Dagur - 07.05.1921, Blaðsíða 2

74
DAOUR
19. tbl.

tilnefnt svo háa tölu, — Steingr.
Matthfasson áætlar 50 rúm í bæklingi
sínum —; nefndin hefir 40 rúm að
hámarki og er það einmitt sú tala,
sem mér þykir hæfileg; og þó að
svo sé talið f útlöndum, að bezt fari
á þvf að heilsuhæli rúmi að minsta
kosti 100 sjúklinga, þá er þeirri reglu
ekki fylgt þar undantekningarlaust og
auk þess kemur okkur Norðlendingum
ekkert við, hvað áferðarbtzt er talið
utanlands, heldur það eitt, sem við
þurfum og höfum gagn af. Það er
svo sem auðvitað, að kostnaður yrði
mikill, ef farið væri að reisa nýtt
heilsuhæli, en berklasjúkrahús nefndar-
innar mundu lfka kosta ærna peninga
og að öllum lfkindum þó verða að
litlum notum, af því að reynslan hefir
sýnt, að sjúlingar fælast fremur en
girnast slfkar stofnanir, sem ekki eru
heilsuhæli; nefndin kannast lfka sjálf
við, að svo sé. Það er líka óhætt að
fullyrða, að ef reist yrði hæli hér nyrðra,
þá yrði viðhöfð meiri forsjálni, en
þegar Vffiisstaðahæli var reist, og
séð um að fyrir hendi væri nóg vatns-
afl til að reka suðu, hitup og ljós
með rafmagni og má það telja góðan
búhnykk. Engan kvfðboga ber eg fyrir
þvf, að Vífilsstaðahæli yrði ekki Tfull-
skipað, þó að 40 rúma hei'suhæli
væri reist hér nyrðra, svo framarlega
serrt það er úlœtlun yfirvalda og al-
þjóðar að kosta kapps um að fá sem
flesta berklasjúklinga á byrjunarstigi
lœknaða; og nefndin má ganga að
þvf vfsu að hér á landi eru f raun-
inni miklu fleiri berklasjúklingar, en
bókfærðir eru og komist hafa á skýrsl-
urnar, þó að ekki sé hægt að sanna
það með rökum f stuttri blaðagrein.
Nefndin gerir mikið úr því hvað
örðugt sé að komast úr Húnavatns-
sýslu til Eyjafjarðar og telur jafnvel
þá leið enn þá erfiðari en til Reykjavfk-
ur; þó er sjóleiðin þaðan miklu styttri
til Akureyrar en Rvíkur og skipaferðir
engu ótfðari og ekki væri það íjærri
sanni að telja Holtavörðuheiði erfiðari
fjallveg en Stóra-Vatnsskarð og Öxna-
dalsheiði. En hvað sem þessum erfið-
leikum lfður, þá hafa nokkrir berkla-
sjúklingar úr Húnavatnssýslu leitað á
spftalann hér á Akureyri og er þvf
leyfilegt að álykta að þeir mundu
miklu fremur gera það, ef hér væri
heilsuhæli.
Þá er eftir að athuga hve mikil
not við Norðlendingar hefðum af 28—
30 rúma berklaspftala á Akureyri,
sem Magnús Pétursson mælir svo
mjög með. Ef sú spftaladeild væri
svo vel úr garði gerð, sem gert er
ráð fyrir, þá yrði hún að vera alveg
aðskilið hús Og þá mundi byggingar-
kostnaðurinn siaga nokkuð upp f 40
rúma hæli, og reksturinn yrði lfka
tiltölulega dýr, þvf að ekki yrði bjá
þvf komist að hafa sérstakt þjónustu-
fólk fyrir deildina. Manni verður að
spyrja, hvort sjúklingar langt að
mundu nokkuð kæra sig um að vera
fluttir til Akureyrar. Hvergi er minst
á það einu orði f nefndarálitinu, að þar
eigi að vera neinn sérfræðingur, tif þess
að annast þessa sjúklinga, og verður
ekki annað séð, en að nefndin ætlist
til, að berkfasjúkrahúsið eigi að leggjast
f herðar héraðslækninum á Akureyri.
Mun mörgum þykja har.n hafa f nógu
mörg horn að líta eins og stendur,
þó ekki yrði bætt 30 berklasjúklingum
á hann að auki. Og valt er að treysta
þvf að sjúklingar úr Skagafirði eða
Norður- Þingeyjarsýslu færu að láta
flytja sig til Akureyrar, til þess að
bíða þar dauða sfns eða f hinu fall-
inu að bfða byrjar til Vífilsstaða;
hætt er við að þeir reyndu í lengstu
lög að halda sér við heimilið eða þá
leita til þess sjúkraskýlisins, sem
næst þeim væri, enda væri það ekki
nema eðlilegt og alveg samkvæmt
reynslunni. Alt öðru máli væri að
gegna, ef hér væri fullkomið heilsu-
hæli; þangað vilja sjúklingarnir leita,
ef þeir viija á annað borð gera nokkra
tilraun, til þess að leita sér lækningar.
