Dagur - 12.07.1934, Blaðsíða 3

78. tbt.
DAGUE
215
jörðu. Því færri starfsdagar,
þeim mun lakari útkoma, skiljan-
lega á sama hátt og atvinnuleysi
einstaklinga gefur ekki tekjur.
Nú er í hverri bifreið bundinn
höfuðstóll, sem sé kaupverðið og
hinar árlegu tekjur hennar verða
að hrökkva fyrir vöxtum, við-
haldi, afborgunum og sköttum,
þannig að hún hafi borgað kaup-
verð ,og greitt þau gjöld öll, sem
á hana sjálfa hafa fallið, þegar
hún eftir nokkur ár ekki er not-
hæf lengur. Undir núverandi skil-
yrðum ætti það að vera nokkurn-
veginn víst af reynslunni, hve
langur meðalaldur íslenzkra bif-
reiða er.
Eftir því, og hinum föstu ár-
legu útgjöldum á kauptaxtinn að
reiknast, en ekki að vera af
handahófi, eða miðaður við að
bifreiðin starfi aðeins helming
ársins eða bara fáar vikur úr ár-
inu. Séu á einum stað svo margar
bifreiðar, að engin þeirra hafi
meir en hálft starf, veldur það
tapi, sem kemur niður á öllum.
Vagninn fymist líka, þegar hann
stendur ónotaður og almennur
taxti verður hærri en vera þyrfti,
því bifreiðaeigendur þurfa að
komast sem næst því, að fá sinn
hlut ár hvert. Hve margar bif-
reiðar eru á hverjum stað, þar
sem annars notkun þeirra verður
komið við, er ekki gott fyrir einn
né neinn að ákveða, og einstak-
lingar eru þá vitanlega sjálfráðir
um, hvað þeir vilja eiga á hætt-
unni, eða hvort þeir vilja hafa
bifreið aðeins til eigin afnota.
Viðhald bifreiðanna er og verð-
ur þungur baggi á þjóð vorri, af
ýmsum ástæðum. Eiga vegirnir
sinn stóra þátt í því, og mun
heldur enginn á móti því mæla.
Sá skattur, sem ríkissjóður fær
af benzín- og bifreiðanotkun, er
vel í þann vasa kominn, ef ör-
læti ríkissjóðsins til bygginga og
þó fyrst og fremst til stöðugs eft-
irlits og viðhalds á vegum, er að
sama skapi vaxandi. Aðstaða er
víða mjög góð, þannig, að með
litlum kostnaði má viðhalda veg-
unum, aðeins ef það er gert í
tíma. Á rennsléttum vegi getur
myndast hola á einhverjum regn-
degi sumarsins, og af völdum
hennar getur hlotizt stórtjón og
slys, sé hún látin vera ófyllt'um
lengri tíma, eins og oftast hefir
viðgengizt til þessa. Fjárskortur
veldur því, að vegir eru ekki
byggðir breiðari en raun er á nú,
en þeim ber að halda við þannig,
að hægt sé að aka um þá fyrir-
stöðulaust með 80—40 km. hraða
á flutningabifreiðum og 40—50
km. hraða á fólksflutningsvögn-
um. Vegna þess, að benzínneyzla
er tiltölulega minnst með þessum
ökuhraða, er sanngjarnt að svo
sé í haginn búið að þetta sé fært.
Hinsvegar lít ég svo á, að þess-
ar tölur séu ef til vill heldur háar
fyrir okkur, af því að vegirnir
eru svo mjóir, að frekar myndi
hætt við slysum með þessum öku-
hraða. Aftur á móti er það sann-
að með allvíðtækum tilraunum í
Englandi, að því hraðar sem bif-
reiðarnar aka, því minna slitna
vegirnir. Veit ég líka, að bifreið-
arstjórarnir íslenzku þekkja, að
þá springa vegarbrúnir helzt, ef
hægt er ekið, og vafasöm tor-
færa er helzt fær með miklum
hraða.
Já, því miður er akvegunum
okkar mjög ábótavant, og því
miður virðast þeir, sem lög semja
og í þeirra hópi vegamálastjórinn
sjálfur, — vera svo skammsýnn
ennþá, að ekki eni fyrirskipaðar
ráðstafanir við byggingu veganna
nú, þannig að þá megi breikka
að mun síðar, er þörfin kallar og
fé verður fyrir hendi. Við eigum
langt í land, þar til við eignumst
steinsteypuvegi líka þeim, sem
ítalir og Þjóðverjar byggja nú,
og Norðurlandabúar eru í þann
veginn að byrja á.
En við höfum bifreiðar eins og
þeir, og við þurfum innan
skamms að bæta okkar vegi svo,
að þeir þoli þunga stærri bif-
reiða, en við nú notum.
