Dagur - 15.02.1934, Page 1
DAGUR
kemur út á þriðjudögum,
fimmtudögum og laugax-
iögum. Kostar kr. 9.00 árg.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfirðinga.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Uj
Afgreiðslan
er hjá JÓNI Þ. ÞÓR.
Norðurgötuö. Talslmi 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
XVII. ár. | Akureyri 15.
febrúar 1934.
16. tbl.
Oeirðirnar í Austurríki.
»Dagur« gat síðast aðeins fært
þá frétt, að borgarastyrjöld væri
í Wieit og Austurríki. Upphafið
var það, að á mánudaginn lét
Dolfuss hefja árás á ráðhúsið i
Wien og jafnaðarmenn, og kvað
orsökina þá, að þeir hefðu viðað
að sér vopnabirgðum, en það er
gagnstætt lögum. — Til þess að
lesendur skilji betur hvað hér er
að gerast, mun þurfa nokkurra
skýringa.
Fyrir ófriðinn mikla var Aust-
urríki annað stærsta ríki í Norð-
urálfu, 623.000 ferkílómetrar,
með 53,000,000 íbúa. Eftir ófrið-
inn var svo af því sneitt, að eftir
eru aðeins rúmir 83.000 ferkm.,
með 6.733.000 íbúum (1932).
Keisarinn sagði af sér vopna-
hlésdaginn, 11. nóv. 1918, og dag-
inn eftir var lýðveldi stofnað.
Samkvæmt stjórnarskrá, 1. októ-
ber 1920, var ríkið gert að sam-
bandslýðveldi, voru þá 8 fylki í
sambandinu: Neðra-Austurríki og
Wien, Efra-Austurríki, Kárnten,
Steiermark, Salzburg, Tirol, Vor-
arlberg og Burgenland, en seinna
var Wien skilin frá Neðra-Aust-
urríki, svo að nú eru 9 fylki í
sambandinu. Hvert fylki hefir sín
eigin sérmál, en eigi eru þau víð-
tæk, né sjálfstjórn þeirra innan
sambandsins, og sitt eigið fylkis-
þing. En löggjöfina hafa með
höndum þjóðþingið (Nationalrat)
og sambandsþingið (Bundesrat).
Þjóðþingið sitja 178 menn, kosn-
ir hlutfallskosningu af allri þjóð,
inni, en kosningarétt hafa allir
tvítugir. Er þjóðþingið áhrifa-
mest um þjóðmálin, kýs það t, d.
sambandsstjórnina eða setur hana
af. Sambandsþingið sitja fulltrú-
ar fylkjanna, kosnir af fylkis-
þingunum. Eru sambandsþing-
menn 46, kosnir i hlutfalli við í-
búatölu einstakra fylkja, þó þann-
ig, að ekkert fylki kýs fleiri en
12 og ekkert færri en 3. Bæði
þessi þing koma saman, aðeins til
þess að kjósa sambandsforsetann,
sem kosinn er til 4 ára í senn, og
má ei endurkjósa nema einu sinni,
og til þess að taka ákvörðun um
frið eða stríð ef svo ber undir.
Forseti er dr. Wilhelm Miklas.
Stjórnarformaður er ríkiskanzl-
arinn, en það er nú dr. Engelbert
Dolfuss (síðan 1932).
Stærstu borgirnar í Austurríki
eru Wien, með 1,824,912 íbúum
(1932); Graz með 152,706 íb.;
ýpz, með 102,081 íb., og ferða-
mannabærinn frægi, Innsbruck,
með 56,401 íb.
