Dagur - 10.01.1934, Side 1

DAGUR
kemur útáhverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfirðinga.
Afgreiðslan
er hjá JÓNI Þ. ÞÓR.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir l.des.
Norðurgötu3. Talsími 112.
Akureyri 10. janúar 1934.
XVII. ár. I
• - #- ♦-### • # # #
D-listinn.
Nú líður óðum að bæjarstjórn-
arkosningum hér í bæ og blöðin
því eðlilega farin að minnast á
þær. »íslendingur«, sem er mál-
gagn kaupmanna, ræddi nokkuð
um listana í síðasta tölublaði.
Varaði hann meðal annars kjós-
endur við D-listanum, þar sem
í efstu sætum eru Brynleifur
Tobiasson, Vilhjálmur Þór, Jó-
hannes Jónasson og Snorri Sig-
fússon, ekki vegna þess að eigi
væri margt gott um þessa menn
að segja sem hæfa menn, held-
ur vegna hins, að þeir væru
í Kaupfélagi Eyfirðinga. Þar í
lægi hættan. Kaupmannablaðið
segir, að K. E. A. sé orðið risa-
fyrirtæki, og völd þess og áhrif
fari stöðugt vaxandi. Aftur á
móti ræður ísl. mönnum eindreg-
ið til að kjósa E-listann, sem er
listi kaupmannavaldsins í bænum.
Sá listi þurfi endilega að koma
að 6 bæjarfulltrúum, svo að
kaupmannaflokkurinn fái meiri-
hlutavald í bæjarstjórninni, því
þá séu hagsmunir bæjarins
tryggðir og ekki þurfi að óttast
vald Kaupfélags Eyfirðinga.
Þeir 6 menn, er að dómi fsl.
gera »forráð bæjarins trygg«, eru
Sigurður Hlíðar, Stefán Jónas-
son, Jón Guðmundsson, Axel
Kristjánsson, Gunnar Schram og
Ari Hallgrímsson. Ekki er það
lítið happ fyrir Akureyrarbæ að
eiga völ á þessum 6 úrvalsmönn-
um til þess að stjórna málefnum
kaupstaðarins eftir hinum beztu
og fullkomnustu reglum! En án
þess að þessir 6 menn séu nokk-
uð lastaðir, gæti þó ef til vill fall-
ið nokkur skuggi af efa á þessa
glæsilegu fullyrðingu ísl. um að
forráð bæjarins yrðu fortakslaust
trygg í höndum þeirra, og því
væri ekki úr vegi að láta ein-
hverja aðra hafa nokkura hönd
i bagga með um stjórn bæjar-
málanna, svo að þessir 6 ágætu
menn yrðu ekki alveg einráðir.
Það getur því farið svo, að eitt-
hvað skorti á að 6 kaupmanna-
fulltrúar komist í bæjarstjórnina.
Það er ekki torskilið, þó mál-
gagn kaupmanna sé óttaslegið við
fylgi D-listans, þar sem blaðið
heldur því fram, að á bak við
hann standi Kaupfélag Eyfirð-
inga. Með því á blaðið vitanlega
við það, að listann styðji kaupfé-
lagsmenn í bænum, sem skifta
nokkrum hundruðum. Meðal ann-
ars eru það þessir bæjarbúar,
sem gert hafa Kaupfélag Eyfirð-
inga að því risafyrirtæki, sem
það er í augum kaupmanna og
málgagns þess. Vöxtur og við-
gangur félagsins byggist fyrst og
fremst á skilningi almennings um
hagkvæman mátt samvinnunnar í
verzlun o. fl. Þess vegna hafa öll
þessi hundruð bæjarbúa flutt við-
skifti sín til Kaupfélags Eyfirð-
inga. Þeir hafa séð sér hag í því,
af því að engin önnur verzlun
hér í bæ getur boðið jafngóð
kjör.
Blað kaupmanna gengur nú
að vísu ekki lengra en það, að
Kaupfél. Eyf. eigi ekki að gefa
»aðstöðu til þess að verða ráð-
andi í bæjarstjórninni«. Þetta
gæti nú skilizt svo, að blaðið ótt-
ist að fylgi D-listans sé svo mik-
ið, að fulltrúaefni af honum verði
í hreinum meirihluta í bæjar-
stjórninni og þar með ráðandi.
Þó að þeir, er að D-listanum
standa, teldu það sízt hættulegt
fyrir bæjarfélagið, þá mun þó
engum þeirra hafa dottið í hug
að slíkt kæmi fyrir. En ummæli
ísl. er líka hægt að skilja á þann
veg, að þó fulltrúaefni af D-list-
anum verði í minni hluta í bæj-
arstjórninni, þá verði sá minni
hluti mjög ráðandi, og gæti það
þá ekki byggzt á öðru en því, að
fulltrúaefni D-listans væru svo
miklir hæfileika- og áhrifamenn,
að þeir séu líklegir til að leiða
hina. Hvor skilningurinn, sem í
þetta er lagður, er hér um að
ræða »fín« meðmæli til handa D-
listanum, og þau meðmæli koma
úr óvæntri átt — frá málgagni
kaupmanna.
