Dagur - 09.07.1921, Blaðsíða 2

100
DAGUR
27. tbl.
Á slíkum stundum getur okkur hlýnað
af ástríki barnslegrar gléði. Þær stund-
ir bera f sér töframagn æskunnar.
Þær eru mótverkun þreytu og slits
eijudaganna. Þær eru gróðrarreitir
mannssálarinnar á leiðinni gegnum
lífið. Eg vil í kvöld minnast á eina
tegund gróðrar, sem þróast í þessum
reitum. Það er gróður endurminning-
anna.
Eg ætla fyrst að ségjá ykkur stutta
sögu áf henni ömmu minni. Amma
gamla sagði okkur drengjunum sögur.
í rökkrinu settumst við hjá henni og
hún jós af brunni minnis sfns undur-
samlegum sögunt. Þó hún væri marg-
fróá og minnisgóð, gekk söguforðinn
tií þurðár. Þá var sjálfsagt að hún
segði sömu sögurnar aftur og aftúr.
Okkur voru þær altaf því sem næst
nýjar og við þreyttumst aldrei. En
það kom stundum fyrir, þegar hún
var áð segja okkur eiiihverja söguna
já, við skulum segja f hundrað og
tuttugastá sinni, að hugur hennar
hvarflaði frá efninu. Þá kom það fyrir
að hún lagði aftur augun, táutaði
eitthvað ineð sjálfri sér og tugði, að
okkur virtist, ekki neitt. Okkur þótti
það ekki skemtilegt, þegar söguþráð-
urinn slitnaði súndur af þessum or-
sökuin. En eftir að við höfðum spurt
nokknim sinnum: »Hvað svo meira?*
fórum við að veita þessum undarlega
fyrirburði áthygli og ávo spurðum við:
>Hváð ertu að tiggja, amma?« »Eg
er að tiggja gamlaii hátfðamat,« svar-
aði amma.
Ykkur þykir þettá llklega hlægilegt,
sem von er. Þó er það ekki hlásgilegt
nema á yfirborðinu. í orðunum hennar
ömmu er falinn djúpur sannleikur,
Iffsspeki og skáldskapur. Ekki svo að
skilja, að hún ainmá hafi verið skáld,
eða nein afburðamanneskja. Nei, en
lífssannindin er hvarvetna að finna, f
einföldustu blæbirgðum lífsins og
undir yfirborði gráts og hláturs.
Hún amma var að tiggja gamlan
hátíðamat og tauta fyrir munni sér
gömul samtöl. Hún var að Iifa upp
liðna atburði, liðnar hátíðir lffs síns.
Hún var að njóta ilms og lita endur-
minningagróðursins í friðuðum reitum
hugans.
Lff okkar er að verða hraðstreym-
ara með hverju ári sem líður. Atburð-
ir sögunnar, sem nú er að gerast,
toga hugann fram á leið. Við erum
i huganum búin að lifa hvern daginn,
áður en við komum að honum. Sann-
reyndir stórkostlegra atburða verða
að spurningum, sem vekja ágizkun og
leit fram í tfmann. Við hvessum sjón
okkar gegn óveðursbakka nágrannaland-
anna. Dýrtfð og reipdráttur er að
rugla hugmyndum okkar um lífsgildið.
Við erum koniin á harðasprett á eftir
veltándi krónum. Silfurglampinn er að
verða lampi fóta okkar. Bankaseðlar
eru að verða töfrafeldirnir, sem eiga
að bera okkur upp yfir hæðirnar, þar
sem gæfan bfður okkar. Við horfum
ekki aftur, við skoðum ekki einusinni
hug okkar um líðandi stund. Við horf-
um fram og keppum fram, til þess
að grfpa hnossin, sem eru á næsta
leiti, svo að segja: auður og alls nægt-
ir, gleði óg gæfa.
En þettá er lfklegá að miklu leyti
á misskilningi bygt. Eg held við sé-
um að renna gönuskeið. Gæfan vérður
ekki handsömuð á hlaupi. Gæfan er,
eins og guðsrfki, innra með okkur.
Hún er þar, sem við stöndum, hún
er f sámúð og skilningi náungans við
hliðina á okkur, hún er í hversdags-
legu starfi, hún er í þögulli fórn, hún
er í gleði góðs félagsskapar, hún er
umfram alt í lítillætinu.
Raunverulegt gildi þeirra hluta, sem
við ráðum yfir, er ekkert ákveðið.
Gildi þeirra fer eftir þvf, hversu vel
þeir falla í smekk okkar eða fullnægja
þörfum okkar. Sveitabarfiinu er eitt
kerti jafn dýrmætt eins og kaupstað-
arbarninu er jólatréð. Það liggur þvf
f augúm uppi að kröfur okkar vaxa
öllum hugsanlegum ráðum, til þess
að fullnægja þeim, yfir höfuð. Vsxandi
kröfur eru eiús og botnlaus hft eða
óslökkvandi eldur. Því meir sem við
leitumst við að handsama lífsánægjuna,
á þann hátt að fullnægja vaxandi
kröfum, því meir firrumst við hana,
vegna þess að kröfurnar vaxa, en
ráðin, til þess að fuilnægja þeim þverra.