Á síðustu árum hafa bifreiðir
haft fastar ferðir milli bæja og
kauptúna, til fólksflutninga að
mestu. Hver útkoma hefir orðið
á slikum rekstri hjá bifreiðafélög-
unum, er mér ekki kunnugt. Hitt
veit ég, að fargjöldin þurfa að
verða lægri — mun lægri — en
nú er. En geta þau verið það,
meðan öll skilyrði eru sem sakir
standa? Þeirri spurningu geta
þeir bezt svarað, sem málum eru
kunnugastir.
Hvað fyrra atriðið snertir, veit
ég að ýmislegt þarf að gera til
þess að fargjöld lækki að mun.
Ég hefi hér að framan sagt, að
vegina þurfi að bæta, svo bifreið-
arnar endist betur. Vegirnir
þurfa líka að breikka og fá góðan
ofaníburð, _svo við getum eignazt
þriggj a, fjögurra, helzt fimm
smálesta vagna, sem notaðir
verða til fólksflutninga milli
landsfjórðunga, og milli sveita, í
föstum áætlunarferðum.
Mun það í framtíðinni, — jafn-
vel í nánustu framtíð — verða
mjög nauðsynlegt, í stað þess að
senda tvo eða fleiri smávagna frá
sama stað á sama tíma, eins og
viðgengst.
Lítum t. d. á Akureyri sem
miðstöð Norðurlands. Daglegar
fastar ferðir til Dalvíkur, með til-
heyrandi flutningi fyrir Árskógs-
hrepp og Hrísey, fastar ferðir til
Húsavíkur með viðkomustöðum í
þeim sveitum, sem vegurinn ligg-
ur eftir, fastar ferðir til Skaga-
fjarðar, og á milli Reykjavíkur
og Akureyrar eins og nú, á þeim
tíma sem fært er; allar þessar
leiðir munu farartæki eins og
ferðamannabifreiðarnar erlendis
verða í daglegum förum áður
mörg ár líða, og leýsa af hólmi
smávagnana, sem líklega eru
hentastir að svo komnu máli, og
við þau skilyrði sem nú eru ríkj-
andi. En að hinu verður að vinna
og það sem fyrst. Eitt atriði hefir
á liðnum árum verið íslendingum
alltof dýrt, og mun enn verða, ef
haldið verður í sama horfið í
framtíðinni, en það er innflutn-
ingur hinna ýmsu tegunda bif-
reiða, sumra lítt reyndra, og ó-
hæfra á okkar vegum. Við getum
látið okkur nægja að flytja inn
bifreiðar frá örfáum stærstu
heimsverksmiðjunum, einmitt
þeim, sem auðveldast er að fá
varahluti frá. En varahluta er á
okkar fjarlægu slóðum mjög
nauösynlegt að hafa liggjandi í
hverri þeirri verzlún, sem bifreið-
arnar útvegar. Ég hefi þekkt þau
dæmi, að bifreiðaeigendur hafa
orðið að bíða eftir lítilfjörlegum
hlut í fleiri vikur, æða láta smíða
annars, en slíkt er hæpin ráðstöf-
un, því ég veit ekki til að nokkur
vélsmiður heima á íslandi noti
mál, sem mælir 1/1000 hluta úr
millimetra eins og biðreiða-
verksmiðjurnar. Er það sama
sagan og viðgengst með vélar í
bátum og skipum að það er ein-
staklingum og þjóðinni til stór-
tjóns, hve margar tegundir notað-
ar eru, og varahlutirnir liggjandi
úti í löndum, hinumegin Atlants-
hafsins. Þess væri fullkomin þörf,
að með lögum — eða á annan hátt
sem heppilegastur þætti, — • væri
ákveðið, hve mörg verksmiðju-
merki eru notuð, eða ef ekki þætti
sú leið fær, þá að umboðsmenn
heföu ætíð fyrirliggjandi alla þá
varahluti, sem »bílfróðir« ráð-
gjafar gerðu kröfur til.
Bifreiðaframleiðsla er svo að
segja ný iðjugrein, og þó nokkur
reynsla sé fengin í ýmsum grein-
um hennar, tekur hún ár frá ári
stórstígum framförum, enda er á
tilraunastofum verksmiðjanna
ekkert sparað, þegar eitthvað
nýtt kemur, og það er prófað.
Hinum öru breytingum fylgir
sá hængur, að í gamlar vélar og
vagna er oft erfitt eða ómögulegt
að fá varahluti, einkum frá hin-
um minni verksmiðjum. Þó ýmis-
legt af því, sem nýtt kemur á ári
hverju, sé lítils virði, er þó hægt
að fullyrða, að stöðugt miðar til
bóta, og stefnt er að því mark-
inu, að útbúnaðurinn sé hand-
hægur, einfaldur, hagkvæmur og
jafnframt varanlegur og ódýr í
notkun. Það skal engan undra þó
svo kunni að fara, að innan fárra
ára sitji hreyfillinn aftast í vagn-
inum, í stað þess að vera fremst,
eins og nú er nær alltaf.
