Dagur - 24.04.1929, Blaðsíða 2

64
DAGUR
16. tbl.
-•-•-
►-•-•- •-•■•■ •-• • • •••:
Cement.
Að forfallalausuj fáum við aukaskip
með CEMENTFARM um miðjan
næsta mánuð. —Verð á bryggju, með-
an á uppskipun stendur, kr. 10,60
tunnan.
Kaupfélag Eyfirðinga. •«
mimmmmmímmm
að eg þykist glögt sjá, að mentun og
sannur þroski er ekki allur fólginn í
fræðslu eða lærdómi. Eg vil reyna að
skýra þetta með einföldum dæmum:
1. Eg er upp á Súlum, tek hnefastór-
an snjóköggul og velti honum niður
hjarnið og ofan að Glerá. Það“hleðst
altaf utan á hann meiri snjór, og það
sem við bættist verður hluti af upphaf-
lega kögglinum. 2. Ólafur ræktunar-
stjóri gróðursetur jurt og hnoðar utan
um hana mold og áburði, því sama
efni og er í jurtinni, en aldrei verður
þessi aukning hluti af jurtinni, nema
aukningin verði hluttakandi í því lífs-
magni sem streymir um jurtina og
endurnýjar hana. Sömu lögum lýtur
fæðan sem við mennirnir neytum. Hér
þurfa lífræn skilyrði. Og hliðstæð líf-
ræn skilyrði þarf til að melta andlega
fæðu, enda skilur hver góður kennari
það, að börnin koma i skólann til að
sœkja þangað andlega næringu, en
ekki til að troðast út af lærdóms-
hroka, sem engan þroska eða ’ment-
un veitir. Hér ætla eg að fólginn sé
þýðingarmikill sannleikur, sem ekki er
ætíð nógur gaumur gefinn. Það sem
mótar barnið verður aðeins það sem
nær tökum á huga þess, það sem nær
til hjar,tans. Nú vita ailir, að börn eru
hrifnæm bæði fyrir illu og góðu, og
þau virðast engu síður hafa tilhneig-
ingu til að iðka það sem mi'ður fer,
enda hafa eflaust ekki ætíð skýra dóm-
greind um hvað er ljótt eða skaðlegt.
Börn eru jafnan gjörn á að taka sér
aðra til fyrirmyndar, og einmitt þess
vegna er mikið undir því komið hvern-
ig við fullorðna fólkið komum fram í
augsýn barna. Og einmitt þess vegna
erum við öll kenr.arar þeirra. Pað er
því mikið undir því komið, hvernig
framkoma vor er við börnin, hvort
vér hefjum þau til sannra dáða eða
drögum úr þeim kjark. Það er hægt
að telja barni svo kröftuglega trú um
að þjið sé heimskingi og amlóði að
það trúi og leggji árar í bát En það
er líka hægt að vekja traust og tiltrú
barna á sig sjálf. Börn eru í eðli sínu
spurul og starfsöm, það þarf að svara
þeim, þegar þau leita, og örfa þau
þegar þau starfa.
, Frá alda öðli,
Hvaða arf á að
veita œskunni?
eða svo Iangt sem
sagan leyfir oss
að skygnast fram
eftir þroskabraut jarðlífsins, hefir mað-
urinn reynt að ráða fyrir sér þessa
gátu:
Á hvem hátt get eg bezt búið
börnin pnín undir U'fið, og hvaða arf
get eg eftirlátið barninu mínu dýrastan
og farsælastan?
Öld fram af öld hafa mestu hug-
vitsmenn þjóðanna skrifað bækuf um
uppeldismál og lagt á ráðin, og þeim
hefir jafnan borið saman um, að upp-
eldi og fræðsla æskunnar er flóknara
og vandasamara, en allur þorri manna
á hverjum tíma hefir verið fær um að
skilja.
4 ður. fyr var mest lagt upp úr upp-
eldinu. Meðal helztu manna þeirrar
. skoðunar frá eldri og nýjari tíð hafa
verið: Platon d. 348 f. Kr., Locke d.
1704, Fichte d. 1814 og Herbart d.
1841. En upp úr uppeldis- og lær-
•dómsdýrkuninni .óx hið rígskorðaða
fræðslukerfi skólanna með óhæfilegan
fjölda námsgreina og prófkröfur, þar
sem allir skyldu steypast í sama mótið.