I fylkinu Wien hafa jafnaðar-
menn verið langsterkasti flokkur-
inn. Hefir jafnan verið grunnt á
því góða milli þeirra og sam-
bandsstjórnarinnar, en þó hafa
þeir oft stutt hana, til þess að
hnekkja Nazistum, er mjög hafa
haft sig frammi, og vilja nú inn-
lima Austurríki, eða sameina það
Þýzkalandi. Jafnaðarmenn vilja
vitanlega jafnaðarmanna-stjórn og
pólitík, en Dolfuss, er verið hef-
ir foringi einskonar milliflokks,
mun hallast að einræðisstjórn,
svipað því sem er á ítalíu, enda
er hann í vinfengi við Mussolini,
en vill þó halda Austurríki sjálf-
stæðu.
* * *
Á mánudaginn lét Dolfuss til
skarar skríða við jafnaðarmenn,
eins og áður er sagt, og náði ráð-
húsinu í Wien á sitt vald og lét
fangelsa borgarstjórann. Herma
útvarpsfregnir í gær, að hann
hafi látizt í fangelsinu, fengið
slag. Urðu nú blóðugir bardagar
í borginni, rifnar upp götur,
hlaðin vígi úr steinunum, þver-
girt með gaddavír, o. s. frv. —
Virðast jafnaðarmenn hafa verið
ofurliði bornir og fullyrðir
stjórnin,’ að allt sé nú að komast
í lag, ljós- síma- og vatnskerfi,
er allt gekk úr lagi. Telur hún,
að í Wien hafi af lögreglu- og
herliði fallið á tveimur dögum
51, en 175 særst.
Kveðst hún hafa náð í ógrynni
skotfæra af jafnaðarmönnum. —
Blóðugir bardagar hafa orðið í
Linz og víðar, og kveðst stjórnin
allstaðar hafa sigrað, séu aðeins
eftir sundraðir smáflokkar jafn-
aðarmanna, á víð og dreif. Skor-
ar stjórnin í gær, á alla verka-
menn, að taka ei framar þátt í
verkföllum og óeirðum, lofar að
slíkt sem þetta skuli aldrei aftur
henda, en kveður alla forustu-
menn andstæðinganna miskunn-
arlaust munu dregna fyrir her-
rétt og skotna.
Annars ber enn ekki saman
fregnum um óeirðirnar. Frétta-
ritari brezka stórblaðsins »Daily
Telegraph«, sjónarvottur sjálfur,
telur bardagann ægilegan, og enn
aðrar fréttir kveða mannfallið
muni hafa numið 1500. — Þýzk
blöð kenna Dolfuss algjörlega um
upphlaupið, en annars er Nazista
að engu getið í þessum óeirðum.
Verkfallið
á Frakklandi.
Allsherjarverkfallið á Frakklandi
hefir farið tiltölulega friðsamlega
fram. Var það ■ hafið gegn Dou-
mergue-stjórninni, af tortryggni
við það, að eigi myndi hún skera
nógii djúpt til meinanna í sam-
bandi við Stavinsky-hneykslið. —
Mest hefir að verkfallinu kveðið
í París og Marseille. í Marseille
hefir ekki einn einasti verkfalls-
brjótur sýnt sig enn, en fáeinir
í París og hlutust nokkrar skær-
ur af, en þó eigi alvarlegar. Eru
báðir aðilar ánægðir með sinn
hlut. Stjórnin þykist hafa verk-
fallið í hendi sér, en verkamenn
kveða þetta verkfall bera mátt-
ugri vott um ósigrandi samtök
verkalýðsins, en dæmi séu til und-
anfarið þar í landi. Jafnaðar-
menn nesta Doumergue stuðningi
og krefjast allsherjar kosninga.
Jaröskjálftamir á Indlandi.
Brezka stjórnin hefir nú veitt
3% miljón sterlingspunda til þess
að létta af aðeins allra verstu
neyðinni á jarðskjálftasvæðinu á
Indlandi. Opinberar skýrslur telja
nú að farizt hafi í jarðskjálft-
unum 6,582 menn, en um tölu
særðra vita menn ekki. Síðustu
útvarpsfregnir telja nýja jarð-
skjálfta hafa nú riðið yfir, en
um tjón er enn óvíst.
