Dagblaðið Vísir - DV - 11.04.1994, Side 15

MÁNUDAGUR 11. APRÍL 1994
15
Menningarþjóðgarðar
„Víða veit enginn hvernig náttúran liti
út ef fólk hefði ekki sett mark sitt á
hana, byggt hús, girðingar og vegi,
ræktað land og dýr.“
í þúsund ár liföu íslendingar á
frumstæöum fiskveiöum og land-
búnaði. Enn má sjá hógvær um-
merki þeirra lífshátta en þau eru
nú óðum aö hverfa. Iðnaðarþjóðfé-
lagið mótar náttúru og þjóðlíf á ís-
landi.
Verndun minja og náttúru
Siðir hverfa, vinnubrögð, hlutir
og landslag, annað kemur í staðinn.
Hraðar breytingar skapa rótleysi.
Fólk bregst við til að vernda það
sem er að glatast. í kjölfar nútíma-
lífshátta var farið að safna fomum
minjum og friða sérstök land-
svæði, sakir söguhelgi eða fegurð-
ar, svo að komandi kynslóðir
fengju notið þeirra.
Þingvellir eru dæmigerðir fyrir
svæði í hinum vestræna heimi sem
fyrst voru tekin frá til að minna á
forna frægð og gömul gildi. Þar
minnir landið á stóratburði í sögu
þjóðarinnar. Minjar um daglegt líf,
strit og sigra almúgamannsins, er
annars staðar að finna.
Verndun menningarminja og
náttúru breyttist. Stakur hlutur
sem enginn veit hvernig var notað-
ur er lítils virði. Hús segir aðeins
hálfa sögu ef búið er að taka það
úr eða umbylta umhverfinu sem
það var byggt inn í. Á byggðasöfn-
um má bregða upp leiftri af því
hvemig fólk lifði í umhverfinu og
starfaði með munina sem verið er
að varðveita.
Fyrstu þjóðgarðarnir vom frið-
lýstir svo að fólk gæti komið þang-
að um ókomna tíð og notið nátt-
úrufegurðar. Þannig er um Skafta-
feli og Jökulsárgljúfur. Síðar kom
í ljós mikilvægi friðlýstra svæða til
að varðveita vistkerfi og stórar
náttúrulegar heildir þeirra.
Friðlýst svæði sýna hvemig nátt-
úran er og hagar sér þar sem mað-
urinn hefur lítt mótaö hana. Þetta
hlutverk verður æ mikilvægara.
Þau eru líka kennslumiðstöðvar
þar sem er reynt að móta um-
gengni fólks og viðhorf til náttúr-
unnar allrar, auka viröingu og lítil-
læti.
KjaUazinn
Sigrún Helgadóttir
náttúrufræðingur
Maður og náttúra
Maðurinn er hluti náttúrunnar
og hefur mótað hana frá ómunatíð,
mislengi þó og mismikið eftir lönd-
um. Víða veit enginn hvernig nátt-
úran liti út ef fólk hefði ekki sett
mark sitt á hana, byggt hús, girð-
ingar og vegi, ræktað land og dýr.
Þjóðir sem varla eiga ósnortinn
landskika leggja áherslu á að varð-
veita búsetulandslag.
Það sýnir ekki aðeins náttúru
heldur gefur til kynna hvemig
maðurinn hefur lifað í náttúrunni,
nýtt hana og verndað. Ummerki
um líf forfeðra okkar og mæðra
víkja nú óðfluga fyrir raski nútíma
lífshátta. Á sama tíma eru menn
að átta sig á að þeir þurfa að læra
ýmislegt af gengnum kynslóðum
um viðhorf, verklag og störf.
íslendingar hafa enn ekki tekið
frá neitt svæði þar sem samþætt
er vemdun náttúm og fornra minja
um daglegt líf almúgafólks. Stofna
ætti sinnhvorn þjóögarðinn um at-
vinnuvegina tvo sem héldu lífi í
þjóðinni í þúsund ár.
Núlifandi kynslóð getur tekið frá
svæði sem eru mótuð af ævagöml-
um lífsháttum en tiltölulega lítið
röskuö af iðnvæöingu og nútíma
ræktun. Þessi svæði gætu verið
horfin þegar næsta kynslóð tekur
við landinu og með þeim möguleik-
ar á að túlka á sannfærandi hátt
fyrir komandi kynslóðum lífsbar-
áttu manns í náttúru fyrstu 1000
ár íslandsbyggðar.