Ymsir uppeldisfræðingar höfðu þó
fyrir löngu fundið það og haldið því
fram, að ofætlun væri að leggja sama
mælikvarða á hæfileika og hvatir allra
nemenda. Einstaklingarnir væru ólíkir
og að nokkurt tillit yrði' að taka til
þess í uppeldi og skólum. Pó má
segja að það sé Rousseau d. 1778,
sem opnar augu uppeldisfræðinga fyrir
því að hvert barn sé gætt einstaklings-
sál; hanri vill að barnið ali sig upp
algerlega sjálft undir leiðbeiningu og
ráðleggingum kennara síns. Aftur opnar
Pestalozzi d. 1827 augu manna fyrir
gildi foreldra og heimilis á mótun
sálarlífs barnanna.
En flest það sem þessir djúpskygnu
menn höfðu bezt sagt um uppeldismál
hafði ekki fest djúpar rætur. Gamla
skólaspekin og rígskorðaða fræðslukerfið
sat sð völdum, og þeir menn, sem
fundu galla þess og vildu ráða bót
á þeim voru að almanna dómi land-
rá^amenn eða annað verra. Pó breytist
þetta smátt og smátt, og einstaka
áræðnir áhugamenn reyna að gera
skólahugmyndir leiðtoganna að veru-
leika.
Eitthvað það merki-
legasta í skólanýjung-
um, sem fylgismenn
Pestaiozzi leiddu fram
var starfsemi Fredriks Fröbels d. 1852.
Skóli hans var altaf kallaður Barna-
garður Fröbels. Fröbel er frumkvöðull
barnagarðanna, sem síðan eru hafðir
út um víða veröld, og enn í dag bera
fjöldi skóla nafn Fröbels, þó hafa þeir
náð mestri útbreiðslu í Ameríku. Hér
er aðeins rúm til að drepa á, hvað
fyrir Fröbel vakti: Hann vildi gjöra
skóla sinn að öðru heimili barnanna.
Hann sagði: ^Við eigum að fela
Barnagarðar
Fröbels.
mœðrunum að móta barnshugann“.
En þegar hann sá, að þær voru ekki
færar um það eða gátu ekki sint börn-
unum, þá bauð hann þeim heimili hjá
sér. Fröbel helt því fram, eins og
María Montessori síðar, aö undirstaða
uppeldisins y ði að vera lögð i fyrstu
bernsku og hann lagði ríka áherzlu
á, að það yrði að gjörast áður en
skólinn fengi börnin i hendur. Á
skólatöflu Fröbels stóð heiti fjögurra
námsgreina, eða réttara sagt, nöfn fjög-
urra eðlisþátta, sem liann tók sér fyrir
að innræta börnunum, og sem gengu
fyrir fræðslu eða hverskyns lærdómi.
Pessi nöfn voru: trú, iðja, hófsemi
' og hugsjónir. Mest kensla Fröbels fór
fram í leikjaformi og bjó hann til 6
leikjahópa, er hann notaði sem kenslu-
kerfi til að æfa börnin í hinum fjór-
um aðal námsgreinum. Nú eru barna-
garðar stofnaðir í Reykjavík og á Ak-
ureyri, og mega Akureyringar þakka
fröken Elísabetu Eiríksdóttur áhuga
hennar og dugnað í þessu efni, því
að svo má heita, að hún hafi ein bar-
ist fyrir þessari hugsjón hér í bæ, og
er Montessori-skóli hennar engu síður
merkilegur og ætti að njóta betri skil-
yrða, en honum hafa enn sköpuð ver-
ið. Eg mun annars síðar rita um það
sérstaklega, ef ekki verða aðrir fyrri til.
Þó að Fröbel
Nýjar vakning-
aröldur.
væri merkisberi
aukins frelsis og
víðsýnis í uppeld-
ismálum, tókst honum ekki né sam-
herjum hans að knýja fram almennar
stórtækar umbætur skólatyrirkomulags-
ins. En þegar lýður fram um álda-
mótin 1900 er eins* og fari vakning-
aralda yfir heiminn, nýjar skólahug-
sjónir eru bornar fram af eldlegum á-
huga, sem grípur hugi fjölda skóla-
manna um allan heim. Hið gamla og
nýja heyir harða baráttu. Pað gamla
heldur fast við lexíur, einkunnir og
aga, en nýju stefnurnar heimta þrosk-
andi og mentandi uppeldi og engin
bönd. Þœr heimta takmörkun á náms-
greinaf jölda, en aukna kenslu í verk-
legum efnum. Þœr vilja gera kensluna
lifrœna og hagnýta og miða hana
meir eftir sálarþroska hvers nemanda
og gleyma ekki, að frœðsla og upp-
eldi á að hjálpa lifandi lifi til þroska
en ekki móta steingjörðar vélar.
