Dagur - 29.03.1928, Page 2

56
DAGUR
14. tbl.
ÍLínuverKl
tjargað og ótjargað, allar tegundir,
Önglar og taumar fyrir mótorbáta
W® og árabáta.
*** Grenslist um verð áður en þér festið
kaup annarstaðar.
KAUPFÉLAG EYFIRÐINGA.

Um víða veröld.
Frá Dönum.
Á ársfundi danska friðarvinafé-
lagsins 1 Kaupmannahöfn í Febr-
úar s. 1., flutti dr. Guðmundur
í'innbogason tillögu sína um það,
að þeir stjórnmálamenn þjóðanna,
sem greiddu atkvæði með því að
farið yrði í stríð, væru skuld-
bundnir til þess að fara sjálfir á
vígvöllinn, og berjast þar í fylk-
ingarbrjósti. — Annar ræðumað-
ur á friðarfundinum bætti þeirri
kröfu við uppástungu Guðmund-
ar, að ritstjórar þeirra blaða, sem
hvettu til styrjalda, ættu að fylgj-
ast með stjórnmálamönnunum á
vígvöllinn. — Þessar tillögur
verða sendar friðarfélögum ann-
ara þjóða.
Gullfjötrar. Afleiðingar gengis-
hækkunarinnar í Danmörku hafa
orðið Dönum dýrkeypt reynsla.
Landmandsbanken hefir nú á nýj-
an leik við síðastliðin áramót lent
í botnlausum kröggum. Aðal-
bankastjórinn þar sagði af sér
starfinu, af því að allar leiðir virt-
ust lokaðar fyrir bankann. Og
ríkisstjórnin hefir leitað ýmsra
bragða síðustu mánuðina. Green,
bankastjóri þjóðbankans danska,
dvaldi fyrri hluta Febrúar í Eng-
landi, til þess að útvega lán handa
ríkinu og Landmandsbanken, en
það bar engan árangur.
Dagblaðið »Börsen«, sem talið
er að standi mjög nærri Green
bankastjóra, sagði nýskeð um
Landsmandsb.málið, að stjórnin
væri búin að varpa frá sér allri
forgöngu um viðreisn bankans en
hefði kvatt útlenda fjármálamenn
í flughasti til Khafnar, til þess að
gefa ríkisþinginu nauðsynlegar
bendingar og nýjan fjármála-
grundvöll til að byggja á. En rík-
isþingið virðist taka málið mieð
meiri ró, og hefir verið ákveðið
að skipa þingnefnd til að athuga
það. Hinir erlendu fjármálamenn
eru farnir heim til sín, en þeir
fengu þinginu í hendur skilmála
og ákvarðanir, sem það yrði að
hlíta til þess að fjármagn stór-
þjóðanna yrði leitt inn í landið
til lausnar á bankakreppunni. —
Það eru skattgreiðendur ríkisins,
sem eiga að bindast hinum er-
lenda skuldafjötri og vinnulýður-
inn í landinu. Og ennfremur hefir
það heyrst, að höfuðskilyrði fyrir
því, að fjármálaburgeisarnir láti
Landmiandsb. fá smálán, sé, að
þeim sé jafnframt falið að útvega
danska ríkinu 150 milj. kr. ríkis-
lán! — Stjórnmálamenn og fjár-
málafræðingar Dana hafa stjórn-
að bönkum þeirra og gengispóli-
tík, síðan 1920, á þann hátt, að
lánveitendur og gullkongar stór-
veldanna eru nú búnir að setja
þeim stólinn fyrir dyrnar, og
skipa þeim þau skilyrði á pen-
ingamarkaði heimsins, sem kúg-
aðar þjóðir verða að lúta.
Ýmsir gengishækkunarpostular
hér á landi hafa bent á gengis-
pólitík Dana og Norðmanna fs-
lendingum til eftirbreytni. En
gullfjötrinum hefir nú verið rent
svo fast að hálsi þeirra, að á-
stæðulaust er fyrir íslendinga að
öfunda þá.
Jarðhiti.
í nýlendum Hollendinga á Java
og eyjum þar í ki'ing er jarðhiti
mikill, eldfjöll "og brennisteins-
hverir. Hollendinga hefir langað
til að nota þessa neðanjarðarorku
til framleiðslu á rafmagni, og
hafa þeir því að dæmi ítala borað
niður í eitt hverasvæðið. í 66 m.
dýpt hittu þeir hveragöng; þar
fengu þeir úr holunni, sem var
16—20 cm'. víð, 8000 kg. af gufu
á klukkustund, og var þá gufu-
þrýstingurinn 2/2 loftþrýstingar.
Þetta svarar til 900 kílowatta,
eða þar um bil. Ekki er enn farið
að nota gufuna til rafmagnsfram-
leiðslu; en haldið er áfram að bora
fleiri holur, því að þeir vilja taka
gufuna dýpra niðri ef hægt er.
Ný fólks- og vöruflutningaskip,
18 að tölu, á að byggja og full-
gera á næstu mánuðum, til ferða
á milli Evrópu og Ameríku. Tvö
þessara skipa verða stærri en
stærsta skip, sem nú er á floti.
Eitt skiþ »White Star«-línunpar
verður um 60 þús. tonn; og Cun-
aid-línan ætlar að byggja annað
af líkri stærð. Hamborgar-Ame-
ríku-línan ætlar að láta byggja 8
skip á næstu árum og eru tvö
þeirra eingöngu ætluð til farþega-
flutninga. Skandinavisku gufu-
skipafélögin þrjú, sem hafa skip
í förum til Ameríku, eru að und-
irbúa skipabyggingar — eitt fyr-
ir hvert félag.