Sigrún Helgadóttir
„Þingvellir eru dæmigerðir fyrir svæði í hinum vestræna heimi sem fyrst voru tekin frá til að minna á forna
frægð og gömul gildi.“
Skrítinn leiðari um vel-
heppnaða einkavæðingu
Miðvikudaginn 6. apríl birtist í
DV leiðari undir fyrirsögninni:
„Skrítin einkavæðing." Tilefni leið-
arans er sala ríkisins á hlut sínum
í SR-mjöli hf. og Þormóði ramma
hf. og þær grunsemdir höfundarins
„að ríkisstjórnin geri ekki greinar-
mun á einkavæðingu og einkavina-
væðingu". í leiðaranum er að fmna
rangfærslur eða misskilning sem
full ástæða er til að leiðrétta.
Leitaðtil helstu
verðbréfafyrirtækja
í leiðaranum er staðreyndum um
SR-mjöl hf. og Þormóð ramma hf.
ruglað saman. Þannig er t.d. stað-
hæft að arður til nýrra eigenda í
Þormóði rammi hf. sé sex og hálf
milljón, en hið rétta er 4,7 milijón-
ir, sbr. þriggja dálka fyrirsögn dag-
inn áður í DV.
í leiðaranum er fullyrt aö hluta-
bréf ríkisins hafl ekki verið boðin
út og gefið í skyn að mjög óeðlilega
hafi verið staðið að sölunni. Hið
rétta er að sala ríkisins á hlut sín-
um í Þormóði ramma hf. tókst í
alla staði mjög vel enda staðið að
sölunni eins og best verður á kosið.
Hlutabréfin voru ekki aöeins bööin
út, heldur var almenningi gefmn
forkaupsréttur að bréfunum.
Leitað var til helstu verðbréfafyr-
irtækja og Handsal hf. síðan valið
til þess að annast söluna. Handsal
hf. lagði mat á söluverðmæti bréf-
KjaUaiinn
Steingrímur Ari Arason
aðstoðarmaður
fjármálaráðherra
anna og tók saman vandaða sölu-
lýsingu á Þormóöi ramma hf. í
framhaldi af því var sala á 16,6%
hlut ríkisins að nafnverði 48 m.kr.
samþykkt og að sölugengið skyldi
vera 1,85 (söluverðmætið tæpar 89
m.kr.).
Kynningarfundur
Tæpri viku áður en sala bréfanna
hófst var salan auglýst og birt frétt
um hana í dagblööum. Fyrstu tvær
vikumar eða fram til 1. mars var
sala til hvers aðila takmörkuð við
250 þús. kr. að nafnverði. Þannig
fengu einstaklingar og smærri fjár-
festar ákveðinn forgang. Á sama
tíma hélt Handsal hf. kynningar-
fundi fyrir lífeyrissjóði og aðra
stærri aðila.
Þrátt fyrir kynningarstarfsemina
gekk salan fyrsta mánuðinn hægt.
Ein ástæðan var örugglega sú að á
sama tíma bauð annað veröbréfa-
fyrirtæki bréf í Þormóði ramma hf.
til sölu á genginu 1,80. Um miðjan
mars harst Handsali hf. síðan
kauptilboð í öll bréfm sem þá voru
óseld og hljóðaði það upp á 86 m.kr.
staðgreitt. Handsal hf. lagði ein-
dregiö til að gengið yrði að þessu
boði og var salan samþykkt í kjöl-
farið. Kaupandinn var Grandi hf.,
traust og öflugt sjávarútvegsfyrir-
tæki í Reykjavik. Salan var ákveðin
í samræmi við mótaðar sölureglur
og þátttöku Granda hf. í starfsemi
Þormóðs ramma hf. hefur verið vel
tekið. Aukið samstarf fyrirtækja á
höfuðborgarsvæðinu og lands-
byggðinni er eitt og sér fagnaöar-
efni, auk þess sem fosvarsmenn
beggja fyrirtækjanna lýstu strax
yfir að aukið samstarf væri báðum
fyrirtækjunum til hagsbóta.
Það er í raun óskiljanlegt hvað
leiðarhöfundi DV gekk til með því
að strá fræjum tortryggni vegna
umræddrar sölu, bæöi í garð ríkis-
ins sem seljanda og Granda hf. sem
kaupanda. Þetta er þeim mun ein-
kennilegra þar sem DV var með
frétt um söluna daginn áður og
blaðamaður hafði haft tækifæri til
að kynna sér máliö og afla nauð-
synlegra upplýsinga fyrir ritstjór-
ann og leiðarhöfundinn. Vonandi
líður ekki á löngu þar til annar leið-
ari birtist og þá t.d. undir eftirfar-
andi fyrirsögn: Velheppnuð einka-
væðing - salan á hlut ríkisins í
Þormóði ramma til eftirbreytni.
