Dagur - 07.11.1929, Page 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Ámi Jóhaims-
son í Kaupfélagi EyfirÖ-
inga.
Afgreiðslan
er hjá J6ni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
XII. ár.
T
• • • ti
Akureyri, 7. nóvember 1929,
46. tbl.
T
Sjáifstœðisflokkur
-sjíilyerfioi.
Pegar íhaldsforingjunum og for-
ingjum fiokks þess, er kendi sig
við >frjálslyndi«, kom sarnan um að
byggja eina »pólitíska ekta-sæng« og
til ævarandi minningar um þann
merkisatburð skrýddust hvitavoðum
og endurskírðu sjálfa sig, voru
sumir svo hláiegir að taka ekki við-
burðinn hátíðlega. Voru menn lítt
trúaðir á, að mikil alvara mundi
fyigja >sjáifstæðisskrúðanum«, er
Sigurður Eggerz hafði sniðið íhaids-
mönnum úr kápulöfum sínum, sem
nú reyndar voru orðin götótt.
Fortíð sumra hverra þeirra, er nú
gerðust >sjáifstæðismenn«, afsakaði
fulikomlega þessa vantrú manna; og
fyrirtæki af erlendri rót og stofni,
sem þeir einnig voru viðriðnir, gátu
naumast gefið glæsilegar vonir um,
að þeim hinum sömu mönnum
væri orðið sérstaklega ant um raun-
verulegt sjálfstæði landsmannagagn-
vart útlendingum; enda hefir það
komið á daginn, að vantrúin var á
rökum bygð, því að annaðhvort er,
að gustur sá, er staðió hefir úr
dálkum blaða flokksins gegn sam-
bandslögunum sérstaklega, hefir
verið magnaóur i því skyni að
reyna þurtti að leiða athygli al-
mennings frá einhverju öðru alvar-
legra, eða að öðrum kosti er alt
saman fáránleg heimska og ekkert
annað.
Öllum flokkum hefir áður í opin-
berum yfirlýsingum komið saman
um aó milliríkjasamningnum við
Danmörku bæri að segja upp, og
endurskoða þá eóa afnema lögin
eftir ástæðum, þegar sá tími kæmi.
Ennfremur vita allir kunnugir, að
eins og nú stóð á, voru alls engin
likindi til að danskir stjórnmálamenn,
og ennþá síður alþýða manna í
Danmörku, mundi hreyfa hönd eða
fót til þess að óskír vorar næðu
ekki fram að ganga. — Einasta
ráðið til þess að spilla þessu útliti
voru ótímabærar og æsingakendar
umræður um málið, likar þeirn, sem
fram hafa komið i vissum íslenzk-
um blöðum upp á síðkastið — eða
siðan Ihaldsflokkurinn breytti um
nafn.
Nú viljum vér ekki frýja andstæð-
ingum vorum vits, hvorki í þessu
né öðru, en ósjálfrátt verður manni
að gruna þá um græsku: Foringjar
flokksins eru hræddir um að hann
sé orðinn nokkuð mórauður í aug-
um almennings fyrir ýmsan tilverkn-
að sinn sem flokks — og ekki
síður fyrir tilverknað einstakra
manna innan flokksins; hér verður
því að viðhafa ofurlitla sjónhverf-
ingu: það verður fyrir hvern mun
að leiða athygli manna frá framferði
flokksins og margra helztu manna
hans í innanlandsmáium með því
að láta þá sjá hættu úti í sjón-
deildarhringnum — eða öllu heldur
bak við sjóndeildarhringinn.
í ýmsum ríkjum og á ýmsum
tímum hefir það verið þrautaráð,
þegar stjórnmálamenn voru búnir
að vinna til óhelgis sér í innan-
landsmálum og skapa ástand, sem
gerði, að þeir höfðu ástæðu til að
óttast lýðinn, að þeir þá — til
þess að bjarga áhrifum sínum —
hafa reynt til — og oftast hepnast
— að koma af stað stríði við er-
lent ríkí og þjóð, og þannig hefir
þeim tekist að beina athyglinni frá
sér og út á við gegn fjandmanni,
sem þeir sjálfir í raun og veru
höfðu vakið upp. Og á hættu- og
fórnartímum stríðsins hafa þeir svo
látist standa sem þeir einu og
sönnu varðenglar þjóðar sinnar
gegn erlendri áras og ásælni.