Sextíu þúsund tonna skipin,
sem White Star og Cunard lín-
urnar láta byggja, munu kosta um
15 ntiljónir dollara hvort, full-
gerð. Þessi skip eiga að hafa 26
hnúta hraða og geta farið á 4—5
sólarhringum milli Evrópu og
Ameríku. Hraðskreiðustu far-
þegaskipin hafa nú 28. hnúta
hraða.
-----o-----
Axel /ónsson
frá Ási.
Sungið við útför hans í Garðs-
kirkju 18. Október 1927.
Lag: Fyrst boðar guðs, o. s. frv.
Alt líf í heim skal lúta drottins
vilja,
en lögmál guðs er okkur vandi’ að
skilja.
Hann gefur, og hans gjafir eru
dýrar,
hann grætir svo þær verði okkur
skýrar.
Vor móðurjörð, vor eyjan hvíta
heiða,
þjer hefir, Axel, þakkarskuld að
greiða,
því hreinni trú á framtíð lands og
' lýða
er leitun á, og mætti fara víða.
í augum þínum eyjan var sú
drotning,
er átti þína dýpstu þrá og lotning.
í faðmi hennar ykkar ást nam
skarta.
Þið áttuð paradís við landsins
hjarta.
Sá blómareitur var þinn allur
auðui'.
Þó ei þar flyti málmur dýr"og
rauður
var starf þitt göfug-t gleði himin-
borin
svo gæfa þín varð ei við neglur
skorin.
Þó haustsins kuldi hafi líf þitt
tekið,
þinn hjartans mátt hann ei á
braut fær rekið;
slíkt kærleiksbál ei grefur moldar-
mökkur
það megnar upp að lýsa dauðans
rökkur.
Að vísu er stirnuð höndin sú er
hlúði f
svo heljarstormur jafnan burtlu
flúði,
en vernd þín ei er vikin burt, hún
lifir —
þú vakir kæra blómareitnum yfir.
Þín minning verður vori jafnan
bundin,
þín verður minst er sólin roðar
lundinn,
því hugur þinn var á því sviði
allur,
og alt þitt starf ber vorsins fórn-
arstallur.
Bjöm Haraldsson.
-------o------
Ritfregn.
Theódór Friðriksson; »Líf
og blóðc. Bókaverzlun
Þorst. M. Jónssonar. Ak-
ureyri MCMXXVlíi.
Saga þessi hefir til frásagnar einn
þátt þeirra hjaðninga víga er altaf
eru háð á vígvelli hverrar kynslóðar.
Andstæðurnar eru: Auður og
örbirgð. Þarna er enn einu sinni
sögð saga hins ríka og fátæka. Það
efni sýnist altaf jafn nýtt, og veita
gnótt efna til sagnagerðar og annara
rita. Á síðustu tímum er um þetta
ritað af fjölda manna. Væri ósann-
girni að segja að þeir menn þykist
ekki hafa fundið lausn þessa
vandamáls. Þó virðist sem sú lausn
sé ennþá meiri f orði en á borði.
Ekki sýnist það tilgangur höf. að
sýna hvernig leysa skuli úr vanda-
málum þeim er auður og örbirgð
skapa, manna á milli. En hann lýsir
átökunum, sem verða milli ágengs
og drotnunargjarns kaupmanns, og
sérstaks verkamanns, er öðrum
fremur hefir kent til undan ánauð-
aroki kaupmannsins.
Lýsingin er skýr. Gegnum sjón-
auka söguskáldsins, sér lesandinn
vaxtarlag og andlitsfall persónanna.
En það er einn af höfuðkostum
hveirar sögu. Sögufólkið verður að
líða fyrir innri augu lesandans,
»eins og sýning skuggamynda á
tjaldic.
Höf. virðist hafa lifað sögu sína.
Hún er sögð af hugkvæmni og
skilningi þess manns, er verið hefir
meira en áhorfandi á vígvelli lífsins.
Ein aðalpersóna sögunnar er
Vestur-íslendingur — Stevenson. —
Hann er auðvitað flugríkur —
milljóner — eins og íslendingar
hugsa sér alla sem frá Ameríku
koma! Erindi hans er að hefna sín
á manni, er eyðilagt hefir foreldri
hans og systur. Sá maðurer kaup-
maðurinn.
Ófyrirsjáanlegir 'leikir örlaganna,
á taflborði orsaka og afleiðinga,
deyfa hefndarhug Stevenson’s. En
hann er , barn sinnar tíðar. Hann
er fóstursonur þess hefndarofsa
og fyrirgefningarleysis, er heims-
ófriðurinn mikli skapaði, Stevenson
hafði gengið undir jarðarmen þeirrar
hörku og fjandskapar er vestur-
vígstöðvarnar ólu á stríðsárunum
miklu. Þessvegna getur hann ekki
unnið bug á sjálfum sér, og rétt
deyjandi fjandmanni hönd sína til
sátta, þrátt fyrir rólegar og spak-
legar fortölur hinnar göfugustu
konu — — konu sem hann elskar,
en vill ekki í metnaði sínum viður-
kenna fyrir sjálfum sér, að sé sér
kær. Kona þessi er Þrúður dóttir
kaupmannsins. Hún kemur til
Stevenson’s, að kvöldi til og biður
hann ganga með sér heim til föður
síns, og veita bonum fyrirgefningu
sína.
Stevenson synjar henni þessa.
Nóttina eftir er norðangarður,
Stevenson fer ekki af fötum þá
nótt. »Hann er órólegur, og augu
hans blika sem stál«.
Þegar morgnar, sjást um-merki
brimsins, það hefir grafið undan
gömlurn skúr er kaupmanni tilheyrði.
og dreift viðum hans um fjöruna.
Fánar blakta f hálfa stöng: Brandur
kaupmaður er dáinn.