Læknarnir þekkja það vel, að það er
erfitt, ef ekki alveg ófrarokvæmilegt,
að skilja sauðina frá höfrunum, eða
með öðrum orðum læknanlega sjúklinga
frá ólæknanleguro.
Þegar á alt er litið, finst mér til-
laga Magnúsar Péturssonar nauða
gagnslítil og ófullkomin.
(Niðurlag.)
Jónas Rafnar.
Yfirlit yfir heilsufar
í Akureyrarhéraði
1920.
(Úr skýrslu til landlæknis).
Dýrtíð, en efnaleg vellíðan. Kaupgjald
hátt og atvinna nóg. Enginn sultur. Jafn-
vel skepnum gefinn matur í heyskorti,
vegna snjóþyngsla.
Fyrri helming ársins gekk kfghósti
og skarlatsótt á börnum, en júlf til
október inflúenza. Og alla mánuði árs-
ins gengu kvefsóttir.
Skarlatsóttin var meinlaus, en af
hinum farsóttunum stafaði mikill mann-
dauði svo að meiri varð en nokkurt
ár sfðan eg tók við héraðinu.
Alls dóu 107, mest börn á fyrsta
ári og menn yfir 40 ára. í skarðið
fæddust 145 börn lifandi en 2 and-
vana. Vildi vel til, að menn voru í
duglegra lagi þetta ár, að fjölga
mannkyninu.
(Til samanburðar skal eg geta þess að:
Ar. Dóu. Fæddust.
1919 55 148
1918 52 122
1917 58 127
191G 7i 111
1915 86 128 )
Fólksfjöldi héraðsins var f árslok
5563 og íbúunum hafði fjölgað á ár-
inu um 94.
Fólksljöldi f Ákureyrarkaupstað var
í árslok 2414 og hafði fbúum þar
fjölgað um 158, meðfram fyrir að-
streymi úr sveitunum eins og fyr, því
fbúunum i sveitinni fækkaði um 64.
Framan af janúarmánuði var eg fjar-
verandi eins og fjóra sfðustu mánuði
af fyrra ári, en kom heim úr utan-
íerðinni 20. jan. Jónas læknir Rafnar
sem þjónað hafði aðstoðarlæknisem-
bættinu frá 1. júlf 1919, fékk loks
veitingu fyrir embættinu frá 1. maí
1920 að telja. En þar eð launin höfðu
ekki verið bætt, eins og laun annara
lækna og ekki látin fylgja dýrtfðar-
uppbót eins og hann hafði búist við,
sleppti hann tilkalli til embættisins.
Fannst honum ekki ómaksins vert, að
taka á sig skyldur f þarfir hins opin-
bera fyrir ekki rfflegri laun (kr. 800).
Og sennilega fæst enginn læknir til
að lúta að þeim bitlingi. Jónas hefir
þó eigi að sfður veitt mér þá aðstoð,
er eg hef þurft, bæði við sjúkrahúsið
og með þvf að fara flestar ferðir út
um héraðið. En eins mikil sanngirni
hefði mér fundist að launa aðstoðar-
lækni hér sæmilega eins og að3toðar-
lækninn á ísafirði (honum eru veittar
4000 krónur á ári á fjárlögunum)
Samtals höfunl vér læknar hér f
bænum skráð rúmt 5000 sjúklinga yfir
árið (eg um 1200, Jónas Rafnar um
1100, Vald. Steffensen um 1800 og
Friðjón Jensson um 1100) Margir
þessir sjúklingar eru utanhéraðs vlðs-
vegar að — og margir hinir sömu
munu hafa leitað fleiri læknanna (
sama sjúkdómi.
Vald læknir Steffensen dvaldi utan-
lands um sumarið til að kynnast ný-
ungum í eyrna- nef- og hálssjúkdóm-
um.
Ferðir út úr bænum fór eg um 30
en Jónas Rafnar um 112. Hinir tveir
læknarnir höfðu Ktil eða engin ferða-
lög.
Farsóttir:
/
Kíghósti hafði fyrir veturnætur bor-
ist hingað óvörum úr Reykjavfk. Hann
breiddist smámsaman um bæinn og
nokkuð út um sveitir. Reyndist þung-
ur á ungbörnum þegar leið fram um
nýjár og varð 17 börnum að bana.
Olli því kvefsótt Ineð lungnábólgu er
bættist ofan á hóstann.
Skarlatsólí hafði viðdvöl á mörgum
heimilum hér f bænum, en slæddist
aðeins strjált út um sveitir. Veikin
var væg og varð engum að bana.
Inflúenza, ekki þó »sú spanska*,
beldur væg inflúenza, en sjálfsagt
beinn aikomandi þeirrar spönsku, barst
hingað í byrjun júlí úr Þingeyjarsýslu.
