Dagur - 05.07.1934, Blaðsíða 2

206
DAGUR
75. tbl.
stilli »bændavinanna« og til mik-
illar gleði fyrir íhaldið, þá fóru
svo leikar, að hin eiginlega Fram-
sókn, sem íhaldið og »bændavin-
irhir« kölluðu ýmist »Jónasarlið-
ið«, »Tímasósíalista«, eða »hinn
deyjandi fl.okk«, hlaut svo að
segja jafnmarga kjördæmakosna
þingmenn og íhaldið og 15 sinn-
um fleiri en »einkafyrirtækið«.
Á fundi einum hér á Akureyri
fyrir nokkrum árum, lét einn
fundarmanna þau orö falla, að
sér virtist ól. Thors ekki spá-
mannlegur útlits. ól. Thors spáöi
því skömmu fyrir kosningarnar,
að Framsóknarflokkurinn myndi
hafa aðeins 6 þingmenn að þeim
loknum. Þeir urðu 15. Honum
skjátlaðist um 9.Bendir þetta rugl
hans greinilega á, að hann sé að
minnsta kosti einn af minnstu
spámönnunum, ef hann þá nær
því. En hvað sem um það er, þá
er hitt engum vafa bundið, að
»hinn deyjandi flokkur«, er ól.
Skólamál.
(Framh.).
Barnaskólinn hlýtur ætíð að
móta að meira eða minna leyti
hugarfar barnsins, því að á þeim
aldri er barnið næmast fyrir öll-
um áhrifum. Það eru áhrif skól-
ans, sem orka á allt líf þess, alla
framtíð þess, og þá skiptir það
ekki litlu máli, hvernig þau áhrif
eru. Skólinn þarf að hafa þau á-
hrif, að börnin verði bjartsýn á
lífið, hugdjörf og kjarkmikil,
hvernig sem blæs, og öðlist vit-
und um það, að þau eru menn,
sem þjóðfélagið væntir alls góðs
af.
Enn í dag er fjöldi kennara í
sveitum íslands, sem ekki hefir
numið uppeldisfræði. En uppeld-
isfræðin er ein aðalnámsgrein
kennaraskólanna. Að vísu efast
ég ekki um, að margir þessara
manna séu góðir kennarar. En
þar sem vitanlegt 'er, að í hverj-
um skóla eru börn með margvís-'
legum og ólíkum lyndiseinkenn-
um, er það afar mikils varðandi,
að kennarinn hafi uppeldisfræði-
lega þekkihgu.
En af hverju stafar það þá, að
sveitirnar hafa svo miklu færri
kennara með kennaramenntun,
en bæirnir? Þvi er fljótsvarað.
Kjör farkennara eru að flestu
leyti verri en kjör bæjakennara.
Laun þeirra eru lægri. Starfið
erfiðara og sýnir minni árangur
sakir alltof skamms skólatíma.
Þeim er ætlað að skila sveitabörn-
unum jafnupplýstum og bæja-
börnunum á þrisvar sinnum
styttri tíma. Og þeir verða að
skipta um heimili á tveggja til
þriggja vikna fresti frá haust-
nóttum til fyrstu sumardaga. Og
þeir hafa langt um verri tæki til
kennslunnar, langt um verri
húsakynni og skólahúsgögn. Þeir
verða að gerast samsekir um það
að horfa á börnin sitja á bak-
lausum trébekkjum, þar sem þau
minnstu ná ekki með fætur til
gólfs, en dingla þeijn í lausu lofti,
Thors og hans fylgis- og banda-
menn nefndu svo fyrir kosning-
amar, er nú í augum þeirra orð-
inn að. tröllauknum risa, sem í-
haldið hræðist meira en nokkuð
annað.
Hefði það nú ekki verið fullt
eins þægilegt eftir á, fyrir íhalds-
menn og Bændaflokksmenn að
raupa dálítið minna á undan
kosningunum, svo að þeir þyrftu
ekki að verða sér alveg eins mik-
ið til minnkunar eins og nú er
komið ?
