Dagur - 08.05.1918, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út tvisvar í mán-
uði og kostar 2 kr. árg.
Gjaldd. 1. júlí.
DAflHR
AFGREIÐSLU-
og innheimtumaður:
Lárus f. Rist. Talsími 31.
Ráðhússtíg 4.
Ritstjóri: Ingimar Eydal.
I. ár.
Akureyri 8. maí 1918.
1: blað.
Samvinna.
Pað er öldungis óyggjandi sann-
leikur, að margar samtaka hendur
geta auðveldlega rutt þeim stórbjörg-
um úr vegi, sem einn fær ekki þok-
að. Á þeirri vissu er aliur fjelags-
skapur bygður.
Regar umbótaþörfin er orðin nógu
brýn, taka nokkrurn veginn vel upp-
lýstir menn höndum saman — gerast
samvinnumenn.
Grundvöllur góðrar samvinnu er
þekking, fjeiagslund og sameiginleg
tilfinning fyrir þörfinni á breyttum
og bættum kjörum heildarinnar.
Ganga má að því vísu, að slík
samvinna eigi mótspyrnu að mæta.
Hún kemur frá þeim, sem meta
meira hagsmuni fárra einstaklinga en
velmegun fjöldans,
Verslunin hjer á landi hefir til
skamms tíma verið öll í höndum
kaupfnanna. t*eir hafa gerst milli-
liðir seljenda og neytenda.
t»að gefur að skilja að kaupmenn
eru að öllum jafnaði hvorki verri
eða betri en aðrir menn. Af því
hefir leitt, að aðalmarkmið þeirra
hefir verið, að gera milliliðsgróð-
ann sem mestan að hægt hefir
verið, því sá gróði hefir verið þeirra
eiginn gróði.
Samvinna almennings í verslun
er að sjálfsögðu sprottin af þvf, að
kaupmannaverslun hefir ekki verið
hagkvæm alþýðu manna. Annars
hefði með öllu verið ástæðulaust
að stofna kaupfjelög. Petta má orða
þannig:
Pegar kaupm.verslun þjáir fólk-
ið, mynda dugandi menn kaupfje-
lög.
En það er ekki aðeins óáran í
verslun, er knýr fólkið til samvinnu.
í því efni skal bent á annað mál,
sem að vísu er náskylt hinu fyrra:
Samgöngur og flutningar.
Lengi höfum við íslendingar átt
því að venjast, að útlend gróðafje-
lög önnuðust flutninga fyrir okkur.
Pau fjeiög hafa fyrst og fremst hugs-
að um sinneiginn hag; keppikeflið
að hafa okkur að sem stærstri fje-
þúfu. Afleiðingin varð, a6 íslend-
ingar tóku höndum saman, og Eim-
skipafjelag íslands myndaðist.
Sama reyndin mundi á verða, ef
peningastofnanirnir í landinu, bank-
arnir, færu að beita kúgun í ein-
hverja átt.
í einu Hægrim. blaði í Rvík hef-
ir því verið haldið fram, að sam-
vinnumenn hafi »afsalað sjer öllu
frekara lánstrausti« með því að
taka þátt í samábyrgð fjelag-
anna. Pað þarf nú að vísu ekki
að gera ráð fyrir því, að þessi skoð-
un fái nokkurt fylgi, en hugsum
okkur samt sem áður, að hún yrði
ofan á og bönkunum yrði Iolcað
fyrir samvinnumönnum; hvað mundi
þá ske? Að sjálfsögðu yrði þá óð-
ara snúist að því að að setja á stofn
nýjan banka — samvinnubanka.
Og þá eru blöðin.
Pegar þau hneigjast til fylgis við
þær stefnur, sem þjóðinni eru mið-
ur hollar, og hagsmunavindar frá ein-
stökum mönnum ráða stefnum blað-
anua, þá stofnar fólkið ný blöð á
samvinnugrundvelli.
Svo er fyrir að þaklca, að sam-
vinnuhugurinn hefir náð þeim tök-
um á fólkinu, að úr þessu lætur
það ekki kúgast til lengdar. Sam-
vinnustefnan hefir fest rætur í ís-
lensku þjóðlífi. Kostir hennar eru:
öryggi, sjálfseign álmennings og ó-
hvikul stefna í samrœmi við þarf-
ir þjóðarinnar.
Frá útlöndum.
Pjóðverjar sækja stöðugt á að
vestan, einkum á norðurvígstöðv-
unum, þar sem Bretar eru fyrir.
Telja bandamenn það ætlun þjóð-
verja að beita þar öllu því afli, sem
þeir megna, og mest hætta muni
af þeim stafa um og eftir mánaða-
mótin maí — júní.
í Prússlandi er kosningarjetturinn
mjög takmarkaður. Ný fregn seg-
ir, að kanslarinn hafi nú tilkynt, að
almennur kosningarjettur yrði lög-
leiddur þar í landi.
— Svo er nú komið á Finnlandi,
að uppreisnarflokkurinn (rauðu her-
sveitirnar) hefir beðist vægðar, en
nú eru honum ekki grið gefin af
stjórninni.
Megn óánægja er á írlandi út af
herskyldulögunum, sem samþykt
hafa verið í enska þinginu. Er her-
skyldu takmarkið fært upp í 50 ár
og herskyldan Iátin ná til írlands.
Landsþingið í -Bessarabfu hefir
samþykt, að hún skuli sameinast
Rúmeníu,
Við kosningar í Danmörku hefir
frjálslyndi flokkurinn sigrað með
tilstyrk jafnaðarmanna.