Pegar allir málavextir eru íhug-
aðir, virðist vera ástæða til að ætla,
að tilraun sú^er íhaldsmenn hafa
gert hér, sé í aóalatriðum hliðstæð
því, sem hér hefir verið lýst. —
Flokkurinn (eða hin opinberu blöð
hans, og það kemur í sama stað
niður) hefir tekist á hendur það
starf — sem nú reyndar lýsir lítilli
flokks-fyrirhyggju — að verja hvern
ósóma, sem einhver sá, er við
flokkinn er riðinn, gerir sig sekan
í. Ems og kunnugt er, hefir þessi
vörn verið svo viðtæk, að hún hefir
gripið yfir ekki einungis smá yfir-
sjónir og misferli, heldur einnig
það, sem telja verður bein lögbrot
og glæpi gegn venjulegum réttar-
venjum og þjóðfélagsskipulagi. Par
við bætist, að þegar fortíð þessara
blaða er athuguð nánar, sýnir það
sig, að þau jafnan hafa verið frá-
munalega óþjóðleg, sannkallaðar
ruslakistur fyrir alt óþjóðlegt, andlegt
skran, sem til landsins hefir flutst.
(Sbr. greinar >Morgunbl.« um nætur-
>kabaret« í Reykjavík fyrir nokkrum
árum). — Ennfremur hefir ýmsum
helztu mönnum flokksins — og því
miður ekki með óréttu — verið
dreift við erlend fjárafla-fyrirtæki,
sem grunsamleg þóttu, og afstaða
þeirra þar var þannig, að hún var
ait annað en þægileg til þess að
vekja traust þjóðarinnar á þeim sem
leiðtogum.(Sbr.Magnús Ouðmunds-
son og Shell o. fl.). En það er
kunnugra — eða ætti að vera kunn-
ugra en frá því þurfi að skýra, að
öll heimspólitíkin er nú — og
verður — fjárhagspólitík, og menn
hefðu gott af að gera sér grein
fyrir, að það er harðhent pólitik,
sem ræður. Sjálfstæði landa og
ríkja — og þá auðvitað sérstaklega
smáríkja — fer algerlega eftir því,
hvort eða hvernig tekst að komast
hjá að lenda i klóm erlendra fjár-
öflunar-félaga og auðhringja, hvort
þeim tekst að varðveita og efla
viðskiftalif sitt, án þess að glata
fjárhagslegu — og um leið pólitísku
sjálfstæði og sjálfræði. — Raunveru-
legt sjálfstæði íslenzka ríkisins i
framtíðinni liggur á þessum grund-
velli, er undir því komið, hvort
stjórnmálamönnum vorum tekst að
stýra milli skersins og bárunnar í
þessu efni — en ekki í neinu af
ákvæðum hins uppsegjanlega samn-
ings milli íslenzka og danska ríksins,
jafnvel þó hann hafi iagagildi þang-
að til 1943.