Það væri hollt fyrir þá að hug-
leiða þetta með rólyndi, ekki sízt
þá, sem standa að »einkafyrir-
tækinu«.
Hvar eru mörgu kjördæmin,
sem þeir sögðust eiga vís?
Hvað er orðið úr »hinum deyj-
andi flokkk, sem þeir töluðu um?
Vilja þeir nokkru svara, eða
kjósa þeir heldur að þegja?
Þeir um það.
vitandi það, að slíkt getur verið
heilsu barnanna skaðlegt, valdið
hryggskekkju eða öðrum líkams-
lýtum. Og það nálgast þaö að
vera glæpsamlegt, að lögin
skuli skylda börnin til setu
á slíkum bekkjum á þeim árum,
sem líkamsþroski þeirra er að
taka mestum framförum.
Þó að margt fleira mætti taka
hér til samanburðar um kjör
sveitakennara og bæjakennara,
þá skal ég ekki þreyta áheyrend-
ur með því. En að þessu athug-
uðu hlýtur öllum að vera það
ljóst, að sveitirnar verða að sætta
sig við lélegustu kennarana. Góðu
kennurunum er greið gatan að
föstu skólunum, og þeim verður
það á, að leita þangað. Þannig
missa sveitirnar beztu kennslu-
kraftana og mega þær þó sannar-
lega ekki við því. Þetta hérað
hefur a. m. k. orðið að sjá tveim
ágætum kennurum á bak, sem
heldur hafa kosið að setjast að í
kaupstöðum við barnakennslu, en
að vera áfram einangraðir far-
kennarar. Og ég hygg, að burt-
för þeirra hafi verið sveitinni ó-
gæfa. Það er líka allt annað en
heppilegt fyrir börnin, að skipt
sé oft um kennara, að þau eigi
e. t. v. á hverju hausti að fara á
fund ókunnugs manns, er þau
fara í skólann, og kynnast hon-
um aldrei nema lítið eitt. Og ár-
leg kennaraskipti er ekkert fátítt
fyrirbrigði í sveitahéruðum á fs-
landi.
Allmörg sveitarfélög hér á
landi hafa ekki getað sætt sig við
þetta fyrirkomulag. Þau hafa því
tekið upp fasta skóla í stað far-
skólanna. Flest eru þessi sveitar-
félög á Suður- og Vesturlandi.
Hafa þau ýmist byggt fasta heim-
angönguskóla, þar sem hægt hef-
ur verið að láta öll eða flestöll
börn sveitarinnar ganga í skól-
ann, eða þá heimavistarskóla, þar
sem lega sveitarinnar útilokaði
skólagöngu allra barnanna á einn
stað. — Norðlendingar virðast
öllu tómlátari um þessi mál, en
þó er þessi ár að vakna almennur
áhugi þeirra fyrir föstum skólum
í sveitum. Á s. 1. ári var byggður
barnaskólyi við Dalvík fyrir
svarfdæisk börn, og mun hann
tekinn til starfa. í Hrísey mun
skólabygging að líkindum standa
yfir, því að mér var kunnugt um,
að sl. haust var verið að flytja
þangað byggingarefni í skólahús.
Á Árskógsströnd er skólabygging
fyrirhuguð og í Saurbæjarhreppi
hef eg heyrt að áhugi sé að vakna
fyrir föstum skóla. í Axarfirði
var byggður heimavistarskóli
barna og unglinga fyrir mörgum
árum. Annars hef ég ekki í hönd-
um skrá yfir skóla þessa, og nefni
því aðeins fáa.
