Dagblaðið Vísir - DV - 01.07.1994, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 1. JÚLÍ1994
15
Fjárlög til langs tíma
í nágrannaríkjum okkar hafa á
umliönum árum veriö settar fram
áætlanir um horfur í ríkisfjármál-
um til nokkurra ára. Þær hafa nýst
stjórnvöldum til aö marka stefnu
til lengri tíma. Markviss áætlun í
ríkisfjármálum, sem byggö er á
trúveröugum aðgeröum, stuðlar að
lágum vöxtum og stöðugleika í
efnahagslífinu. Fyrr á þessu ári
hófst vinna í fj ármálaráðuneytinu
viö gerð áætlunar til næstu fjög-
urra ára. Lögö hefur veriö fram
skýrsla um málið í ríkisstjórn, þar
sem borin eru saman tvö dæmi um
þróun ríkisfjármála á næstu árum
og áhrif skoöuö á aðra þætti efna-
hagsmála. Við gerð skýrslunnar
var haft samráð við Þjóðhagsstofn-
un og Seðlabanka.
Lægri vextir örva
fjárfestingu
Þrátt fyrir verulegan samdrátt í
efnahagslífinu undanfarin ár hefur
ríkisstjórn Davíðs Oddssonar náð
umtalsverðum árangri. Verðbólga
er nú lægri en meðaltal OECD-
ríkjanna og vextir hafa lækkað
verulega en það skilar sér í aukft-
um fjárfestingum. Fyrirtæki nota
nú tækifæriö og bjóða m.a. út
skuldabréf á almennum markaði.
Féð, sem tekið er að láni, er síðan
notað til frekari uppbyggingar á
starfseminni, tækjakaupa o.s.frv.
Með sama hætti hafa nýbyggingar
aukist verulega eða um 70% fyrstu
fimm mánuði þessa árs miðað við
síðasta ár. Þá aukningu má m.a.
þakka lægri vöxtum.
Ríkisfjármálin hafa gegnt lykil-
hlutverki í stjórn efnahagsmál-
anna. Þau voru notuð til að ná
raunhæfum kjarasamningum sem
eru undirstaða þess stöðugleika
sem við búum nú við. Skattar á
fyrirtæki hafa lækkað og skatt-
byrði tekjulægstu hópanna einnig,
um leið og útgjöld til fjárfestingar
og viðhalds hafa verið aukin til að
skapa atvinnu til skamms tíma.
Ríkisstjórnin ákvað þannig að
slaka á markmiðinu um hailalaus
fjárlög á mestu erfiðleikaárunum
til að greiða fyrir kjarasamningum,
stuðla að stöðugu verðlagi og auka
atvinnu. Nú þegar örlar á betri tíð
verða kjarasamningar hins vegar
aö eiga sér stað á ábyrgð aðila
vinnumarkaðarins og án verulegs
kostnaðar fyrir ríkissjóð.
Það er ekki verjandi til lengdar,
KjáUarinn
Friðrik Sophusson
fjármálaráðherra
og allra síst þegar horfur eru á
hagvexti, að reikningurinn fyrir
umframeyðslu dagsins í dag sé
sendur á framtíðina. Það er skylda
okkar að koma í veg fyrir að kom-
andi kynslóðir greiði kostnaðinn
af skuldasöfnun okkar.
Hvers vegna áætlun um
hallalausfjárlög?
Nokkrar mikilvægar ástæður eru
fyrir því að á næstu árum verði
forgangsmál að ná jafnvægi í rík-
isfjármálum. í fyrsta lagi er Ijóst
að opinberir aöilar geta vart gengið
lengra í skuldasöfnun erlendis. í
öðru lagi eru ekki líkur á því að
sjávarafli muni aukast til muna á
næstunni og því er afar mikilvægt
að treysta rekstrarskilyrði annarra
greina. Þar skipta lágir vextir miklu
máli. í þriðja lagi má benda á að
útgjöld ríkissjóös munu hækka
umtalsvert á næstu árum og áratug-
mn vegna hlutfallslegrar fjölgunar
lífeyrisþegar. Loks má benda á að
markviss áætlun um útgjaldalækk-
un styrkir trú á efnahagslífið og
efnahagsstjómina. Eftir erfiðleika-
tíma er afar mikilvægt að sfjómvöld
séu tilbúin að taka á ríkisfjármálun-
um, þanmg að atvinnulífið fái trú-
verðug skilaboð um áframhaldandi
stöðugleika og festu.
