Alþýðublaðið - 27.07.1967, Blaðsíða 7

Minningarorð:
BJÖRGVIN HELGASON
ALBERT Luthuli er látinn,
en stjórnmálalega séð hefur
hann verið úr leik í mörg ár.
Sú stjórn, sem í Suður-Afríku,
þaggaði niður í honum og hefti
frelsi hans í mörg ár í skjóli
þeirra laga, sem banna starf-
semi kommúnista þar í landi.
Þessi stjórn sem byggir vald
sitt á því, að lítill minnihluti
sópar að sér auðæfum og völd-
um með því að kúga meirihlut-
anp, stjórnmálalega og þjóðfél-
agslega. Hin mikla ógæfa hvíta
minnihlutans í Suður-Afríku er
ef til vill sú, að hann kom ekki
auga á, að Luthuli var kannski
hans síðasta von.
Höfðinginn Albert Luthuli,
fæddist árið 1898 nálægt Bula.
wayo í Suður-Rhodesíu, en ólst
upp í Natal í Suður-Afríku.
Hann var náskyldur höfðingja
Zulu-ættbálksins, Avasemkhol-
weni, og tók við stöðu hans ár-
ið 1936 eftir nám við trúboðs-
skóla bæði í Afríku og Ame.
ríku. Fyrst í stað reyndi hann
að lcoma einhverju áleiðis í
hinum svonefnda “ráðum inn-
fæddra", sem hvíta stjórnin
kom á fót, -en þegar hann sá
að þar varð engu náð, gerðist
hann virkur þátttak- í fjölda-
samtökum blökkumanna, Afri-
can National Congress, -og sjö
árum síðar varð hann forseti
þessara samtaka. Stjórnin skip
aði honum að segja af sér öðru
hvoru embættinu, -höfðingja-
embættinu eða embætti blökku
mannasamtakanna, -en þegar
Luthuli féllst ekki á það, settu
stjórnarvöldin hann af sem
höfðingja. Allt um það var
hann alltaf höfðingi í augum
allra litaðra manna í Afríku.
Næstu órin gerði stjórnin
allt sem hún þorði, til þess að
koma í veg fyrir, að hann léti
að sór kveða í stjórnmálum,
bannlýsti hann ákærði hann,
liandtók hann. Hann var leidd-
ur fyrir rétt en ekki dæmdur
til fangavistar. Árið 1959 var
honum skipað að halda sig í
heimabæ sínum Groutviile í
fimm ár, og árið 1964 var á-
kveðið að framlengja þá vist
enn um fimm ár.
Þrátt fyrir öll boð og bönn
John Vorster, þáverandi dóms-
málaráðherra, - núverandi for-
sætisráðherra, tókst Luthuli að
hafa mikil og róandi áhrif á
milljónir hinnar svörtu Afríku
sérstaklega á árunum milli 19
50-60 og í byrjun þessa áratugs
Albert Luthulí.
þegar valdastóll hvítu stjórnar
innar skókst af mótmælahol-
skeflum svarta meirihlutans.
Hann boðaði án afláts fagnað-
arerindið um baráttu án vald-
beitingar og fyrir skerf sinn
fékk hann Nóbelsverðlaun árið
1961. Ferðin til Osló til að taka
við verðlaununum, -sem var
siðasta ferð hans út fyrir
strendur Afríku, var sigur-
ganga.
En meðal yngri manna í ANC
fór að gæta óánægju með hæg-
læti Luthulis, -þeir kröfðust
bardaga með vopnum, þar eð
hvíta stjórnin sendi hermenn
gegn friðsamlegum mótmæla-
aðgerðum þeirra.
En allt þetta kafnaði í fæð-
ingunni, því að samtök blökku-
manna voru bönnuð, og undir
forystu Vorsters varð Suður-
Afríka að algjöru lögregluríki,
þar sem virk andspyrnuhreyf-
ing gat illa þróazt í dagsljós-
inu. Luthuli missti áhrifavald
sitt innan frelsishreyfingarinn-
ar
En gagnrýnin hefur ekki
þagnað. Margir blökkumenn í
Afríku halda því fram nú, að
vopnuð uppreisn á árunum 19
59-61 hefði leitt af sér fall Ver-
vood-stjórnarinnar. Hugsjón-
ir Luthuiis - andspyrna án vald
beitingar- í anda kristinnar trú
ar og Gándhi hefði komið í
veg fyrir sigurstranglega bylt-
ingu, sem að öllum líkindum
hefði kostað minna blóð en
uppgjörið, sem óhjákvæmilega
hlýtur að bíða í framtíðinni.
Svo segja þeir.
En útlægur leiðtogi ANC
leggur á það áberzlu, að þrátt
fyrir þetta sé Luthuli mjög dáð
ur í Suður Afríku.
. Luthuli gat neytt milljónir
kúgaðra blökkumanna til að
halda að sér höndum, þegar
þeir vildu berjast. Hann trúði
því statt og stöðugt, að hið
góða mundi sigra að lokum. En
nú virðast blökkumennirnir í
Suður-Afríku vera hættir að
trúa á það fagnaðarerindi.
Kannski var Luthuli líka far-
inn að gefa upp vonina. Hann.
sagði oft, að hann væri ekkil
frábitinn valdbeitingu, -svo"
framarlega, að öll önnur sund
væru lokuð
Nú virðast öll sund lokuð.
