Alþýðublaðið - 17.04.1968, Blaðsíða 5

Gautaborg 13da apríl 1968.
Heill og sæll, kæri vinur-
ÞÚ spurðir mig í bréfi um dag
inn um áiit á þróun íslenzkra
fræðslumála og skal ég nú
ekki lengur láta þá kurteisi
] Jmdir höfuð leggjast að gera
tilraun i.i anusvars. Erj svo
er um þetta mál sem umræðu
okkar um Alþýðuflokkinn, að
fremur er þetía bókarefni en
bréfs- Staða okkar í þessum
málum er hvorki fögur né til
fyrirmyndar, hvernig sem á
því getur slaðið, eins og Steinn
Steinarr komst stundum að
orði. Ungir sjálfstæðismenn
hafa þótzt sýna þessu málefni
áhuga að undanförnu, og er
það út af fyrir sig fagnaðar-
efni, einkum með tilliti til
þess að stærsti stjórnmála-
flokkur landsins hefur ekki af
sérlega miklu að státa í skóla-
málum, né öðrum menningar
málum ef því er að skipta.
Miklu meiri tíðindum sætir
ráðstefna landssambands
menntaskólanema og ályktan-
ir þeirra, svo og hin óvænta
„menningarbylting“ lands-
prófsiiema í Reykjavík. Þetta
er gleðilegur voltur um áhuga
nemenda sjálfra, enda er beim
málið skyldast. En bragð er
að þá barnið finnur, stendur
einhvérs staðar skrifað, og
gildir í þessu máli að leiðtog-
ar í fræðslumálum íslands
haldi ekki alls kostar vöku
sinni, ef skólanemendur þurfa
nú að knýja á um breytingar
til úrbóta. Þó er þetta ekki
annað en eðlileg afleiðing þess
sem er að gerast í nágrarína-
löndunum. Hér í Svíþjóð eru
nemendasamtökin öflug og um
svifamikil og gjarnan til
þeirra leitað um ráðuneyti ef
nýmæli í skólamálum eru á
dagskrá-
LÍTT gezt mér að þeim tillög-
um sem nokkrar hafa fram
komið á þessum vetri og miða
að afnámi landsprófs, Ég hef
haft fjölbreyttari afskipti af
þessu prófi en flestir aðrir- Ég
hef gengið undir prófið, búið
nemendur undir það í fimm
ár og verið formaður lands-
prófsnefndar um tveggja ára
skeið. Ég tel mig því geta rætt
um það af nokkurri þekkingu
og reynslu. Þrátt fyrir ýmsa
gagnrýni sem að því hefur
beinzt, hefur enginn mér vit-
anlega getað bent á betra fyr-
irkomulag. Sameiginlegt inn-
tökupróf í menntaskóía um
land allt hefur ómetanlega
kosti, ekki aðeins fjárhagslega
tfyrir allar hinar efnáminni
fjölskyldur, heldur tryggir
það ekki síður fastákveðinn
þekkingargrundvöll allra nem-
enda er hefja menntaskólanám.
Þessu má ekki gleyma. Allir
kennarar vita hvernig ástand-
ið er að því er tekur til al-
menns gagnfræðaprófs. Þar er
að heita má ógerningur að
meta þekkingu nemenda eftir
próskírteinum þeirra, prófin
eru svo ólík frá hinum ýmsu
skólum og lítið samræmi í
einkunnagjöf. Auk þess trygg
ir landsprófið öllum þeim er
það hafa staðizt, setu í
menntaskólum- Enginn mennta
skóli hefur heimild til að
hafna nemanda með gilt lands
próf.
EF fallið yrði frá landsprófs-
kerfinu ætlu meríntaskólarnir
auðveldara með að vísa nem-
endum frá samkvæmt þeirri
sjálfsögðu afsökun að óger-
legt sé að meta þekkingar-
grundvöll þann er búi að baki
prófi þeirra, og sennilega
krefjast eigin inntökuprófs.
Við þetta myndi trúlega bæt-
ast að miklu fleiri leituðu til
inngöngu í menntaskóla en
hægt væri að veita viðtöku og
ættu þangað erindi. Og hvað
á þá að gera? Þá er komið
sama öngþveitið og ríkir í
þessum málum hér í Svíþjóð,
þar sem ekkert landspróf er-
Og hér er ástandið svo alvar-
legt að Moberg, ráðgefandi
menntamálaráðherra, viðhafði
jþau ummæli í sjónvarpsviðtali
ebki alls fyrir löngu að eins
gott væri að éfna til happ-
drættis um inngöngu í mennta
skólana og fara eftir burtfar-
arprófum lægri skólanna, þar
sem ekkert samræmi væri í
einkunnagjöf.
