafirði:
Andlát Gunnars Leóssonar er 8. bana-
slysið í Bolungarvík á 6 árum. í ekki
stærra bæjarfélagi þar sem tæplega 1200
manns búa hefur hvert slys mikil áhrif
á mannlífið. Frændskapur og kunnings-
skapur á milli Bolvíkinga er mikill og
eru þaö líklega fáir sem ekki hafa
kynnst ástvinamissi á sviplegan hátt á
staðnum.
Það var í mars 1988 sem hrina bana-
slysa reið yfir bæjarfélagið þegar tveir
menn fórust í snjóflóði á Óshlíðarvegi
og rúmlega tveimur árum seinna fórust
tveir menn af línubáti í ísafjarðardjúpi.
Annar þeirra sem lést í því slysi var
reyndar bróðir Gunnars heitins. Ekki
var liðið ár þegar enn einn maður fórst
er bátur, sem hann var á, rakst á togara
við Bolungarvík. Ári seinna létust tveir
ungir menn, sem störfuðu í björgunar-
sveitinni á staðnum, er bíll þeirra lenti
í sjónum við Óshlíð.
„Við erum búnir að missa héma allt
að tvo menn á ári í nokkuð mörg ár,“
segir Jón K. Guðbjartsson, fyrrverandi
formaður björgunarsveitarinnar Ernis
í Bolungarvík. „Það er allt of mikið fyr-
ir ekki stærra en tæplega 1200 manna
byggðarlag. Þetta eru líka svo voveifleg
slys. Þetta er sárt, þarna er um að ræða
ungt fólk og fólk á besta aldri sem er
svo skylt okkur. Um tíma held ég að
margir hér í bænum hafi verið það sem
ég kalla hálfbarðir vegna þessara slysa.
Ég held að fólk hafi verið dálitið smeykt
því þetta var meira en eðlilegt mátti
teljast. Til dæmis má búast við að þrír
til fimm í sveitinni séu mjög tengdir
þeim sem leitað er að.“
„Þegar menn sem starfa með björgun-
arsveitum þurfa sífellt að vera að leita
félaga og ættingja tekur það mikið á.
Það sama gildir raunar um leit að týndu
fólki yfirleitt. Við þessar aðstæður
hætta menn að starfa með -sveitunum.
Forráðamenn þeirra sætta sig oft við
þetta en málið er að þá er skilað brot-
inni persónu út í samfélagið aftur," seg-
ir Jón.
Merki vanlíðunar
„Eftir slysið í nóvember 1991 sáum við
að menn voru orðnir ansi togaðir og
þreyttir héma. Það var farið að bera á
ýmsum merkjum vanlíðunar hjá fólki
og sérstaklega þeim sem unnu að björg-
unarstörfum," segir Ágúst Oddsson,
héraðslæknir Vestíjarða, sem hefur að-
setur í Bolungarvík. Starfsfélagi hans á
Flateyri benti honum á tvo menn, Rú-
dolf Ádolfsson geðhjúkmnarfræðing og
Sigmund Sigfússon geðlækni, sem
héldu svokölluð „debriefmg-námskeið",
þ.e. áfallanámskeið eða upprifjunar-
fundi.
„Með því að hitta þá gátum við losað
okkur við 2 til 4 ára vandamál. Síðan
hefur okkur gengið miklu betur og getað
talað hver við annan. Við skynjum að
tilfinningar em partur af tilverunni,"
segir Jón
Hugmyndin aö áfallahjálp er gömul
en þetta form hennar er upprunnið í
Noregi en Norðmenn þróuðu hana eftir
að þeir höfðu orðið fyrir nokkrum
stóráfóllum. Hún byggist á því að ræða
máhn og er skipt í þrjú stig.
Menn sem starfa að ákveðinni leit
hittast á fundi og stýrir hópstjóri fund-
inum. Markmiðið er að fá alla til að tjá
sig um björgunaraðgerðina og farið er
yfir atburðarásina.
Á næsta stigi er fariö í gegnum hvað
menn heyrðu í aðgerðinni og hvað þeir
skynjuðu og sáu. Þannig er tryggt að
menn viti hvað gerðist og að einhverjar
tilfinningar séu ekki byggðar á mis-
skilningi.