Luthuli reyndi til hins ítrasta,
en árangurslaust, að byggja
brú yfir það djúp, sem stað-
fest er á milli kúgarans og hins
kúgaða. En staurblindur minni
hlutinn einangraði sína einu
von. Nú er enginn til að bera
klæði á vopnin.
Þegar stjórnin svipti Luthuli
höfðingjatigninni sagði hann:
“Ég skelli ekki skuldinni á
hvítu mennina sem einstakl-
inga. Vald hvíta mannsins hef
ur komið honum í siðferðis-
lega veika aðstöðu. Við verðum
að hafa meðaumkun með hon-
um, -hvers vegna ættum við að
hata þann vesaling? Hann hlýt
ur að iðrast, -það er allt og
sumt”.
í DAG verður til moldar borinn
frá Þjóðkirkjunni í Hafnarfirði
Björgvin Helgason, sjómaður, en
hann lézt 20. júlí sl. Björgvin
var fæddur í Reykjavík 10. júlí
1904, sonur hjónanna Sigurbjart
ar Halldórsdóttur og Helga skip-
stjóra Gíslasonar. Árið 1910
flytjast foreldrar Björgvins að
Hliðsnesi og skömmu síðar að
Brekku á Álftanesi, og þar ólst
hann upp að mestu leyti ásamt
systur sinni Huldu, en þrjú syst-
kini hans dóu í bernsku.
Móðir Björgvins, Sigurbjört,
var kominn af harðdrægu vest-
firzku sjómannafólki og faðir
hans hafði verið sjómaður með-
an heilsa entist, svo að það er
ekki að undra þó að sjómennska
hafi snemma tekið hug hans all
an. Aðeins 15 ára er 'hann fyrst
ráðinn á skip hér í Hafnarfirði,
og eftir það er lífsstarf hans
ráðið. í tæp fimmtíu ár stundaði
hann sjóinn og var þá meðal
annars rúm þrjátíu ár á togur-
um.
Við, sem ung erum í dag, eig
um bágt með að trúa því, 'hversu
mikið erfiði og þrældómur sjó-
mannsstarfið hefur verið, og
hvernig 'á því hefur staðið, að
nokkur ungur maður gat valið
sér það að ævistarfi. En lífsbar
áttan var hörð og erfið, og
helztu tekjumöguleikar þá voru
á sjónum fyrir unga og hrausta
menn. Björgvin varð snemma
þekktur til sjós fyrir dugnað
sinn og þekkingu og var því eft
irsóttur til starfa um borð. Hann
var lengst af bátsmaður, þegar
hann var á togurunum og var
þá rómaður fyrir ósérhlífni og
stjómsemi- En þó að Björgvin
hafi verið einstakur þrekmaður
sjálfur og vinnuþjarkur, þá var
hann eigi að síður aðgætinn og
tillitssamur við aðra, enda ó-
venju greindur og þroskaður
maður.
Árið 1928 giftist Björgvin eft
irlifandi konu sinni, Þorbjörgu
Eyjólfsdóttur, frá Hákoti á Álfta
nesi, og hafa þau búið 'hér í
Hafnarfirði allan sinn búskap.
Þau hjónin eignuðust þrjú börn,
sem nú eru öll uppkominn, en
þau eru: Sólveig, gift Jóhannesi
Jónssyni, lögregluþjóni, Eyjólf-
ur, viðskiptafræðingur, giftur
Elsu Antonsdóttur, og Guðfinna
gift Sigurði Emilssyni, fulltrúa
bæjarfógetans í Hafnarfirði.
Þar sem Björgvin var oft lang
tímum saman að heiman, féll
það í hlut konu hans að annast
'heimilið, og þann starfa rækti
frú Þorbjörg með slíkum mynd-
arbrag, að til fyrirmyndar er tal
ið, enda einkenndist hjónaband
þeirra og iheimilislíf af ástúð og
gagnkvæmu trausti. Björgvin
var mikill bókamaður og vel
sjálfmenntaður enda veit ég
fáa, sem lesið hafa jafnmikið
Björgvin Helgason.
og hann, einkum af þjóðlegum
fróðleik, kvæðum og rímum, þó
að hann flíkaði ekki mikið þekk
ingu sinni. Hann hafði ríkan
skilning á högum annarra, og
þó sérstaklega þeirra, sem hann
taldi standa höllum fæti. Hjarta
lag hans var að gleðja og gefa,
og sá eðlisþáttur hans verður
okkur minnisstæðastui;.
Það lýsir Björgvin ef til vill
bezt, að þó að liann hafi nýlega
gengið undir tvo stóra upp-
skurði, og bar því að hafa held
ur hægara um sig, var liann
kominn aftur á sjóinn. Skapið
var þannig og áhuginn, að hann
undi því ekki að sitja auðum
höndum. Hann var hrifinn á
brott snögglega fyrir aldur fram
mitt úr striti hins daglega lífs,
öllum harmdauði, er hann
þekktu.
Um leið og ég þakka fyrir vin
áttu þína, votta ég eiginkonu og
vandamönnum samúð mína.
Blessuð sé minning þín.
Sigurður Emilsson.

HAFNARFJÖRÐUR-HAFNARFJÖRÐUR
Stærsta málverkasýning og bókamarkaður, sem haldinn
hefur verið í Hafnarfirði.
Fjölbreytt úrval af málverkum og bókum. ,
Notið þetta einstaka tækifæri.
Opið til kl_ 10 e. h.
Málverka- og bókamarkaðurinn
í Góðtemplarahúsinu. t
27. júlí 1967
ALÞÝÐUBLAÐIÐ J*