Alþýðublaðið - 09.05.1967, Blaðsíða 9

KASTUÓS
Einvaldur í tómarúmi
DR. SALAZAR, sem nýlega átti
78 ára afmæli, hefur ríkt sem
einvaldur í Portúgal í 35 ár, en
hann hefur aldrei valið sér eftir
mann og enginn samstarfsmanna
hans er sjálfkjörinn til að taka
við stjórninni að honum látnum.
Þegar hann fellur frá, skilur
hann eftir sig tómarúm, sem jafn
vel stuðningsmenn hans eru farn
ir að óttast.
Dr. Salazar komst til valda
1932 þegar einræðisherrar voru
enn í tízku. Honum hefur tek-
izt að halda völdunum með því
að varpa andstæðingum sínum
í fangelsi, en ef til vill ekki sízt
með því að gera stöðugar breyt
ingar á stjórn sinni. Þannig hef-
ur hann komið í veg fyrir, að
aðrir stjórnmálamenn hafi hald-
izt svo lengi við völd, að þeir
gætu stofnað völdum hans í
hættu. Þess vegna er það skilj-
anlegt, að menn velti vöngum
yfir því hvers vegna dr. Franco
Nogueira, sem er 47 ára gamall,
hefur gegnt embætti utanríkis-
ráðherra lengur en nokkur annar
maður.
□ ENGAR UMRÆÐUR.
Franco Nogueira var eitt sinn
frjálslyndur í skoðunum, en bar
áttan gegn þjóðernissinnum í ný
lendum Portugala í Afríku hef-
ur átt hug hans allan, og þegar
þar við bætist undirgefni hans
við dr. Salazar, er engin furða
þótt menn, sem hann eitt sinn
kallaði vini sína, hafa snúið við
honum baki. Auk þess er hann
ekki sú manngerð, sem gæti orð-
ið einræðisherra, þótt hann sé
þrár og framgjarn maður.
Nýlega veitti Salazar Duarte
Nuno prinsi, sem gerir tilkall til
portúgölsku krúnunnar, hæli í
Portúgal og leyfði honum að setj
ast að í konungshöllinni. En það
er með öllu óhugsandi, að prins-
inn getið tekið.við stjórnartaum-
unum. Enginn getur fyllt það póli
tíska tómarúm, sem skapast þeg
ar Salazar fellur frá. Og það sem
verra er: Enginn ræðir um þetta
alvarlega ástand, sem menn
verða að taka afstöðu til áður
en langt um líður ekki einu
sinni miðstéttarfólkið í Lissa-
hon, sem smám saman er að vaxa
fiskur um hrygg.
í Portúgal hefur ekki orðið
vart neinna frjálslyndra hræringa
eins og á Spáni, sem er sex sinn_
um stærra en Portúgal og þrisv-
ar sinnum fjölmennara. Andstæð
ingum stjórnarinnar og skoðunum
þeirra er enn haldið í spenni-
treyju. Ritskoðun er svo nákvæm,
að- hún nær til allra auglýsinga
nema auglýsinga eftir þjónustu-
fólki og húsnæði. Með öllu er ó-
kleiffc að halda saklausustu fundi
án þess að fá leyfi til þess hjá
leynijögreglunni, PIDE.
Á síðasta áratug slakaði dr.
Salazar örlítið á klónni, leyfði
Delgado hershöfðingja að gefa
kost á sér í forsetakosningum og
fylgismenn hans féngu að halda
fram skoðunum, sem voru and-
stæðar stefnu stjórnarinnar. En
þegar Delgado hershöfðingi tók
þetta frelsi of bókstaflega, herti
doktorinn tökin á nýjan leik. Nú
er hershöfðinginn látinn. Hann
var myrtur. Frá öðrum
andstæðingum dr. Saíazars heyr-
ist hvorki . hósti né stuna. Hen-
rique Galvao liöfuðsmaður, sem
frægur varð þegar hann rændi
farþegaskipinu „Santa Maria“
1961, dvelst í Suður-Ameríku og
Dr. Salazar.
hefst ekkert að. Hann hefur ver-
ið dæmdur í 18 ára fangelsi að
honum fjarstöddum. Varela Gom
es höfuðsmaður dúsar í fangelsi
vegna tilraunar þeirrar, er hann
gerði til að steypa stjórninni með
byltingu 1962. Og prófessor Az-
vedo Gomes, hinn gráhærði óbug
andi lýðræðissinni, fórst í bíl_
slysi fyrir einu ári. Með honum
hvarf síðasti fulltrúi hinna virðu
legu andstæðinga stjórnarinnar
úr hópi hinna gömlu lýðveldis-
sinna, sem börðust gegn konung
dæminu á fyrstu áratugum aldar
innar.
