Dagur - 07.05.1921, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum laugard.
Kostarkr. 8.00 árgangurinn.
Qjalddagi fyrir 1. ágúst.
IV. ár.
Akureyri, 7. maí 1921.
AFOREIÐSLAN
er hjá Jóni Þ. í>ór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Inulieimtuna aunast ritstjórinn.
j 19. blað.
Minningarsjóður
Stefáns Stefánssonar,
skólameistara.
Degi hefir^borist uppkast að skipu-
lagsskrá fyrir sjóð penna og skulu
sagðir hér nokkrir drættir úr henni.
Stofnfé sjóðsins er fé það, er
safnast með frjálsum samskotum,
svo og allar tekjur af annari út-
gáfu »Fióru íslands", sem höf. bjó
undir prentun fyrir andlát sitt. Er
búist við, að margir góðir menn
eigi þar hlut að, svo útgáfukostn-
aður skerði lítið eða ekki tekjurnar.
Veröur þá sjóðnum að því ærinn
styrkur. Tilgangur sjóðsins er, að
styrkja^einn efnilegan mann í senn,
til náttúrufræðislegra rannsókna, er
koma að liði atvinnuvegunum hér
á landi. Eigi skal styrk veita fyr en
hann getur numið 4000 kr. árlega,
og má eigi verja til styrkveitinga
nema 4/s af vöxtum sjóðsins; Vs
leggist jafnan við hðfuðstólinn.
Styrkþegi skal njóta styrksins í
samfleytt 4 ár. Ennfremur getur
stjórn sjóðsins veitt honum viðbótar-
styrk til útgáfu rita um rannsóknir
hans, ef hún telur vera ástæðu til
þess.
Styrkþegar sem safna náttúru-
gripum, meöan þeir njóta styrks,
skulu skyldir til að gefa náttúru-
gripasafni ríkisins kost á að eign-
ast nátíúrugripina endurgjaldslaust
að honum Iátnum. Undantekning
frá þvf á þó að gera, ef niðjar styrk-
þega stunda sama nám, svo að það
sem styrkþegi hefir safnað, getur
komið þeim að verulegu liði við
nám eða seinna lífsstarf,
Stjórn sjóðsins skipa skólameist-
ari Gagnfræðaskólans á Akureyri
eða þess skóla, sem helzt yrði tal-
inn eftirkomandi hans ef hann legð-
ist niður; forstöðumaður náttúru-
gripasafns ríkisins og hver sá, er
síðastur hefir notið styrks úr sjóðn-
um í samfleytt 4 ár. Þar til að því
kemur, tekur einn af nánustu ætt-
ingjum Stefáns þátt í stjórninni.
Styrk úr sjóðnum geta allir feng-
iö, karlar jafnt og konur, sem hafa
íslenzkan ríkisborgararétt. Þó skulu
þeir, sem útskrifaðir eru úr Gagn-
fræðaskólanum á Akureyri eða þeim
skóla, sem helzt verður talinn eftir-
komandi hans, að öðru jöfnu, sitja
fyrir.
Styrkvéitingum skal haga eftir því
hvaða rannsóknir á náttúru lands-
ins, dauðri eða lifandi, getur kom-
ið atvinnuvegunurn að skjótustu liði.
Hér eru þá taldir aðaldrættirnir.
Auk þeirra verða auðvitað ýms
nánari ákvæði, sem ekki er þörf að
skýra hér frá.
Viö höfum, íslendingar, oft verið
fljótir, til að stofna minningarsjóði
þeirra manna, sem okkur hafa ver-
ið kærir og minnirigar verðir. En
svo virðist, sem til slíkra sjóða hafi
oft verið stofnað af lítilli forsjá. Á-
huginn hefir ekki reynst eins hald-
góður, eins og hann var ör undir
stundaráhrifum. Afleiðingin er því
sú, að margir þessara sjóða eru
engum til sóma og með öllu gagns-
lausir utn ófyrirsjáanlegan tíma. Þess-
konar víti þurfum við að varast.
Til minningarsjóðs Stefáns hefir
verið stofnað af miklum og almenn-
um áhuga, þar sem til hefir náðst.
Enda hefir Stefán um æfina eignast
marga andlega aðstandendur og
vini, sem munu ekki Iáta sinn lilut
eftir liggja, að reisa honum þann
minnisvarða, sem ætla mætti, að
væri honum mest að skapi.
Horfur eru á, að sjóðnum verði
ráðstafað á þann hátt, að hann verði
hvorttveggja, til verðugs sóma Stef-
áni og til mikillar nytsemdar fyrir
þjóðina. Hér er s(pfnt í þá átt, að
vinna að ákveðnu marki og ganga
ekki frá hálfnuðu verki. Á þann
hátt kemur sjóðurinn að verulegu
liði; elur upp með þjóðinni afburða
vel mentaða menn á þeim sviðum,
sem henni veröur jafnan mest þörf
á í erfiðu landi.
Á næstu 5 árum verður með
frjálsum samskotum safnaö í sjóð-
inn. Fjársöfnun dreift yfir það skeið
vegna núverandi greiðsluöröugleika.
Ákveðnir menn taka að sér fjár-
söfnun á vissum svæðuin og er
mönnnum í sjálfsvald sett, hvort
þeir greiða tillag sitt í sjóðinn þegar
í stað, eöa jafna því niður á næstu
5 ár. Um þetta veröur að sjálfsögðu
auglýst nánar síðar.
Sjóður þessi þarf aö verða 100
þús. kr., til þess að verða starffær.
Tekjurnar af Flóru verða væntan-
lega drjúgur skerfur af þeirri upp-
hæð.