Atvinna og ríkisfjármál
Því hefur verið haldið fram,
meira að segja af ábyrgum stjórn-
málamönnum, að samdráttur rík-
isútgjalda leiði óhjákvæmilega til
atvinnuleysis. Þetta er alrangt þeg-
ar til lengri tíma er litið. Með því
að ná jafnvægi í ríkisbúskapnum á
nokkmm árum er stuðlað að stöð-
ugleika, tiltrúin í efnahagslífmu
styrkist og vextir haldast lágir.
Þannig aukum við landsframleiðsl-
una, atvinnutekjur og kaupmátt.
Jafnframt verður atvinnuleysi
minna. AUt þetta er staðfest í fyrr-
greindri skýrslu.
- Ríkisstjóminni hefur tekist að ná
árangri á erfiðleikatímum en gera
þarf betur. Ef ekki verður gripið til
aðhaldsaðgerða í ríkisfjármálum
mun hallinn tvöfaldast á næstu
fjórum árum. Jafnframt munu
skuldir ríkisins aukast um þriðj-
img. Ef staðið verður að málum
eins og lagt er til í skýrslu fjármála-
ráðuneytisins næst hins vegar jafn-
vægi í ríkisbúskapnum árið 1998
og skuldasöfnun ríkisins er stöðv-
uð.
Á undanfómum erfiðleikaárum
hefur hallinn á ríkissjóði árlega
numið svipaöri fjárhæð og sívax-
andi vaxtagreiöslur vegna skulda-
söfnunar ríkisins, m.a. frá þeim
tima þegar þjóðin bjó við betri kjör.
Þess vegna ber brýna nauðsyn til
að nota uppsveifluna í efnahagslíf-
inu á næstu ámm til aö ná jafn-
vægi í ríkisfjármálum og koma
þannig í veg fyrir að þjóðin í dag
þrengi að möguleikum komandi
kynslóða.
Friðrik Sophusson
„Með því að ná jafnvægi í ríkisbú-
skapnum á nokkrum árum er stuðlað
að stöðugleika, tiltrúin í efnahagslífinu
styrkist og vextir haldast lágir. Þannig
aukum við landsframleiðsluna, at-
vinnutekjur og kaupmátt.“
„Það er skylda okkar að koma í veg fyrir að komandi kynslóðir greiði kostnaðinn af skuldasöfnun okkar,“
segir fjármálaráðherra meðal annars í greininni.
Norræn samvinna
Á síðasta sumri var birt niður-
staða úr könnun um afstöðu
manna til norrænnar samvdnnu.
Mikill hluti manna vissi htið
hvemig henni væri háttað og taldi
hana lítils virði. Allstór hópur taldi
tengsl vdð önnur ríki, svo sem
Bandaríkin, jafn mikils eða meira
vdrði.
Norrænt samstarf á
villigötum?
Margt bendir til þess að ýmsar
brotalamir séu á norrænu sam-
starfi. Öll samvdnna, sem gengur
út á það að reyna að græða sem
mest á öðrum, er dauðadæmd. Fyr-
ir nokkru birtist frétt um að íslend-
ingar fengju margfalda þá upphæð
úr norrænum kvdkmyndasjóði sem
þeir lögðu í hann. Þetta þótti snjallt
en er í raun siðlaus hugsunarhátt-
ur.
Norrænt fiskveiðibandalag
Vandi norrænnar samvdnnu er
ekki síst stjómunarvandi. Norr-
æna ráðið gerir ráð fyrir samráði
ríkjanna en engum úrskurðaraðila
ef í odda skerst. Fyrir löngu hefði
mátt setja fiskveiðar á Norðurlönd-
Kjallaiinn
ll
Páll Skúlason lögfræðingur
um undir sameiginlega stjóm. Eftir
heimsstyijöldina síðari mynduðu
Frakkar og Þjóðveijar Kola- og
stálsambandið ásamt öðrum. Þetta
vora mikilvægar atvinnugreinar
og hagsmunum ríkjanna betur
borgiö með því að þeim væri stjóm-
að sameiginlega en af hveiju ríki
fyrir sig. Þannig hefðum vdð átt að
mynda norrænt fiskveiðibandalag
með nágrönnum okkar.
Þáttur einstaklinga
Norrænni samvinnu má skipta í
tvennt, ytri og innri samvinnu. Ytri
samvdnnan byggist á því að þjóð-
imar standi sem mest saman á al-
þjóðavettvangi. Innri samvdnnan,
sem m.a. felst í sameiginlegum
vinnumarkaði í gagnkvæmum aö-
gangi að skólum, félagslegri aðstoð
og tryggingum, svo að eitthvað sé
nefnt, hlýtur að vera forsenda
hinnar ytri. En þessi samvinna er
ekki aðeins á vegum Norðurlanda-
ráðs. Einstaklingar, sveitarfélög og
fyrirtæki nafa margvíslega sam-
vdnnu sín á milli. Norræna félagið
hefur unnið töluvert starf á svdði
ferðamála og fræðslumála. Það
ætti að veita Norræna félaginu
fjárstuðning svo það gæti brotið
ísinn á fleiri svdðum. Svona áhuga-
mannafélög era grasrótin sem ann-
ar gróður sprettur af.