ÞAÐ mun hafa staðið á ein-
hverju kröfuspjaldi í „menning
arbyltingunni“ að landspróf
ætti ekki að búa ti! náfgauka,
og er það orð að sönnu. Hér
er á ferðinni vandamál er mik
ið var rætt þann tíma sem ég
veitti landsprófsnefnd for-
ustu og voru þá gerðar ríokkr-
ar breytingar á prófinu sem
áttu smám saman að leiða til
mikilla umbóta- Hins vegar
voru þá allir nefndarmenn sam
mála um að prófinu ætti að
breyta smám saman og ekki
allt í einu. Ég vona að þessari
stefnu hafi verið haldið áfram.
Það er ekki ýkjamikill vandi
að bæta prófið þannig smám
srman verulega í einstökum
greinum og bæta þannig það
sem gallað hefur verið, en þeir
gallar hafa leynzt í einstökum
prófgreinum en alls ekki í
prófkerfinu-
EN það er fleira skólamál en
landspróf. Ég hygg að barna-
skóiarnir standi einna bezt í
stykkinu, þrátt fyrír allt, af
islenzkum skólastigum — og
menntaskólarnir verst, en
Menntaskólinn að Laugar-
vatni og Hamrahlíðarskólinn
hafa sýnt mikinn umbótavilja.
Því ber mjög að fagna, en
jafnframt er þess að gela að
menntaskólarnir eru frjálsari
í skólakerfinu en aðrir skólar
og því miklu auðveldara að
breyta þeim og bæta þá. Ég
hef til dæmis aldrei getað skil
ið hvað verið er að halda í
þriðja bekk menntaskólans,-
Hann er leifar gagnfræðaprófs
ins gamla sem landspróf hef-
ur leyst af hólmi. Þar með
hefði í rauninni átt að leggja
hann niður og breyta mennta
skólunum í þriggja ára skóla
eða að minnsta kosti láta
deildaskiptingu hefjast strax
í neðsta bekk menrítaskólanna.
Nú er námið þennan vetur
hvorki fugl né fiskur, eins kon
ar millistig landsprófs og
menntaskóla og í litlum tengsl
um við óframhaldandi nám.
Og varla er verjandi að gera
þennan bekk að nýrri lands-
prófsdeild með hörðu úrtöku
prófi að vori- eins og sums stað
ar er gert með vafasömum ár-
angri. Þá er brýn þörf á deilda
fjölgun í menntaskólunum.
Það er í' engu samræmi við
breytta þjóðfélagshætti að enn
skuli aðeins vera tvær deildir
um að velja, þær ættu að
minnsta kosti að vera fjórarj
ef ekki fimm og rniðá þær
(sumar í það minnsta) meira
við háskóíanám en nú er gert.
Bæta þarf við náttúrufræði-
deild, þjóðfélagslegri deild og
ef til vill tvískipta málkdeild-
inni.
ÞESSU fylgir að sjálfsöfeöu að
menntaskólarnir þurfa að
verða miklu umfangsmeiri
stofnanir en nú er. Það þarf
að búa þá miklu betri ok meirí
og nýtízkulegri húsakosti, búa
þá öflugum bókasöfným og
skapa nemendum vinnuað-
stöðu í skólunum, auka sjálf-
stæð vinnubrögð nemenda,
fjölga kennslugreinum og
skapa valfrelsi, t-d. milli tungu
mála (þar sem að þiinnsta
kosti ætti að bæta vi$ rúss-
nesku, spænsku og ít'ölsku).
Það er með öllu óverjándi að
tónlistarfræðsla skuli engin
vera, sömuleiðis ætti að kenna
helztu undirstöðuatriði mynd-
listar og heimspeki.
ÞEGAR þetta er haft í huga
ætti að vera augljóst hvers
vegna margir snúast öndvert
við þeirri stefnu alþingis að
fjölga menntaskólunum um
tvo á Vestfjörðum og Austur-
landi- Við höfum nú 6 stúd-
entaskóla og það ætti að nægja
í bili handa 200 þús. manna
þjóð. Hér til kemur að tveir
elztu menntaskólarnir búa við
húsnæði sem einungis verður
talið hlægilegt. Það sem gera
þarf í málefnum menntaskól-
anría er að stórefla þá og gera
bá að nútímaskólum (í stað
þess að vera 19. aldar skólar)
en ekki að bæta við tveimur
hálfkáksskólum í viðbót-
ANNARS hygg ég að auðvelt
sé að svara bví hvað sé að í
íslenzkum skólamálum. Það er
í rauninni ekki skólakerfið-
Það er peningaleysi, áhuga-
Farmhald a? bls. 14
17. apríl 1968 — ALÞYÐUBLAÐIÐ 5