Aðrar erlendar fréttir.
útvarpsfregnir í gær herma lát
Frederik Jensens, gáfaðasta al-
þýðuskopleikara Dana, og vin-
sælasta (»Danmarks egen Frede-
rik«). Kannast allir fslendingar,
er til Hafnar hafa farið, við
hann.
Rússneskir sérfræðingar hafa
nú farið yfir athuganir vísinda-
manna þeirra, er fórust með loft-
farinu um.daginn, og telja mikið
á þeim að græða, þótt sum at-
hugunartækin hafi skemmzt mjög
við fallið. M. a. var þess getið,
hverjum litbrigðum himinhvolfið
tæki á misunandi hæð. I 8500 m.
sýndist það heiðblátt; í 10000 m.
h. dökkblátt; í 11000 m. h. fjólu-
blátt; í 13000 m. h. dökkfjólu-
blátt, í 19000 m. h. gráfjólublátt
og í 22000 m. h. grásvart.
o Rún 59942208 - 1.*,
Bæjarstjórnarfundur
var á þriðjudaginn, frá kl. 4—11
síðd. Gunnar Schram, Helgi Páls-
son og Elísabet Eiríksdóttir,
varafulltrúar, mættu í stað Sig.E.
Hlíðar, Jóns Sveinssonar og Stgr.
Aðalsteinssonar, er fjarverandi
eru. Að settum fundi bauð vara-
forseti, Jón Guðmundsson, vel-
kominn hinn nýja bæjarstjóra,
Stein Steinsen.
Um álit rafveitunefndar urðu
töluverðar umræður. Meirihl.
nefndarinnar vildi ráða Björn
Ásgeirsson áfram næsta ár og
hækka laun hans úr 5000 í 6500
kr. Gunnar Schram bar fram til-
lögu um að fresta ráðningunni til
næsta fundar, er ljóst væri orðið
af reikningi rafveitunnar hvern-
ig innheimtan hefði gengið á ár-
inu. Kvað hann tekjurnar hafa
verið um 120.000 kr. á ári und-
anfarið, en til innheimtulauna
væri helzt að sjá að kr. 11.000
hefðu gengið ásamt skrifstofu-
kostnaði. Jóhann Frímann var
samþykkur till. og vildi í sam-
bandi við fyrirhugaða launahækk-
un spyrjast fyrir um það, hvort
grípa hefði þurft til ábyrgðar
innheimtumanns, að hann greiddi
það, er eigi heimtist. Erlingur
Friðjónsson kvað ábyrgðinni
þannig varið, að hún félli af inn-
heimtumanni, ef hann tilkynnti
rafveitustjóra að eigi fengist
greiðsla hjá einhverjum og æskti
þess, að af þeim manni var tek-
ið rafmagnið, unz hann hefði lok-
ið skuldinni.
Um rafmagnsmælana deildu
þeir töluvert Þorst. Þorst. og Erl.
Friðjónsson. Átaldi Þorsteinn, að
eigi væri búið að afskrifa gömlu
mælana og kenndi það því einu,
að miklu af gjöldunum fyrir þá,
er annars hefðu nægt til að af-
skrifa þá alveg, hefði í stað þess
verið varið til að kaupa nýja
mæla. Jóhann Frímann áleit einn-
ig, að meira hefði mátt afskrifa
af mælunum, en annars taldi
hann óviðkunnanlegt að afla fyr-
irtæki tekna með því, að selja
mælinguna á vöru þeirri, er hún
verzlaði með.
Svo fór að till. um fiæstunina
var samþ. í einu hljóði.
Þá var samþ. tillaga frá fjár-
hagsnefnd um að nota þá 30.000
kr. lánsheimild, er samþ. var á
síðasta bæjarstjórnarfundi.
Bæjarstjórn hafði, við sam-
þykkt fj árhagsáæltunar næsta árs,
(Framh. á 4. síðu).