□ STÚDENTARNIR ÞÖGULIR.
Jafnvel háskólastúdentar, sem
ætið hafa verið ötulustu baráttu
menn málfrelsis í Porlúgal, hafa
orðið að beygja sig fyrir vél-
byssum og stálhjálmum. Allt hef
ur þetta gert það að verkum, að
kommúnistar fullir ofstæki og
trúareldmóði, hafa ágætt svig-
rúm. Handtökur og fangelsisdóm
ar eru daglegir viðburðir, en tölu
verður hópur fanga kemst undan,
þar sem sumir fangaverðirnir láta
sem þeir taki ekki eftir þvi, að
þessir menn snúa rakleitt aftur
til bækistöðva neðanjarðarsam-
taka þeirra, sem þeir starfa í.
Starfsemi þeírra er fremur’ sak-
leysisleg eins og skipulagning
verkfalla og mótmælaaðgerða með
al verksmiðjufólks og fiskimanna.
Barátta þeirra^ beinist gegn kapí
talisma í öllum mjmdum og bein
ist einkum gegn útlendingum,
sem hafa mikil ítök í portúgölsk
um iðnaði.
Eitt sinn státaði dr. Salazar af
því, að hann hefði haldið Portú
gal utan við styrjaldir og verndað
landið gegn erlendum bröskurum.
En uppreisn afrískra þjóðernis-
sinna í Angola 1961 breytti
þessu. Til þéss að heyja skæru-
hernað gegn velvopnuðum hryðju
verkamönnum þurfti peninga.
Lausnin á þessu vandamáli var
sú að laða að erlendar fjárfest-
ingar, og var það auðvelt, þar
sem kaup verkamanna í Portúgal
er lágt.
En á hinn bóginn hefur hin
snögga og öra iðnvæðing, sem
átt hefur sér stað í Portúgai
á alsíðustu árum, skapað ný
vandamál. Framfærslukostnaður-
inn hefur sífellt aukizt og verka
menn krefjast kauphækkana, ekki
aðeins af hinum erlendu hús-
bændum sínum heldur einnig
löndum sínum. Og þar sem stjórn
inni er það lífsnauðsyn að halda
efnahagslífinu gangandi, fá verka
menn vilja sínum framgengt með
þeim afleiðingum að framfærslu
kostnaðurinn eykst enn meira.
Opinberir starfsmenn fengu ný-
lega 25% kauphækkun. Ofan á
allt þetta bætist, að nýr sölu-
. skattur hefur valdið því, að 'vöru
verð hefur hækkað um 7—20%.
Undir venjulegum kringumstæð
. um skapar mikil erlend fjárfest_
ing nokkurs konar „efnahagsund
ur“ eins og á Spáni, sem ætti
að geta bætt um lífskjör fólksins.
En í Portúgal er hverjum ein-
asta escudo þjóðarteknanna só-
að í styrjaldaraðgerðir sem
miða að iþví að viðhalda portú
gölskum yfirráðum í Afríku, og
þess vegna hefur velmegun í-
búanna í Portúgal ekki aukizt.
Nokkrir borgarbúar hafa að sjálf
sögðu notið góðs af þessum fjár-
festingum, sem sést á auknum
fjölda smábíla og sjónvarpsloft-
neta, en helmingur landsmanna,
sem stundar landbúnaðarstörf
býr við sömu sultarkjör og fyrr.
Duglegir og framtakssamir land-
búnaðarverkamenn flytjast í stór
hópum til Frakklands og Þýzka-
lands, en þeir sem halda kyrru
fyrir rétt draga fram lífið. í
fyrra fóru 90.000 Portúgalar úr
landi í atvinnuleit.
□ . MENTTUNARSKORTUR
Skortur á ménntun gerir það
að verkum, að margir karlar og
konur flytja ekki til bæjánna,
nema þá til þess að stunda dag-
launavinnu. Aðeins 7% þjóðárinn
Framháld á 15.' síðu.
Enskir og danskir
herrahattar
mjög fjölbreytt úrval
fallegir litir i '7Í
fallegt lag ’ 1
nýkomið. ' '
NÝKOMIÐ
Sokkar og sokkabuxur
fyrir táninga — Margir litir.
KATARÍNA, Suðurveri
HÖFUM FLUTT
alla starfsemi okkar frá Spíta'lastíg 6 að Súða-
vogi 14.
Jens Árnason hf.
Vélsmiðja, Súðarvogi 14. — Sími 16956.
Skrifstofur vorar eru fluttar að
Lágmúla 9, III. hæð.
Símanúmer breytist og verður 81400.
Samábyrgð íslands
á fiskiskipum. ’ "
9. maí 1967 - ALÞVÐUBLAÐIÐ $