Dagur - 12.02.1921, Síða 1

DAGUR
kamur út á hverjum laugard.
Kostar kr. 8.00 árgangurinn.
Ojalddagi Fyrir 1. ágúst.
AFOREIÐSLAN
er hjá Jóni t>. Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Innheimtuna annast ritstjórinn.
Akureyri, 12. febrúar 1921.
6. blað.
»lnnflutningshöftin.«
í 5. tbl. íslendings birtist grein
með þessari yfirskrift. Blaðið vítir
stjórnina fyrir það, hvaða menn hún
hafi valið í viðskiftanefndina marg-
nefndu, þar sem tveir þeirra hafi
verið innflytjendur vara og sinn
maður frá hvorum banka. Til þess
að sýna fram á, hvað þetta hafi verið
óviðeigandi, farast blaðinu svo .orð:
„Erlendis voru gerð skýr grefnar-
mörk á þessu, enda liggur það í
augum nppi, að fjárhagslegar tak-
markanir eru alt annars eðlis en
lagalegar og koma fjármáiastofnun-
unum einum við. Rétta valdsviðið,
sem nefndinni bar, var því lagalegs
eðlis og fyrir því bankamönnum
óviðkomandi."
Ekki er óhugsandi, að almenning-
ur eigi bágt með að skilja svona
hárfína skilgreiningu á verksviði
viðskiftanefndar. Svona Iagaðar hag-
fræðilegar útskýringar ganga aðeins
í gleypigjarnar sálir. Almenningur
sem nokkuð hugsar, getur ekki skil-
ið, að verzlunarviðskifti, sem fara
fram með aðstoð bankanna, sé fjár-
málum óviökomandi. Því síður skil-
ur almenningur þetta, sem viðskifta-
nefnd var skipuð vegna skulda þjóð-
arinnar í útlöndum og henni var
falið að hafa hönd í bagga með
fjárgreiðslum landsmanna til útlanda.
Þessi orðaleikur blaðsins um að
verksvið viðskiftanefndar hafi verið
Iagalegs eðlis, verður í augum skyn-
bærra manna ekki annað en tilraun
að klóra yfir einhverja hugsunar-
villu eða blekkingu, því starf við-
skiftanefndar var og hlaut að vera
fjármálaeðlis, þó henni væri fengið
lagalegt vald.
Ennfremur er í nefndri grein ann-
að atriði, sem ekki er hægt að ganga
jjegjandi fram hjá. Blaðið getur þess
að menn hafi í fyrstu vænt góðs af
viðskiftanefndinni, enda hafi hún
haft skilyrði til þess að gera mikið
gagn. En—-hvað hafi skeð? Landið
hafi verið birgt upp af vörum keypt-
um fyrir hæsta markaðsverð erlendis.
Engin tilraun gerð til að spara og
menn hafi kært sig kollótta um dýr-
tíðina. Erlenda aðstaðan hafi síðan
breyzt. Vörur hafi tekið að íalla í
verði og þjóöirnar hafi farið að
sprengja af sér styrjaldarfjötrana.
Þessu hafi hvorki stjórn né viðskifta-
nefnd sint, heldur haldið fast við
það, að nauðsyn bæri til eyða fyrst
þeim vörum, sem fyrir væru áður
en nýjum birgðum væri bætt við.
Við séum orðnir þrem mánuðum á
eftir öðrum þjóðum með okkar styrj-
aldarlöggjöf. Þessir þrír mánuðir
hafa kostað okkur, að minsia kosti
milljónif (ef ekki milljarða, er hér
sennilega undirskilið) og kosti okkur
þúsundir daglega. Lagalegu höftin
orsaki þetta. Viðskiftanefnd tefji fyrir
og neiti kaupmönnum um innflutn-
ing vara, sem séu 25 — 50% ódýrari
orðnar en það sem fyrir er, sví? að
þeir tapi of fjár og þjóðin þá um leið*
Við þetta er æriö margt að athuga.