Akureyringar hafa reynt að
stofna dótturfyrirtæki í Þýskalandi
til þess að stunda úthafsveiðar. Sú
tilraun vdrðist ekki hafa heppnast.
Hvers vegna ekki að taka höndum
saman við Norðmenn og fleiri
Norðurlandaþjóðir sem standa
einna fremst í heiminum á þessu
svdði? Þá myndum vdð þar að auki
standa sterkar gagnvart umheim-
inum.
Páll Skúlason
„Margt bendir til þess aö ýmsar brota
lamir séu á norrænu samstarfi. Öll
samvinna, sem gengur út á það að
reyna að græða sem mest á öðrum, er
dauðadæmd.“
Geturverðbólga
verið of lítil?
„Það er
margt sem
bendir til þess
að hófleg
verðbólga, 1-3
prósent, sé
það sem
skynsamlegt
sé að stefna
að en ekki
engin verð-
bólga. Flest
lönd sem á annaö borð haía sett
sér verðlagsmarkmið í tölum
miða við að halda verðbólgunni
á bilinu eitt til þrjú prósent á ári.
Aðstæður í efftahagslífinu eru
síbreytilegar og því er nauðsyn-
legt að raunlaun og launahlutföll
geti breyst. Hófleg verðbólga
stuðlar að slikum sveigjanleika.
í öðru lagi getur hófleg verðbólga
aukið aðlögimarhæfni efftahags-
lífsins almennt; þaö er einfald-
lega svo að veröhlutfóll breytast
greiðlegar við verðbólgu en við
enga verðbólgu. Veröbólga virð-
ist því geta þjónað þeim tilgangi
að vera eins konar smurning á
gangverk efftahagsstarfseminn-
ar. Það getur líka veriö skynsam-
legt, við vissar aðstæður, aö hafa
neikvæða raunvexti á skamm-
tímamarkaði. Það er ekki hægt
ef verðbólgaer engin. í þriðja lagi
felur lág veröbólga í sér ákveðið
svdgrúm til að breyta raungengi
gjaldmiðla án þess að breyta
nafngengi þeirra. Slikar raun-
gengisbreytingar geta verið
skynsamlegar ef efnahagsþróun
er mismunandi milli landa.
Þannig getur veriö æskilegt fyrir
land sem hreppir andbyr að
stuðla aö lækkun raungengis í
þvi skyni aö treystá viöskipta-
jöfnuð og bæta samkeppnisstöðu
sína.“
Nei
„Það gctur
verið að það
henti í lönd-
um eins og
Bandaríkjun-
um og Bret-
landi aö hafa
smáverð-
bólgu en ckki
hér á íslandi.
Menn tala um
að nokkur
verðbólga gefi sveigjanleika en
það gerist ekki í verðtryggðu
þjóöfélagi eins og hér. Verðbólga
upp á 1-3 prósent myndi þýða 1-3
prósent hærri vexti, hærri
greiðslubyrði, hærri skuldir og
svo framvegis.
Áður en farið er út i vangaveit-
ur um aö það sé gott að hafa vdsst
verðbólgustig bendi ég á að það
gengur ekki upp í Ijósi þess að
hér er allt verðtryggt nema laun-
in. Við eram með svo miklar
viðmiðanir tengdar verðbólgunni
og þá er ég aö tala um vísitölum-
ar. Viö verðum fyrst að afftema
aUt sem heitir sjálfvirk verð-
trygging.
Minnst hefur verið á að hófieg
verðbólga geti virkað sem góður
sveigjanleiki fyrir hagkerfiö, ein-
hvers konar smuraing. Það er
talað um að erfitt sé að lækka ;
verðlag beint og hófleg verðbólga
geti smurt allt saman. Það gengur
bara ekki upp því sjálfvirka visi-
töiutryggingin kippir öllu úr
sambandi. Við þurfum fyrst að
losa okkur út úr verðbóigúhugs-
uninni með því að sýna fram á
að það sé engin verðbólga fyrir
hendi og síöan afiiema vísitölu-
tengingarnar.“
Gylfi Arnbjömsson,
hagfræöingur ASÍ.
Þorsfeinn Ólafs,
forstööumaður
Samvinnubréfa.