Héfllaráðið verður þvf ekki það, að
gera lífið að eltingaieik við mislynd
atvik og fmynduð gæði, heldur að
njóta lfðáhdi stundar sem bezt. Ráðið
verður ekki það, að brjóta svo og
svo mikið áf umhverfinu til geðþekni
við sig, heldur samþýðast mönnum og
málefnum með vakandi viðleitni til
umbóta. Þá skiljum við betur eðli
þeirra atburða, sem eru að gerast,
mikilvægi þess hlutverks sem okkur
er falið. Þá skiljum við gildi lfðandi
stundar. Á þann hátt verður hver
dagur fyllri þáttur f lífi okkar, sem
sáir góðu óbrigluðu sæði f gróðrar-
reit endurminninganna.
Við þurfum ekki að elta framtfðina
á röndum. Hún kemur yfir okkur nógu
fljótt. Hún er eins og óstöðvandi fljót
eða foss í fjallshlíð. Hún kemur stund-
um eins og ofviðri með þrumum og
eldíngum. Hún kemur áreiðanlega
með dauðann f fanginu og það, ef til
vill, f dag eða á morgun. Hitt virðist
vera sltynsamlegra, að lifa hvern dag
til fulls, og láta hann verða okkur
kenslustund í reynslu og f viðbúnaði
ókominna dularfullra daga. Öngþveitið
er eins og skollablinda. Við handsöm-
um margt, en við rannsökum það ekki
né skiljum; við sleppum þvf, til þess
að handsama það næsta^ Á þann hátt
verður Iffið ekki veruleikf, heldur ósam-
stæður draumur fullur af vonbrigðum
og blekkingum, meira og minna fá-
nýtur. Ávinningur lffsins verður þá
sáralítill. Við göngum loks með bund-
ið fyrir augun í greipar dauðans og
með hugann svo að segja auðan.
Það getur ekki verið tilgangur lffs-
ins, að eignast háa krónutölu eða
komast til valda. Dauðinn jafnar okk-
ur við jörðu. Tíminn og eyðingin
sundrar efnunum. Glötunarkistan
gleypir auðæfi mannanna. Þesskonar
er ekki takmark, heldur leið. Hinn
sanna ávinning lffsins er að finna á
leiðum hugrænna hluta. Það er ilmur
huggróðursins, sem stfgur til himna.
Það er ljós sálarinnar, sem sundrar
myrkrinu. Það er athyglin, sem gefur
okkur þekkinguna. Það er lftillætið
og göfug viðleitni lfðandi stundar,
sem gefur okkur góðar endurminningar.
En góðar endurminningar eru ávinningur
lífsins. Þær gera lífið að veruleik, þær
gera það að hátíð. Gróðrarreitur
endurminninganna er paradís lífs-
ánægjuqnar.
Okkur ber því, að gera hvern dag
að sólskinsstucd f þessum gróðrarreit,
svo við getum, þegar dagur er að
kvöldi liðinn, eignast kyrláta stund í
síðasta rökkrinu og látið hugann
reika um laufskrýdda lundi. Svo við
getum litið yfir Iffið eins og samstæða,
samræmisfulla heild, lesið blóm horfinna
hátfðisslunda, en látið sorgirnar verða
sem visnuð og fallin lauf. Stærsti
ávinningurinn er að geta þá auðugur
af göfgandi reynslu, sáttur við Kfið
og náungann, verið reiðubúinn til þess
ðð hefja gönguna með brekkuna f
fangið móti ungum degi, sem er að
vaxa að fjalla baki.
,Andkristni.‘
Svo heitir fyrirleatur eftir hr. Árna
Jóhannsson, fluttur f Reykjavík 28.
okt. og 4. nóv. 1920. Fyrirlestur
þessi er prentaður f Bjarma 1.—6. bl.
þessa árs, og sfðan sérprentaður og
sendur út um sveitir lands vors.
Eg get nú eigi stilt mig um að
minnast nokkrum orðum á þennan
nefnda fyrirlestur; mun þó eigi taka
hvert einstakt atriði hans til athugun-
ar, finst hann tæpast þess verður
og álft að þess gerist eigi bein þörf.
En hitt tel eg nauðsynlegt, að gert
sé, að sýna framá og sanna höfuðvillu
hans, þá sem allar aðrar »eru runnar
af«, eins og fyrirlesarinn kemst að
orði, f sambandi við annað. Það tel
eg nauðsynlegt af þeirri ástæðu, að
fyrirlesturinn getur vilt þeim sýn, er
eigi koma auga á þessa höfuðvillu og
blandast þá hugur um hinar aðrar
og um leið hinn augijósa tilgang höf-
undarins með slfkum lestri. En eg
býst við, að það geti hent marga, þá
er eigi fylgjast því betur með f trú-
máladeilum nútfmans.