Nemendur Stefáns fjær og nær
og íslendingar yfir höfuð. Látið
Stefán skólameistara ekki liggja ó-
bættan hjá garði. Látið minningu
þessa manns ekki liggja í þagnar-
gildi, meðan sú kynslóð er uppi,
sem bezt minnist verka hans og
áhuga fyrir heill þessarar þjóðar.
Látið ekki að þessu sinni stundar-
hrifninguna kulna út í fálæti og
vanþökk næstu daga. Sjáifur leggur
Stefán drýgsta hornsteininn til þess-
arar menningarstofnunar, þar sem
er nátturfræðislegt afrek hans sjálfs.
Látið nú bergmála úr hverju lands-
horni skjót og ákveðin svör við
þeirri framhvöt, sem líf hans alt og
starf var fyrir þjóðina.
Þá verður skamt þess að bíða, að
Stefáni verði reist verðug og hald-
góð minning, þjóðinni til sóma og
óbornum kynslóðum til blessunar.
Áfelli.
Að austan fer harðviðrahrýna
og heiðinni yglir í brún.
Svalur er blærinn á Barði,
svo bliknar hið grænkandi tún.
Dimt er að sjá fram til dala,
dapurt um alla Strönd,
og dregur úr geigvænu djúpi
dökkva á bæði lönd.
Bóndanum verður vandi
að verjast í hretunum þeim,
er ill-skeyti, send til að særa,
sækja hann aftur heim.
Þá illspár og ókvæðisdómar
eru á hvora hönd,
dregur úr hugraunadjúpi
dökkva á bæði lönd.
Nefndarálit
berklaveikisnefndarinnar.
Frh.
Þá er komið að þeim kafla nefndar-
álitsinn, sem fjallar um sjúkrarúm og
niðurskipun þeirra og er þar flest á
þann veg, sem okkur Norðlendingum
mun þykja næsta leitt. Nefndin hefur
í því efni ekki orðið fyllilega sam-
roála, Guðm. Magnússon og Sig.
Manússon orðið samferða, en Magnús
Pétursson íarið aðrar götur.
Meiri hluti nefndarinnar ber fyrir
sig þá útlendu reynslu, að sjúkrarúma-
þörf fyrir berklaveika sé fullnægt, ef til
séu jafnmörg rúm og tala þeirra nem-
ur, sem deyja úr berklaveiki f land-
inu á ári hverju, og eftir þeirri reglu
ættu að nægja hér 150 rúm (þegar
til kastanna kemur áætla þeir þó
ekki nema 141 —145 rúm). Þessi regla
lætur eitthvað svo skringilega f eyrum,
að manni verður ósjálfrátt að efast
um gildi hennar, enda gerir þriðji
nefndarmaðurinn ráð fyrir þvf, að hér
á landi muni vera þörf á 177 rúm-
um fyrir berklaveika og virðist niður-
staða hans vera studd af miktu
sennilegri rökum. Svo hluta þeir
landið niður og leggja til, að hver
hluti fái berkladeild við einhvern
þeirra spítala, sem fyrir hendi eru,
svo að þar megi einangra smitthættu-
lega sjúklinga, láta þá ólæknanlegu
bfða þar dauða sfns, en búa aðra
undir för að Vífilsstöðum, þegar ástæð-
ur leyfa. Skifting rúma er áætluð
þannig:
Á Vífils3töðum
- Eyrarbakka
- Eskifirði
- Akureyri
- Hvammstanga
- ísafirði
110 rúm.
4 —
6-7 -
12—15 —
3 —
6 —
Samtals 141 —J45 rúm.
Þeir géta heilsuhælishreyfingarinnar
hér norðanlands, en finst hún f alla
staði óalandi og óferjandi; þeim telst
svo til að berklasjúklingar hér nyrðra
séu ekki svo margir, að það taki því
að reisa hæli handa þeim, enda yrði
kostnaðurinn við það óbærilegur. Aftur
á móti leggja þeir til, að langt leidd-
um sjúktingum verði gert það tit góða
að reisa handa þeim 12—15 rúma
berklasjúkrahús á Akureyri, svo að
þeir fái að deyja f ró og næði langt
frá sfnum, og að f sama húsi megi
bíða bata minna veikir sjúklingar,
unz þeir séu ferðafærir suður að
Vífils8töðum.
Magnús Pétursson segir aftur á
móti f ágreiningsorði sfnu, að hann
geti ekki gengið fram hjá einróma
ósk norðlenzkra lækna um berklahéilsu-
hæli hér á Norðurlandi, sem stúdenta-
félagið á Akureyri tjáði nefndinni f
íyrra; hann telur, að reynslan hafi
sýnt þeim þöifina á heilsuhæli og að
þeir hljóti eð byggja á eigin reynslu
og þekkingu á ástandinu í þeirra
bygðarlögum. En samt er tillaga M.
P. sú að, reist sé í sambandi við
sjúkrahúsið á Akureyri sjúkrahús fyrir
berklaveika, er rúmi 28 — 30 sjúklinga;
hann segist ekki hugsa sér það, sem
reglulegt heilsuhœli, og þarf hann í
rauninni ekki að taka það fram, úr
því að hann vitl láta það standa á
Akureyri, enda eiga heilsuhæli aldrei
að standa f bæjum.
Hér skulu talin nokkur af þeim
atriðum, sem nefndin hefir á móti
heilsuhæli hér nyrðra. Hún segir að
forgöngumenn mátsins vitji hafa rúm
fyrir 60 sjúklinga í hælinu, en mér
vitanlega hefir enginn kunnugur maður