Það sem knúð hefur sveitirnar
til að koma upp þessum skólum,
er fyrst og fremst það, að for-
eldrar sveitabamanna geta ekki
til lengdar sætt sig við það, að
þeirra börn fái langtum minni
fræðslu en börn bæjanna. Og sér-
hver íslendingur, sem viðurkenn-
ir kosti íslenzkrar sveitamenning-
ar, getur ekki sætt sig við það,
að henni hnigni á meðan önnur
menning vex. Hinir nýju sveita-
skólar eru ekki eingöngu notaðir
tii barnafræðslu. Þeir eru heimili
fyrir ungmennanámsskeið og
æskulýðsfundi, — miðstöð sveita-
lífsins. Æskulýður sveitanna hef-
ur um’mörg undanfarin ár leitað
til bæjanna, því að þeir hafa svo
margt að bjóða umfram sveitim-
ar. Sumt af því er að vísu fánýtt,
en sumt mikils virði. En nýju
sveitaskólarnir eiga að veita
æskulýð sveitanna mestan hluta
þeirra verðmæta, er þeir hafa nú
um langt skeið orðið að leita ut-
an átthaganna. Þeir eru því að
nokkru leyti afl, sem vinnur á
móti flótta æskulýðsins úr sveit-
unum.
Þar sem hægt er að koma
heimagönguskólunum við, eru
þeir að mörgu leyti ákjósanlegast-
ir. Heimavistarskóarnir auka á
erfiði skólastjórans, og reyna
miklu meira á stjórn hans og aga.
Aftur á móti er líklegra að
heimavistarskólinn móti börnin
meira, þar sem þau kynnast
skólastjóranum miklu nánar, og
er því eigi lítið undir því komið,
að valinn maður skipi það sæti.
En það er mjög komið undir
legu sveitarinnar, hvorn þessara
skóla skal velja. En lega sveit-
anna hér í Eyjafirði er þannig,
að ekki getur verið um nema ann-
an þeirra að tala, heimavistar-
skólann, nema því aðeins, að
hægt væri að flytja börnin í bif-
reiðum, og þó að svo væri, þarf
skólinn að geta hýst börnin, sem
lengst eru að komin, ef samgöng-
ur teppast í bili sakir snjóa. -—
Framlög ríkisins eru líka að
hundraðstölu nokkru hærri til
heimavistarskóla en heimagöngu-
skóla. Og til þess að enginn þurfi
að véfengja orð mín, tek ég hér
orðréttan kafla úr 14. gr. laga
um fræðslu barna frá 1926:
»Til að reisa barnaskólahús
utan kaupstaða greiðir ríkissjóð-
ur, af því fé, er til þess er veitt
í fjárlögum ár hvert, allt að
þriðjungi kostnaðar, sé það heim-
angönguskóli, en allt að helmingi
kostnaðar, sé það aðallega heima-
vistarskóli, með því skilyrði, að
fræðslumálastjórnin samþykki
uppdrátt og lýsingu af húsinu og
legu þess, enda sé húsið með lóð
þess eign hreppsins«.
Algengast mun vera, að barna-
skólahúsið sé um leið samkoniu-
hús sveitarinnar. Sumir kynnu
að telja það nokkurn galla, ef um
heimavistarskóla er að ræða. En
þá er því til að svara, að heima-
vist barnanna er á annari hæð og
einangruð fyrir samkomugestum,
þegar ástæða þykir, og í öðru
lagi eru flestar samkomur haldn-
ar um helgar, en þá fara börnin
heim til sín. En sé veðrið svo
slæmt, að böijiin komist ekki
heim, má óhætt gera ráð fyrir að
samkomur fyrirfarist líka vegna
illviðra.
Heimavistaskólinn verður jafn-
an heimangönguskóli fyrir þau
börn, er eiga heimili svo nærri
honum, að þau geta lagt á sig
skólagöngu. Og hafi nú einhverj-
ir foreldrar megna vantrú á
heimavistinni, þrátt fyrir góða
reynslu annara slíkra skóla, er
þeim vitanleg-a heimilt að koma
barni sínu fyrir á nærliggjandi
bæjum.
Um árangurinn af dvöl barn-
anna í þessum skólum fer vitan-
lega mjög eftir stjóm hans. Og
skólanefndin verður að vera vönd
í vali á skólastjóra og ráðskonu.
Það er svo með allar stofnanir,
að gagn þeirra eða ógagn skap-
m*
tWWW»WWWWW!WW
Yfir 30 tegundir
af fallegum sumarkjólum nýkomið.
Verð frá kr. 11.90.
Kaupfélag Eyfirðinga.
Vefnaðarvörudeild.
aruuuáuuHuuuuuw