Steingrímur Ari Arason
„Handsal hf. lagði eindregið til að geng-
ið yrði að þessu boði og var salan sam-
þykkt í kjölfarið. Kaupandinn var
Grandi tíf., traust og öflugt sjávarút-
vegsfyrirtæki í Reykjavík.“
UA1
Meoog
Verðjöfnunarsjóður
sjávarútvegsins
Hvað er betra?
„Ég tel ó-
skynsamlegt
að leggja nið-
ur Verðjöfn-
unarsjóðinn
fyrrengerðar
hafa verið
aðrar ráðstaf-
aiúr sem jafn-
að gætu
sveifiur í
þjóðarbú-
skapnum. Frá sjónarmiði hag-
stjórnar er i raun ekki umdeilt
að sveiflujöfnun í sjávarútvegi sé
æskileg við íslenskar aðstæður.
Þetta er ekki síst mikilvægt nú í
Ijósi þess hversu þýöingarmikið
það er að nýta næstu uppsveiflu
í þjóðarbúskapnum til að búa í
haginn fyrir atvinnulífiö.
Ef Verðjöfnunarsjóður verður
lagður niður án þess að nokkuö
komi í staðinn verður að beita
öðrum hagstjómartækjum til
sveiflujöfnunar. Þannig er td.
líklegast að raungengi krónunn-
ar hækki þegar að því kemur að
þjóðhagsleg skilyrði batni á ný.
Þá myndi þrengja að iðnaði og
öðrum samkeppnisgreinum, s.s.
feröaþjónustu, og jafnframt hyrfi
mest af ábatanum í sjávarútvegi.
Þegar svo aðstæður breyttust til
hins verra heföi sjávarútvegur
ekkert upp á að hlaupa og iðnað-
ur væri í sárum. Þetta þekkja
menn mætavel.
Uppsveiflur hafa hvorki skilað
sjávarútvegi né iðnaði betri fjár-
hagsstöðu. Um þetta vitnar lítil
arðsemi og að jafnaði rýr eígin-
íjárstaöa fyrírtækja. Eina tækið
sem nú er til staðar og vinnur
sérstaklega gegn svona sveiflum
er Veröjöfnunarsjóður. Menn
eiga ekki að kasta honum á glæ
fyrr en þeir hafa annað betra."
Þórður Friðjónsson,
forstjóri Þjóðhags-
stofnunar.
Arangurslaus
„Þótt hag-
vísindin segi
að skynsam-
legt geti verið
að hafa Verð-
jöfnunarsjóð
til þess að
draga úr
sveiflum i
sjávarútvegi,
hefur reynsl-
an kennt okk-
Þorsteinn Már Bald-
wlnsson, framkv-
stjóri Samherja.
ur allt annað. í áratugi hafa til-
raunir með verðjöfnunarsjóði
skilað takmörkuöum árangri.
Stjómvöld á hvetjum tíma hafa
með inngripum í eldri sjóöi sýnt
að það er ekki hægt að eiga pen-
inga þannig í friöi. Þá hefur sjáv-
arútvegurinn undanfarin misseri
gengið i gegnum mikla niður-
sveiflu og þeir peningar sem voru
í sjóðnum skipt litlu.
Ef markaðsverð afurða hækkar
er skynsamlegra að láta sjávarút-
veginn fá að njóta þess til að laga
erfiða skuldastöðu í stað þess að
setja tekjuaukann í skylduspam-
að. Þannig undirbúum við okkur
best til þess aö mæta ófyrirsjáan-
legum áfóllum.
Það er lítfl ástæða tfl að óttast
kollsteypur þótt betur muni ára
i framtíðinni. Kvótakerfið, frjáls
verðlagning á fiski og stað-
greiðslukerfi skatta eru mikil-
vægir þættir sem koma í veg fyr*
ir óvæntar stjómlausar sveiflur.
Ég minni á þá miklu uppsveiflu
sem nú hefur veriö í loðnuveiöum
og -vinnslu. Þessi uppgangur hef-
ur ekki leitt til kollsteypu og það
mun ekki heldur gerast þótt fyr-
irtæki sem stunda bolfiskveiðar
og -vinnslu fái að ráöstafa hugs-
anlegum tekjuauka í framtíðinni
meö sama hætti og loönugeirinn
gerirnú." -bjb