Fyrst og fremst sú ásökun, að þrátt
fyrir viðskiftanefnd, hafi landið verið
birgt upp af rándýrum varningi
Kveður hér nokkuð við ar.nan tón,
en við höfum átt að venjast frá
kaupmönnum síðan viðskiftanefnd
var skipuð, því ekki hefir skort um-
kvartanir undan viðskiítahömlunum.
Nú er henni legið á hálsi í málgangi
þeirra fyrir það, að hún hafi Ieyft
of mikinn innflutning á dýrum vör-
um. Þó kveður enn meir að þéim
ásökunum, að hún leyfi nú ekki
innflutning á ódýrum vörum. Svo
er að skilja, sem nefndin hefði ekki
átt að leyfa neinn innflutning vara
fyr en nú fyrir þrem mánuðum, til
þess að geta þóknast þessu mál-
gagni.
Nú er það fyrst að athuga, að
meginhlutinn af vörum þeim, sem
fluttar voru inn s. 1. sumar, voru
keyptar og pantaðar áður en við:
skiftanefnd tók til starfa. Hún tók
þá stefnu að takmarka eða neita
nýjum innflutningsbeiðnum aðeins,
þessvegna kemur árangur starfs
hennar seinna í ljós, en margir hafa
■búist við. Dagur getur veriö -þv*
sammála, að nefndin hafi verið of
væg, en þykist ekki hafa aðstöðu,
til þess að dæma um starf hennar.
Um verðfall varanna fer blaðið
með gifurlegar öfgar. Eftir nýustu
fregnum, er t. d. álnavara og járn-
vara ekki farnar að falla í Danmörku
enn sem komið er. Rúgmél hefir
hækkað, en sumar matvörur Iækkað.
En að um 25-50% veröfall sé að
ræða á vörum yfirleitt eins og ís-
lendingur gefur í skyn, eru öfgar.
Loks komum við þar að, sem
feitast er á stykkinu, þar sem blað-
ið segir að þjóðin hafi tapað mill-
jónum síðustu þrjá mánuðina vegna
innfiutningshaftanna. Því aðeins gæti
þetta verið á viti bygt, að þjóðin
gæti flutt út þá dýru vöru, sem
fyrir er gegn fullu verði eða að
vissa væri fyrir því, að vörur, sem
nú hafa fallið, hækki aftur fljótlega.
* Leturbreytingin raín.
Ritstj.
En hvorugt er fyrir hendi. Tökum
nú einfalt dæmi: Setjum nú svo, að
landið liggi með 5000 tonn af kol-
um. Nú skyldi verð kola falla skyndi-
lega. Ætli það væri þá heiliaráð, að
hætta að selja þessi dýru kol og
liggja með þau, en flytja inn nýjar
birgðir. Hvenær ætti þá að selja
dýru kolin ? Ætli nokkur bóndi,
sem ætti ársforða áf dýrari vöru,
færi að bæta við sig ársforða af
vörum, sem væru að falla? Bændur
geta svarað þessu sjálfir, hver fyrir
sig. íslendingur segir. „Kaupmenn
tapa of fjár og þjóðin þá um Ieið."
Er það tap fyrir þjóðina að kaup-
menn geta ekki prangað út í al-
menning vörum sem hann getur
veriö án? Hvaöan hafa kaupmenn
sinn gróða nema frá almenningi?
Tap kaupmanna er ekki tap alþjóð-
ar, heldur sparnaður almennings.
Og eins og það er sparnaður al-
mennings að takmarka innkauþ sín
eins er það sparnaður þjóðarinnar
í heild að forðast í lengstu lög inn-
flutning á fallandi vöru, meðan
enginn vöruskortur er í Iandinu.
Þessi kenning ísl. er því annað-
hvort berstrípuð blekking eða hugs-
unarvilla. Það vantar ekkLvörur í
Iandið heldur gjaldeyri. ÞaP^antar
ekki kaupmenn eða kaupmannsum-
hyggju, heldur sparsemi.
Gripið í strenginn.