Það líða varla mörg ár, þar til
hinum mörgu gangskiptahjólum
er útrýmt, og í þeirra stað kem-
ur sjálfvirkur hraðastillir, sem
vélin sjálf hagar eftir benzín-
brennslunni. Verður það stór
framför frá því sem nú er, að
gangskiptistöng og skiptihjóla-
kassi (gear) verða óþarfir; mun
það margan bifreiðarstjórann
gleðja.
Á sjálfri gerð vagnanna eru
ennfremur stórfelldar breytingar
í vændum innan fárra ára. Fyrstu
vagnarnir líktust mjög gömlum
fólksflutningshestvögnum, voru
sem næst kassalagaðir. Nú á allra
síðustu árum eru byggðir hinir
svokölluðu straumlínuvagnar, sem
kljúfa loftið betur á hraðri ferð
en gömlu tegundirnar. En það er
ekki nóg að hafa straumlínu-
byggðar bifreiðar, þær þurfa að
vera, — og þær verða — rakettu-
lagaðar, ekki ólikar neðansjávar-
Jarðarför Guðrúnaj; ^Vigfús-
dóttur frá Helíu, fér*1 ftam að
Stærra-Árskógi miðvikudaginn
18. þ. m. og hefst með hús-
kveðju að Minna-Árskógi kl.
12 á hádegi.
Aðstandendur.
bát eða Zeppelínflugvél, svo loftið
veiti sem minnsta mótstöðu, er
þær aka eftir vegunum. Ég efast
um að mörgum sé kunnugt, að
þegar hinar eldri tegundir, kassa-
löguðu vagnarnir, aka í kyrru
veðri eftir láréttum vegi af sömu
gerð og gatan frá Iv. E. A. út að
Ráðhústorgi á Akureyri, fara
80% — áttatíu prósent — af
benzíneyðslunni til þess að yfir-
vinna mótstöðu loftsins, en aðeins
20% nægja til þess að flytja
vagninn með 50—60 km. hraða.
Er því auðsætt hverja þýðingu
lögun bifreiðanna hefir, og lítt
skynsamlegt að byggja þær bara
fyrir augað.
En þessi atriði eru okkur óvið-
komandi að því leyti/ að við höf-
um ekki áhrif á gei’ð bifreiðanna
sem við káupum, en það sem
heima fyrir er hægt að gera og
færa í betra horf en nú viðgengst,
eru á meðal annars þau atriði,
sem ég áður hefi drepið á, og
sjálfsagt mörg önnur.
íslendingur, sem ferðast í ná-
grannalöndunum, veitir því strax
eftirtekt, að allar bifreiðar virð-
ast vera nýjar; aðeins lögun
þeirra bendir á að svo er ekki, en
útlitið er gott, þær eru gljá-
brenndar og fágaðar. Að þær
hafa ekið nær eða yfir 100 þús-
und km. er ekki hægt að sjá utan
á þeim, en við nánari skoðun vél-
ar og ganghluta mundi slíkt
koma í ljós. íslenzkir vagnar
sjást þráfalt sem ryðgað járn
tveggja til þriggja ára gamlir, að
meira eða minna leyti skekktir og
liðaðir, þó þeir hafi aðeins 20—
30 þúsund km,, — jafnvel stund-
um hálfa þá vegalengd — að baki
sér.
Loftslagið, vegirnir, meðferð í
aþstri, geymsla og hirðing eiga
sinn þátt í að gera vagnana
gamla á stuttum tíma, og er ó-
hætt að fullyrða, að með bifreiða-
notkuninni er margur eyrir spar-
aður, en krónunni fleygt í stað-
inn.
Það þarf að vera kappsmál
allra, að hin ágætu samgöngu-
tæki, bifreiðarnar, verði þjóðinni
í heild að sem hagfelldustum not-
um, og það næst með endurbót-
um í þeim atriðum, sem ég hefi
minnzt á, og með fyrirhyggju og
hagsýni þeirra manna, sem hafa
opin augu fyrir því,* hvað okkur
er hentast.
Gísli B. Kristjánsson.
ÚTVARPIÐ.
Fimmtud. 12. júlí: Kl. 19.20 Dagskrá
næstu viku. Kl. 19.26 Erindi Oscar
Olsson hát. Kl. 20.30 Erindi Árni
Friðriksson.
Fcistud. 13. júlí: Kl. 20.30 Upplestur
Steir.n Steinar. Kl. 21 Grammófón-<
tónleikar.