Dagur - 18.06.1921, Page 1

c
DAOUR
kemur úí á hverjum laugard.
Kostar kr. 8.00 árgangurirm.
Gjalddagi fyrir 1. ágúst.
IV. ár.
Akureyri, 18. júní 1921.
AFOREIÐSLAN
er hjá Jóni I>. I>ór,
Norðurgötu 3. Talsími 112,
lnnheimtuna annast ritstjórinn.
25. blað.
Minni fánans.
Flutt á íþrótíamóti Norðlend-
inga 17. júní 1921.
Hörðum hönduni
vinnur hölda kind
ár og eindaga;
siglir særokinn,
sólbitinn slær,
stjörnuskininnstritar.
J. H,
Fyrir nokkrum árum síðan sigldi
ungur maður báti sínum á Reykja-
víkurhöfn og hafði dregið íslenzka
fánan á stöng. Þetta var um það
Ieyti, sem dróg að úrsliíum sjálf-
stæðisbaráttu okkar, en hvorugt var
þá enn fengið fullveldi eða fáni.
Yfirmaður varðskipsins danska hér
við land, þóttist ekki geta horft upp
á, að rétti konungsríkisins danska
værTmisboðið á þenna hátt og hann
aftraði því með ofbeldi. Þetta atvik
mun fremur hafa flýtt en tafið fyrir
úrslitum fánamálsins á þá leið, sem
við kusum. Upp í okkur reis mót-
þrói, jafnvel taísvert hávær, og ekki
ólíkur mótþróa íslendinga, þegar
þeir á þjóðfundinum 1851 risu upp
með Jón Sigurðsson í broddi fylk-
ingar og mótmæltu allir ofbeldi
konungsfulltrúans danska. Þá fylkt-
um við okkur um fánakröfuna með
meiri einbeitni en áður og með
eindrægni þeirrar þjóðar, sem á sig-
urinn vísan.
Setjum nú svo, að einhvern þess-
ara daga væri fáninn okkar svívirt-
ur á einn eða annan hátt. Myndi
þá verða herhlaup I Iandinu ? Mynd-
um við rísa upp einhuga og mót-
mæla allir? Er okkur eins hjartfólg-
inn hinn löggilti ríkisfáni eins og
okkur var hinn ólöggilti fáni á
Reykjavíkurhöfn, sem var dreginn
niður af erlendu valdi?
Þetta er undarlega spurt og ó-
líklega. En þó virðist mér spurn-
ingin vera ekki ástæðulaus. Eg er
að verða þeirrar skoðunar, að eitt
af okkar ríkustu þjóðareinkennum
sé tómlœtið yfir því sem fengið er. Við
getum orðiö barnalega hrifnir, þeg-
ar við komum auga á einhverja
hugsjón. En við erum jafnframt
barnalega istöðulausir, þegar að þvf
kemur, að láta það, sem unnið er,
bera fullann ávöxt. Má í því efni
benda á Ungmennafélög íslands,
sem hafa ekki getað á síðari árum
varðveitt eldmóð sinn að fullu. Það
má benda á aðflutningsbann á áfengi
og mér er ekki grunlaust um, að
það megi sömuleiðis benda á full-
veldi okkar og fána,
f mörgum fánaminnum hefir verið
fimbulfambað um liti fánans. Mönn-
um hefir þótt svo mikiis um það
vert, að litir hans væru tákn einkenna
þessa íands, eins og ekkert land nema
ísland bæri jökla, eldfjöll og hefði
yfir sér bláan himinn. Þessi litadýrk-
un hefir verið aðalefnið í sumum
fánaminnum. Og þegar athyglin stað-
næmist svo mjög við gerð fánans,
sem er í sjálfu sér aukaatriði, er þá
fjarri til getið, að- allur þorri manna
líti á hann fremur sem augnagam-
an, heldur en sem tákn þeirrar
þjóðarorku og þess þjóðarvilja, sem
eru við því búin, að inna af hönd-
um ákveðið hlutverk, með fullu sjálf-
ræði og fullri ábyrgð?