„Þá er komið á þriðja stigið sem fjallar
um tilfmningahlið áfallsins. Þá reynir á
stjórnanda fundarins að fá alla sem sitja
fundinn að tjá sig um tilfinningar sínar,
það er hvernig þeim leið á staðnum,
hvemig þeim leið á eftir og hvernig
þeim líður á fundinum. Það er ekkert
óeðlilegt að menn gráti eða stressist upp
Hrina banaslysa hefur riðið yfir Bolungarvik.
Jón K. Guðbjartsson, fyrrverandi for-
maður björgunarsveitarinnar Ernis i
Bolungarvík.
Agúst Oddsson, héraðslæknir Vest-
fjarða.
eða jafnvel blóti. Þaö er allt leyfilegt því
þetta eru eðlileg viðbrögð við miklu
áreiti. Þetta er innibyrgt í mönnunum.
Menn sjá þarna hluti sem þeir hafa aldr-
ei séð áður. Sumir hafa aldrei séð lík,
hvað þá illa útleikið lík eftir slys. Það
situr óskaplega fast í mönnum. Fyrstu
næturnar á eftir fá þeir gjarnan mar-
tröð, geta ekki borðað og eru hálftauga-
veiklaðir. Þetta em eðlileg viðbrögð við
miklu áreiti. Fólk sem verður fyrir því
þarf á hjálp að halda og þessi fundur
er einmitt ætlaður til þess.
Eftir svona fund má búast við því að
einhveijum líði sérstaklega illa. Þá opn-
ar maöur möguleika á að viðkomandi
komi og tali við mann aftur. Jafnvel
hvetur maður þennan aðila til að tala
við vin sinn sem hann er vanur að tjá
vanda sinn. Aðalatriðið er að menn
„blási sig út“ en byrgi ekki vandann
inni,“ segir Ágúst.
Fleiri feta í fótsporin
Jón segir að erindreki hjá Slysavama-
félaginu hafi mikinn áhuga á þessu og
nú hafi höfuðstöðvarnar í Reykjavík í
hyggju að bjóða upp á þjónustu í líkingu
við áfallahjálp ef sveitir þurfa á slíku
að halda í kjölfar björgunaraðgerða. Til
þessa hefur einungis verið boðið upp á
skipulagða áfallahjálp fyrir björgunar-
sveitir tvisvar áður: eftir sjóslys í
Hornafiarðarósi og eftir sjóslys í
Grindavík. Þess má einnig geta að björg-
unarmenn á ísafirði, sem leituðu Krist-
jáns Jónassonar sem fórst í snjóflóðinu
í Tungudal síðastliðinn þriðjudag, ósk-
uðu eftir að Ágúst Oddsson héldi fund
með þeim og var það gert á miðvikudag.
„Það eru fáir þættir forvarnarstarfs
sem gætu gefið eins mikið, mér liggur
við að segja í beinhörðum peningum,
og áfallahjálp, ekki bara stundum held-
ur nánast alltaf. Þjálfun manna til að
starfrækja þetta tekur skamman tíma
fyrir þá sem hafa grunn til að byggja á.
Ef þetta er notað er hægt að koma í
veg fyrir ákveðin sjúkdómseinkenni
sem fólk fær sem ekki kemst yfir áfoll.
Má þar nefna þunglyndi, svefnleysi,
martröð og alkóhólisma. Fólk með þessi
einkenni er það fólk sem situr í móttök-
unni hjá læknunum og vill fá róandi lyf
- fólk sem fær alls konar líkamleg ein-
kenni og fer í gegnum fullt af rannsókn-
um í sjúkrahúsum algjörlega að
ástæðulausu. Þaö er sem sagt með lík-
amleg einkenni en vandamálið situr í
höfðinu.
Ef tekst að snúa þessum einstakling-
um af þessari braut þarf að gera það
strax til að ná viðunandi árangri. Ef það
tekst er búið að spara þjóöfélaginu gíf-
urlega fiármuni og tryggja velliðan ein-
staklingsins," segir Agúst.