1 byrjun ársins hafði inflúenza fluttst
til Austurlandsins (Seyðisfjarðar) með
strandferðaskipinu Sterling, þrátt fyrir
allar sóttvarnir. (Um sama leyti hafði
veikin komist á land f Reykjavfk og
Vestmannaeyjum eins og kunnugt er).
— Breiddist faraldrið brátt um alt
Austurland, en ströngum vörnum var
baldið hér nyrðra bæði gagnvart Aust-
urlandi og Suður- og Vesturlandi.
Þessum innanlandsvörnum var baldið
fram í maf og’ var það auðgjört með-
an samgöngur voru strjálar. Kostnað
höfðu va'rnirnar ekki f för með sér
fyr en með komu Sterlings 28. apríl.
Þá komu hingað um 43 farþegar með
skipinu og þar eð ekki var hægt að
fullyrða, að enginn sótthætta stafaði
af þeim, ákvað bæjarstjórnin að setja
þá f sóttkví tiltekinn tfma. Voru 8
settir á sóttvarnahúsið en hinum kom-
ið fyrir f 2 húsum úti á Oddeyri.
Læknir Fr. Jensson var settur til að
gæta hinna sóttkvfuðu og var honum
uppálagt sjálfum að kvfa sig heima
og forðast umgengni við aðra. Eng-
inn veiktist í kvfnni, svo öllum var
sleppt eftir 4 daga. Alt þetta hafði
mikinn kostnað f för með sér og féll
sá kostnaður á bæinn, þvl sóttvörn-
um á opinberan kostnað gagnvart
inflúenzu innanlands var þá hætt. —
Eg var mótfallin þessum ráðstöfunum
og sömuleiðis bæði sýslumaður og
bæjarstjóri, en meiri hluti bæjar-
stjórnar réði. Það var að mér fanst
fyrirsjáanlegt að ekki væri hægt að
verjast veikinni þegar liði fram á
sumarið nema með þvf að hefta sam-
göngur og atvinnufrelsj að miklu
leyti, en hins vegar reynsla undan-
genginna mánaða búin að sýna bæði
sunnan- og austanlands að þessi in-
flúenzka var mjög væg, ólfk hinni
fyrri og vantaði það sem bezt dugði
til sóttvama gegn »spönsku«, sem
var að geta vakið Iffhræðslu fófksins.
Eigi að sfður vildi bæjarstjórn verjast
og horfði ekki f kostnaðinn. En hingað
barst svo inflúenza f byrjun júlf mán-
aðar eins og fyr er ritað, frá Þingey-
ingum. Veikin hafði þangað fluzt
um hvftasunnuleyti (8. júnf) frá Grfms-
stöðum á Fjöllum. Varð fyrst vart
við hana á Gautlöndum við Mývatn,
en sfðan breiddist hún smámsaman
bæ frá bæ vfðsvegar. Var hún svo
væg að læknar voru f vafa um hvort
heitið gæti inflúenza. Og svo var einn-
ig hér. Næmleikinn var mjög misjafn.
í sumum húsum veiktust flestir, en á
mörgum heimilum enginn eða örfáir
og lágu fæstir rúmfastir nema 1—2
daga.
Hiti var nokkuð hár f byrjun, höf-
uðverkur og beinverkir en duttu brátt
niður og bati kom oftast án þess
eftirköst fylgdu. Sumir kvörtuðu um
bringspalaverk, fengu velgju og upp-
sölu en lftinn hita. Seinna fór meira
að bera á kvefeihkennum og fengu
ýmsir upp úr þvf brjóstkvef og
lungnabólgu. Slæm lungnabólga kom
fyrir sem líktist þeirri er fylgdi
spönsku veikinni, en varð hún þó f
þetta skifti engum að bana. Farsótt-
in gekk í bylgjum — að minsta kosti
þremur yfir Akureyrarbæ og var hlé
á milii, svo að margur hélt að alt
væri búið. Tfndust þá smámsaman
upp margir þeirra scm sloppið höfðu
framan af, en sumir fullyrtu að veikin
hefði tekið sig upp í þeim tvisvar til
þrisvar.
Framan af voru það yfirleitt ung-
lingar og menn innan 40 ára sem
veiktust, en seinna veiktist einnig
eldra fóik. í dánarskýrslum presta
héraðsine er talið að 9 hafi dáið úr
inflúenzu og voru það alt gamalmenni
yfir 70 ára, nema 1 barn á fyrsta ári.
En sjálfsagt hafa fleiri dauðamein
orðið að inflúenzunni eða eftirköstum
hennar. — Margir kvörtuðu undan að
inflúenzukvefið væri þrálátt að batna
og mörgum ber saman um að frá þvf
inflúenzan kom og þar til þetta er
ritað hafi kvefsóttir fylgt hver af
annari.
Loks ber að geta þess, að tvfvegis
varð hér vart við svefnsýki, en það
er veiki sem komið hefir fyrir á
strjálingi f flestum löndum undanfarin
ár f kjölfari inflúenzunnar. Báðum
sjúblingunum batnaði og urðu jafn