Petta ístöðuleysi, þessi skortur á
einbeitni, alt <að markinu, er að
minni hyggju sprottinn af því,
að okkur hefir jafnan skort heil-
steypta þjóðarhugsjón, sem hafi kall-
að menn fram í fylkingar einn og
alla. Okkur hefir skort þjóðarsárs-
auka, sem liði frá manni til manns
eins og örfandi straumur. Það hefir
verið reynt að vekja okkur með
háværum ræðum um dæmi feðr-
anna, með þeim árangri, að allur
þorrinn af æskUlýð landsins er stein-
hættur að lesa íslendingasögur. Sjálf-
stæðisbarátta okkar hefir verið lík-
ari þvf, að við værum að innheimta
gamla skuld, heldur enn að inna af
höndum stórt hlutverk. Danir hafa
aldrei í þessari baráttu verið okkur
stórvondir og ekki heldur stórgóðir.
Peir hafa farið með okkur eins og
keipóttan krakka. Þverneitað fyrst,
síðan smáslakaö til og loks látið eft-
ir okkur að fullu. Baráttan hefir
verið Iangdregið orðaþjark án á-
hlaupa og síórsigra; hún hefir vérið
reipdráttur, þar sem unnist hefir
þumlungur eftir þumlung og þegar
kom að stund sigursins, þá var það
aðeins blá endinn, sem vanst.
Þannig hefir í meðferðinni dofn-
að yfir þessu hlutverki þjóðarinnar.
Það hefir kólnað f höndunum á
okkur. Tfmalengdin hefir tekið úr
því allan sársauka og Iíka alla sig-
urgleði. Það hafa þurkast úr *því
nálega allir skarpir drættir og svip-
miklar línur. Og þegar sigurinn
vinst að lokum, er þjóðin orðin
þreytt og köld. Er þá ekki von, að
hún veröi fegin að hvíla augun
þreytt og tóm á Iitum fánans, án
þess að augun skjóti gneistum ást-
úðar og skilnings á fullveldistákninu.
Hugarástand manna og afstaða
þeirra til fullveldis- og framsóknar-
mála er eins og gróðurlífið í Iand-
inu. Á láglendinu er það bráðþroska
og fjölskrúðugt, en verður því fá-
breyttara og kyrkingslegra, sem ofar
dregur í fjöllin. Því ofar sem dreg-
ur á æfi manna, því fáskiftnari og
óhugkvæmari verða menn um þau
mál, sem æskulýðurinn í íandinu
fylkir sér um. Það er hin aldraða
sveit, sem Þ. E. mintist á. Mér virð-
ist, að síðan fullveldisdagurinn rann
upp, hafi þeirri sveit fjölgað ískygg-
lega mikið. Mjer virðist, að þeim
mönnum fækka, sem hafa verulega
trú á því, að við eigum og að við
getum af eiginn ramleik int af
höndum hlutverk frjáisborinnar þjóð-
ar. Eg hefi hitt menn, sem á yngri
árum sínum hafa verið brennandi
fullveldissinnar og Iýst handseldri sök
æskunnar í Iandinu á hendur íhald-
inu, en sem nú eru sokknir ofan í böl-
sýni og trúleysi á fullveldismál-
efni olrkar, Eg hefi heyrt þá hafa
fullveidið í fífiskaparmálum og tala
um fullveldisrembing í sambandi
við háskóla okkar og hæstarétt. Þjóð,
sem er í kröggum og á Iítið til af
hjartahita, stendur berskjölduð fyrir
eiturtungum slíkra andlegra úr-
kynjunga. Það er tiltölulega miklu
léttara að níða úr mönnum kjark,
svo þeir snúi stöfnum til undan-
halds, heldur en aö eggja menn til
viðnáms, svo þeir leggist þungt á
árar gegn tvísýnum veðurbakka. En
þeim mönnum, sem drepa kjark úr
þjóðinni á hætíulegum tímum með
háðsgtósum um öll okkar fulíveldis-
tákn og þar á meðal fánann, get
eg ekki annað en gefið langt nef
fyrirlitningarinnar og eg vil Iáta
hýð^t þá einskonar þjóðhýðingu;
hýða þá að Lögbergi.