Dagur gat þess í haust, að bænd-
ur teldu sig ófæra, til að rísa undir
kaupkröfum verkalýðsins — að út-
gerðarmennirnir hefðu sömu sög-
una að segja og að — verkalýður-
inn teldi sig eigi geta Iifað á kaup-
inu, sem það fengi. Blaðið óskaði
eftir umræðum um inálið. Gat þess,
að allir mundu hafa satt að tnæla.
Þaö óskaði eftir stuttum greinum
um þetta vandræði. Sennilegt er, að
blaðinu hafi borist og út séu komn-
ar ritsmíðar um þetta efni í Degi,
þó að mér sé ókunnugt, þar sem
við sveitamennirnir lifum blaðalaus-
ir milli póstferða, stundum mánuð-
um saman. Þó tek eg nú penna í
hönd, til umræðu um þetta mál,
vísvitandi að mín orð gera þó ekki
annaö, en að vekja óróa og ef til
vill illan munnsöfnuð heima fyrir,
ef ekki á almannafæri. Eg get eigi
skrifað um þessi efni svo að öllum
líki, get eigi það né vil.
Þess er von, að allar stéttir þjóð-
félagsins (eg hefði víst átt að segja
ríkisins!) telji sig vanfærar til að
lifa við þau kjör, sem íand vort og
sjór hefur á boðstólum, þar sem
allar stéttir þjóðfélagsins eru yfrleitt,
meö einstökum innbyrðisundantekn-
ingum, orðnar bandvitlausar í lifn-
aðarháttum og kröfum til fjármuna.
Eg get ekki verið að sleikja utan
af því, sem eg álít sannleika, þó
að hann kunni að þykja beiskur.
Rökin fyrir þessari fullyrðingu eru
svo mörg og svo dreifð, að þau
verða eigi talin í fljótu bragði. Ef
eg væri búsettur við prentsvertuna,
skyldi eg smám saman telja ástæð-
urnar fram. En nú er eg eigi blaða-
maður og get þess vegna ekki ann-
að gert en að grípa í strenginn
umræðanna.
Mér mundi verða svarað því, að
dýrtíðin skapi alþjóð vorri lifnaðar-
hætti, sem eigi verði reist við rönd.
Hún gerir það í sumum greinum.
Útlendu vörurnar sem við kaupum,
getum við eigi verðlagt, það er
satt. En bæði kaupum við útlendar
vörur í hóflausu athugaleysi, kaup-
um margt að, sem vinna mætti í
landinu og afla heima, ef fólkið
væri eigi á ringulreið gálausrar
tímaeyðslu. Og í öðru iagi sköpum
við okkur dýrtíð innanlands um
skör fram, eins og eg mun síðar
sanna í þessari ritgerð.
Sjálfskaparvíti koma mönnunum
í koll. Og þetta er sjálfskaparvíti.—
Frímann B. Arngrímsson ritaði á-
gæta grein i íslending s. I. haust,
um fargan þjóðanna í skemtanir,
nefndi einkum Frakka og skemtana-
fargatt þeirra fyrir styrjöldina miklu
og svo skemtana ærslin hérna f
kaupstöðunum.
Frakkar þoldu léttúð Parísar Iengi
og vel, af þvi að bændastéttin var
sparsöm og iðin. Hún átti mikið
sparifé, og landið var frjósamt og
vel ræktað suðrænum jarðargróða.—
Hér er öðru máli að gegna. Hér
eru Iítil ræktunarskilyrði og hér eru
veðráttuannmarkar, sem flt er við
að tefla. Og hér er fámenni, til þess
að undir fullveldis-ofdrambi verði
staðið f báða fætur. Og hér er
strjálbýlt og þess vegna til tölulega
dýrt að halda við samneyti manna,
vegum og mannfélagsskipun. En
þrátt fyrir alla annmarka, heldur
þjóðin að við. getum Iifað hálft árið
í iðjuleysi og meira en í iðjuleysi:
í skemtana-hringsóli og fjáraustri,
sem þeim er samfara. Þetta er vit-
leysi — sú þjóð, sem þetta gerir,
»