Svo er að heyra á fsh, að bæj-
arfélaginu stafi einkum hætta frá
Kaupfélagi Eyfirðinga af þeim
sökum, að kaupmenn séu ekki
orðnir samkeppnisfærir við það,
og gangi því verzlun þeirra og
atvinnurekstur stöðugt saman, en
kaupmennirnir séu nauðsynlegir
til þess að greiða útsvör bænum
til fjárhagslegra heilla. Nú er
meðal annars sá munur á kaup-
félagsverzlun og kaupmannaverzl-
un, að sú fyrrnefnda skilar verzl-
unararðinum til viðskiftamanna
sinna, en kaupmannaverzlun
stingur arðinum í sinn eigin
vasa. Af þessum arði greiða
kaupmannaverzlanir útsvör sín,
en hvaðan er hann kominn? Auð-
vitað skapast hann af viðskiftun-
um við almenning og er þannig
frá almenningi kominn. Það er
því hin fáránlegasta villa að
halda því fram, að kaupmenn séu
nauðsynlegir til þess að græða á
almenningi, svo að þeir geti
greitt há útsvör. Almenningur
getur engu síður bætt þeim gjöld-
um á sig án milligöngu kaup-
manna. Sú staðhæfing, að kaup-
menn séu almenningi nauðsynleg-
ir til þess að geta borið útsvörin
og létt þeim þannig af öðrum, er
álíka gáfuleg og ef einhver færi
að halda því fram, að bændur
þyrftu að hafa nautgripi til þess
eins að geta fengið mykju á tún
sín!
Á bak við kosningabaráttu þá,
er nú stendur yfir hér í bænum,
eru þrjár aðalstefnur: Fyrst sér-
hagsmunastefnan, sem einkum
snýst að því að hlynna sem mest
að tiltölulega fáum einstaklingum
á kostnað fjöldans. í brjóstfylk-
ingu þessarar st$fnu eru kaup-
menn og þeirra lið. í öðru lagi er
samvinnustefnan, sem leitast við
að finna úrlausnir til hagsbóta og
hamingju fyrir almenning með
samvinnu í verzlun, iðnrekstri o.
fl. D-listinn er listi þeirra manna,
sem þessari stefnu fylgja. 1
þriðja lagi er svo byltingastefnan,
sem vill leggja allt, sem fyrir er,
í rústir og byggja síðan ein-
hverja ímyndaða þjóðfélags-
skrauthöll upp í skýjunum. Þessi
stefna vill láta hnefana skera úr
málefnaágreiningi, en ekki skyn-
samleg rök eða fortölur.
Nú er það kjósendanna að ráða
það við sjálfa sig hverri þessara
stefna þeir telja happasælast að
fylgja, til þess að bæjarfélaginu
megi vegna sem bezt. í því sam-
bandi skal á„eitt bent þeim til at-
hugunar. Fyrir tilverknað sam-
vinnumanna hefir hvert iðnaðar-
fyrirtækið af öðru verið sett á
stofn hér í bæ og undir stjórn
þeirra farnast þeim öllum vel og
eru í vexti. Nú síðast hefir
Klæðaverksmiðjan Gefjun verið
stækkuð til stórra muna. Þessi
iðnaðarfyrirtæki samvinnumanna
hafa feikilega þýðingu fyrir at-
vinnulífið í bænum og um leið
fyrir efnalega afkomu verka-
manna, þar sem álitleg hundraðs-
tala þeirra hefir lífsuppeldi fyrir
sig og sína við það að vinna við
þessar samvinnustofnanir. Er
þetta eitt dæmi þess, hvernig
samvinnumenn leysa úr vanda-
málum, sem aðrir reynast ekki
færir um.
Allir þeir kjósendur, sem að-
hyllast samvinnustefnuna, en
hafa hvorki trú 6 samkeppnis-
j 2. tbl.
né byltingastefnunni, eiga að
kjósa
D-LISTANN.
50 ára.
10. jan. 1884. — 10. jan. 1934.
— »í hverju strái er himingróður,
í hverjum dropa reginsjór«.
Matth. Joch.
Þegar viðreisnarbarátta íslend-
inga hófst fyrir alvöru á síðari
hluta 19. aldar, fór eins og ætíð,
þegar ljúka á upp borgarhliðum
hins gamla tíma fyrir nýrri og
betri öld, með djarfari vonum,
fleiri viðfangsefnum og hærri
himni, að starfið varð að vera
tvennskonar í höfuðdráttum: í
fyrsta lagi, að rífa niður alda-
gamla ósiði, venjur og hleypi-
dóma, sem lágu eins og martröð
á þjóðinni, og í öðru lagi, að
byggja upp, byggja nýjar hallir
á hinum gömlu rústum; í stuttu
máli: Nýja menningu á þeim
grundvelli, sem þeir Fjölnismenn
og Jón Sigurðsson höfðu verið að
byggja á undanförnum áratugum.
Þessi nýja sköpun var í fyrstu fá-
þætt, en smátt og smátt fjölgaði
þráðunum. Mönnum varð það
ljóst, að til þess að hin nýja
menning mætti eiga framtíð,
þyrfti ekki aðeins nýtt fjármagn,
nýjar réttarbætur o. s. frv., þjóð-
in.þurfti sjálf að skifta um lífs-
venjur. Menningin varð fyrst og
fremst að koma að innan. Þessi
andi fór nú að renna um farvegi
hins nýja tíma, þó hægt fari, og
fór að setja fingraför sín á ým-
islegt það, sem var að gerast með
þjóðinni á þessum árum. Ylur og
frjómagn þess nýja anda varð nú
upphaf ýmsra þeirra hræringa í
þjóðlífinu, sem átti eftir að gera
fyrsta þriðjung 20. aldarinnar
glæsilegasta menningartímabilið
sem þessi þjóð hefir lifað.
Til þess að fá örstutt yfirlit
yfir eina slíka hreyfingu í þjóð-
lífinu á þessum tíma, verðum við
að hverfa 50 ár aftur í tímann.
Það var vetur, en einmitt á þeim
tíma vetrar þegar sólin er nýfar-
in að hækka göngu sína eftir
skammdegismyrkrið. I húsi einu
á Akureyri eru fáeinir menn
samankomnir, og eru þar eitt-
hvað að ráða ráðum sínum. Litla
athygli vakti þessi fámenna sam-