Höfundur Mont-
essori skólanna er ít-
alskur kvenlæknir í
Rómaborg. Ennþá er
tæpur aldarfjórðungur síðan hún bar
fram skólanýjungar sínar, og þó eru
þær nú framkvæmdar um allan hinn
mentaða heim, ýmist sem sérstakir skól-
ar eða nýtt kensluform gömlu skól-
anna, og mjög víða eru ráðleggingar
Maríu Montessori notaðar við uppeldi
á sjálfum heimilunum. (Jppeldisaðferð
þessi er 'bygð á starfsþrá barnanna.
M. Montessori hafði séð að börn, smá
og stór, þurfa ætíð að háfast eitthvað
að, en þessari starfshvöt beinir hún til
þroskúnar barnsins, og yndi er að sjá
hversu það verður, þar sem vel tekst.
Gamla skólastofan, sem áður líktist
fuglabúri, þar sem útþrá og starfsáhugi
fuglanna hrópaði: út, út, frelsi, mér
leiðist, eg vil hugsa og vinna, en lex-
íurnar og þunglamalegt kensluform
svaraði með málmhljómi: svona áttu
að vera, þetta áttu að gera; þessi
gamla stofa breytist nú í einu vetfangi
í vinnuskóla glaðværra og áhugasamra
Montessori
skólar.
smábarna, sem hvert og eitt vinnur
af áhuga og kappi við sitt sérstaka
efni eftir hæfileikum sínum og þoli.
Andinn í stofunni er frjálsræði og starf.
Kenslutækin eru gjörð og samin í föstu
kerfi, en hver nemandi má nota þau
eftir vild sinni. Pau byrja með þvi
auðveldasta, að finna mismun á þunga
hluta eða stærð, eða mismun frum-
lita, og halda áfram til hversdagslegra
viðfangsefna, að læra að hneppa, krækja,
telja og sundurgreina vandasamari hluti.
En þau enda með allþungum viðfansg-
efnum ásamt lestri, skrift og reikningi.
Til þessa hefir Montessorikensla mið-
ast við fyrstu bernsku til 7 ára aldurs,
en nú er höfundurinn að semja kerfi á-
halda og kenslu fyrir nám fram til
fullorðnisára. Eg kom í nokkra Mont-
essoriskóla í Pýzkalandi, Hollandi og
Bozen á Ítalíu, og þótti mér alstaðar
bera af hve, þar var starfað af fjöri og
lifandi áhuga. En hér er ekki rúm að
lýsa því nánar. Kenslutæki Montessori
skiftast í tvo aðalflokka eftir tilgangi
sínum og eðli: Þau, sem lúta að lík-
amsæfingum, hreyfiþörf, og hin, sem
viðkoma þroska anda, vits og skynj-
unar. En tilgangur þessara tveggja
flokka áhalda er að efla samstarf heila
og handar, anda og líkama. Engin
uppeldisaðferð leiðbeinir foreldrum og
kennurum betur í því, hvernig hægt
sé að temja æskuna til að stjórna sér
sjálfri, velja það rétta en hafna því
ranga í fullu frelsi og á eigin ábyrgð.
Oft hefir M. Montessori verið brugð-
ið um öfgar, en umbótastarf hennar er
réttmætt og verðmætt og hlýtur að
leiða tíl góðs.
------o------
6’ imsk eyti.
(Frá Fréttastofu Islands).
Rvík 23. apríl.
Alþinyi. Við umræðu um frum-
varp um einkasölu á lyfjum, bar
Jón í Stóradal fram rökstudda
dagskrá svohljóðandi:
»í trausti þess að ríkisátjórnin
láti endurskoða núgildandi lyfja-
taxta og athugi hver ráð séu væn-
legust til að lækka lyfjaverð fyr-
ir almenning, tekúr deildin fyrir
næsta mál á dagskrá.«
Neðri deild hefir lokið við aðra
umræðu fjárlaganna. Allar breyt-
ingatillögpr samþyktar, nema að
hækka styrkinn til Good-Templ-
ara upp í 12 þús. kr.
Samþykt að veita 20 þús. kr. til
innflutnings sauðnauta.
Allmörg mál hafa verið sam-
þykt til Efri-deildar og sett þar
umræðulaust í nefnd.
Um fiskiveiðasjóð hafa orðið
talsverðar umræður í Neðri-deild.
Meiri hluti sjávarútvegsnefndar
vill samþykkja frumvarpið, en
hefir þó gert á því talsverðar
breytingar, en Sigurjón vill láta
vísa því til stjórnarinnar.
Frumvarp um kvikmyndir setti
Neðri-deild í mentamálanefnd.
Búist er við mikilli deilu í deild-
inni um það mál.
1200 metra bylgjulengd hefir
fengist fyrir hina fyrirhuguðu út-
varpsstöð hér.
Erlent. Oslo: Noregsstjórn hef-
ir synjað beiðni um dvalarleyfi í
Noregi fyrir Trotzki.