Petta er í raun og veru nægileg
skýring til þess að skilja hina nú-
verandi afstöðu þess flokks, er nú
nefnir sig »sjálfstæðisflokk«. Nafn-
breyting og skinbreyting eða rétt-
ara sagt skinaukning á stefnuskrá
flokksins er ekki einungis flótti frá
fortíð, sem fiokkurinn og blöð hans
hafa gildar ástæður til að óttast,
en það er einnig — og ef til vill
öllu fremur — skýla — átakanlega
gagnsæ að vísu — en þó skýla,
sem flokkurinn reynir að bregða
yfir sig, til þess að dylja mistök
og yfirsjónir, sem hann er að fremja
og getur ekki afstýrt sökum þess,
að hann er kominn út á hála braut
og getur ekki stöðvaö sig. Alt virð-
ist þó benda til, að hvað eina sé fyrir-
fram yfirvegað og gert af yfirlögðu
ráði, og hér kennir allrar þeirrar
blendnu framsým, sem stjórnmála-
menn annara þjóða hafa sýnt, er
þeir duldust bak við strið, sem þeir
höfðu hafið í þeitn tilgangi að beina
athygli frá gerðum sinum. En sann-
Ieikurinn er sá, að slík framsýni
getur verið hættulegust fyrir þá,
sem ætla að beita henni, það er
gletni tilverunnar, að undirhyggjan
bregður stundum fæti fyrir sjálfa
sig.
Vopnin virðast einnig ætla að
snúast í höndum fyrv. íhaldsmanna.
Pað er ekki liklegt, að kjósenda-
fylgi þeirra hafi vaxið, til þess hefir
m. a. blaðamenska þeirra verið of
óforsjál, og sú óforsjálni hefir gert
skýluna gagnsærri og götóttari, en
hún ef til viil hefði þurft að vera f
augum almennings — þar hefir
þeim sézt yfir verulegt atriði frá
byrjun, en þeir geta huggað sig
við, að slíkar yfirsjónir eru engin
einsdæmi, þegar einhvers þarf að
dyljast og máistaður er hæpinn. —
Auk þess lítur út fyrir að Danir hafi
ekki i hyggju að láta nota sig sem
verkfæri til að fremja íslenzka íhalds-
flokks-pólitík, eins og tilætlunin
hefir verið. Blöð þeirra — af öllum
flokkum — bera það með sér, að
þeir muni ekki ætla sér að fara í
deilu út af væntanlegri sambands-
laga uppsögn. (Sjá t. d. ummæli
eftir próf. Knud Berlín í hægriblöð-
unum, sem »Lögrétta« birtir þ. 23.
okt. s.l.) I sjálfu sér er það vel far-
ið — en það gerir framtiðarvonir
þeirra, er nú nefna sig >Sjálfstæðis-
flokk«, að engu.
Blöð íhaldsmanna hafa hvað eftir
annað haldið þvi fram, að andstæð-
ingar þeirra hafi fjandskapast við
þau út af afstöðu flokksins til
»sjálfstæðismá)anna«, sem þau kalla
það. Petta er í raun og veru hreinn
misskilningur. Blöðin hafa fengið
að neyta naglasúpu sinnar óáreitt,
enda voru þau ekki öfundsverð af
þeirri uppsuðu úr málgagni Sigurð-
ar Eggerz. En hitt hefir verið gert,
og mun jafnan verða gert, að benda
á falsháttinn, sem legið heíir á bak
við ölt ummæli og öll afskifti flokks-
ins af þessum málefnum — og satt
er það, að vér höfum ekki viljað
viðurkenna sjálfstæðisheitið, enda
var það ástæðulaust fyrir oss að
vera að látast trúa því, sem vissu-
lega var blekking. En á blöðum
þessum rætist þið fornkveðna, að
þá, sem guðirnir ætli sér að eyði-
leggja, slái þeir með blindni. Ann-
ars mundu þau smám saman geta
séð og áttað sig á, að það gagn,
sem flokkurinn, er faldi sig undir
nafninu, ætlaði að hafa af því, snýst
honum til ófarnaðar. Falsið verður
honum til falls. Við því verður ekk-
ert gert, og það er engin ástæða
til að dyljast þess, að í raun og
veru hentar það allri þjóðinni bezt.
— En geti flokknum verið nokkur
fróun í að nefna sig >Sjálfstæðis-
flokk«, þrátt fyrir að það hlýtur að
láta sem háð í eyrum hvers manns,
þá ætti honum ekki að vera það
ofgott — en það er til ofmikils
ætlast, að aðrir taki undir blekk-
ingartilraunina og nefni flokkinn
það í alvöru.
—o-