Með lestri þessum þykist hr. Á. J.
vilja »draga upp sanna yfirlitsmynd
af trúmálaástandinu f Iandinu«. En f
raun og veru er hann heilmikil árás
á hinar svo nefndu »nýju trúmála-
stefnur, er hér hafa rutt sér til rúms
nú á seinni árum, þ. e. guðspeki, ný-
guðfræði og spíritisma. Sérstaklega
verða honum þá þyrnar í augum rit
og ræður þeirra manna, er gerst hafa
formælendur spfritismans hér á landi,
þeirra prófessors Har. Níelssonar og
hr. E. H. Kvarans.
Má raunar veita honum það til
vorkunnar sem slfkum og hann kem-
ur til dyra, styðjandi og bendandi á
þá kenningu, sem kirkjan lengi hefir
hæst hampað, og það svo, að menn
jafnvel af þrælsótta einum hafa tekið
henni. Þá kenöingu, sem miðalda-
kirkjan notaði svo ósleitilega, að jafnt
háir sem lágir óttuðust hana. Þá kenn-
ingu, sem hún beitti sem vopni gegn
saklausum, á grimmlegasta hátt. Þá
kenningu, sem enn þann dag f dag
hefir gegnsýrt allar kenningar hennar
og eitrað; en það er útskúfunarkenn-
ingin. — Kenning, sem Kristur aldrei
hefir flutt. — En þá kenningu mun
hvorugur þeirra próf. H. N. eða hr.
E. H. K. vilja hrópa til fóiksins með
háttvirtum fyrirlesaranum. Það svíður
honum sárt, og þvf snýst hann og
aðrir meðmælendur útskúfunarinnar,
öndverður gegn þessum mönnum og
þeirra prédikunum og fylgjendum.
En f fyrirlestri þessum reynir hr.
Á. J. að snúa öllu við, breiða yfir
þetta, en telja ástæðuna, til þess að
kirkjan geti ekki viðurkent eða þolað
kenningar spfritista, eða hinna annara
stefna, alt aðra. Byrjar hann fyrirlest-
ur sinn á þvf að gefa öllum þessum
nefndu stefnum nafnið andkristni, af
þeirri ástæðu, segir hann, að >allar
vinna þær f fráhvarfsátt frá biblíunni,
og hafa það sameiginiegt, að afneita
guðdómi Krists, sem telja verður höf-
uðvilluna, sem flestar aðrar villukenn-
ingar þeirra era runnat* af<. Og á bls.
27 í hinum sérprentaða lestri segir
hann: »Var Kristur sameinaður Guði
á æðra hátt en nokkur þeirra er
nefndir eru Guðs börn? Eða var hann
jafningi okkar, að því leyti, að hann
væri Guðs barn á sama hátt og sér-
hver á að vera það ? Petta et það,
sem skiftir stefnunum.
Biblíutrúin heldur sér fast við Jes-
úm Krist, Guðs eingetinn son, frelsara
mannkynsins. Andatrú og ný-guðfræði
kýs heldur Jesúm Jósefsson. Og Guð-
spekin á von á nýjum frelsara*.
Svo mörg eru þessi orð hans, er
eiga að koma mönnum til að trúa þvf,
að allar hinar >nýju stefnur« afneiti
gérsamlega Jesúm Kristi sem guðs
syni og frelssra, eða leiðtoga. Og að
þetta sé ástæða, til þess að kirkjan
amist við þeim. Og í þriðja lagi, að
af þessu séu »atlar aðrar villur þeirra
runnar*.
Eg, sem þetta rita, viðurkenni það
fúslega, að þekking mfn, hvað þéssi
mál snertir, sé eigi svo fullkomin,
sem vert væri og vera ætti. En svo
mikið þykist eg vita af þvf, sem eg
hefi lesið um þessi mál, að hvað spíri-
tism. snertir, að minsta kosti, þá fer
hr. Á. J. hér algerlega með rangt
mál. Þetta er sem sagt höfuðvillan f
fyrirlestri hans. Petta er alls ekki höf-
uðástæða þess, að kirkjan er andvíg
spíritismanum og það af þeirri ein-
földu ástæðu, að spírit. hafa aldrei
neitað guðdómi Krists. Og hafa enga
ástæðu til þess, eins og sýnt skal
verða.
Mér liggur við að undrast, að nokk-
ur maður skuli vcra, vægast sagt, svo
gálaus, að halda þvf fram, að það sé
aðallega afneitun spfritista á guðdómi
Jesú, er gerir kirkjuna þeim andvfga,
vitandi það, að kirkjan ^fyrirdæmdi
spíritismann löngu áður, en slfkt
gæti komið til nokkurra mála.
Langar mig nú til, í sem fæstum
orðum, að Iýsa gangi málsins frá
byrjun og afstöðu kirkjunnar til spfri-
tismans. Eí menn af þvf gætu
nokkuð áttað sig á, hver er hin eigin-
lega orsök til andúðar kirkjunnar
* Léturbreyting mfn, B. S.