Við getum’ ekki neitað því, að
fullveldi okkar er statí í hættu. Þar
með er ekki sagt, að það sé ótíma-
bært og að við séum ekki vaxnir
því, að sjá því borgið. Svo hefir
viljað tii, að frumbýlingsár okkar
eru óvenjulega erfið. Eina hættan,
sem ógnar fuliveldi okkar, er böl-
sýnið í landinu og skilningsleysi
á því, hvað til okkar friðar heyrir.
Okkur vantar sársaukann, sem hristi
Dani eftir 1864 og okkur vantar
þjóðarhugsjónina, sem gaf þeim
orðin: «Það sem tapast út. á við,
skal vinnast inn á við." Við höfum
engu að tapa út á við. Yfir okkur
gín ekkert erlent vald, sem er Iík-
legt, til þess að slá okkur djúpu
sári. Það er engin sjáanleg hætta
á því, að erlent vald dragi fánann
okkar niður. Þessvegna getur þjóðin
gengið óáreitt f áttina til óvissunnar
Hér með tilkynnist vinum og
vandamönnum að laugar-
daginn 11. júní andaðist að
heimili sínu Litlahamri, konan mín
elskuleg,
Rósa Júlíana Jónsdóttfr.
Jatðarför hennar er ákveðið, að
fari íram föstudaginn 24. þ. m.
hefst með húskveðju, kl 12 á há-
degi frá heimili hinnar látnu.
Lillahamri 15. júní 1921.
Jónatan Guðmundsson.
með skuldabölsýnið á aðra hönd en
tómlætið á hina.
Okkur eru að berast fréttir um
það þessa dagana, að dönsk stór-
blöð fari háðulegum orðum um
fuliveldisbrask okkar f sambandi
við lánsbeiðni okkar og fjárhags-
vandræði. Ekki verður um það
sagt, hversu mikil brögð eru að
þessu. Skiftir litlu, hvort þau eru
mikil eða lítil. Við »kennum þefinn"
Það þarf ekki að koma okkur á
óvart, þó enn kunni að vera til
stórdanskur andi í garð fullveldis-
máls ísíendinga, enda ekki hættu-
legt. Hitt er verra, að til eru hér á
landi íslenzkir Stór-Danir, sem
þykir Dönum farast mjög að von-
um í þessu máli. Og því er ver,
að þessi þjóð er oröin svo geðlaus
af margra aida sargi og gargi, að
hún beygir hálsinn fyrir hverri
smán. Þessvegna þarf svo mikils
við, til þess að særa hana. En af
því, hvernig þjóðin bregzt við þessu,
má marka, í hve mikilli hættu fán-
inn er staddur fyrir því, að við drög-
um hann sjálfir niður.
Eg á félagsbú með einhverjum
manni, sem hefir verið fenginn mér
til forráða ómyndugum og án mfns
samþykkis. Hann fer með öll ráð
bús okkar og alia ábyrgð. Með
aldrinum rís upp i mér mannslundin
sú, að vilja sjálfur bera ábyrgðina.
En hann segir: „Vertu kyr, karl
minn, við sömu kosti. Þér mun
ekki tjá, að eiga með þig sjálfur. Þér
mun farnast illa.“ En eg læt ekki
letjast og fer að eiga með mig
sjálfur. En fyrslu búskaparárin verða
óvenjulega erfið og eg kemst í skuld
og leita til fyrri félaga mfns um
bráðabirgðarlán. Jú hann tekur er-
indinu líklega, en lætur fylgja háðs-
glósur yfir kröggum mínum. Eg
hefi um tvent að velja, að taka við
hjáípinni og háðinu eða þiggja
hvorugt. Og framtíö mín sem bú-
manns og bjargálnamanns er undir
því komin, hvernig eg snýst við.
Taki eg kinnroðalaus við hvoru-
tveggja, velti skuld minni til og
iáti, sem ekki hafi f skorist, verður