Dagur - 16.08.1934, Blaðsíða 2

254
DAGTJR
93. tb!.
Til hægri eða vinstri
Eins og tilhögun til Alþingis-
kosninga er nú háttað, var það
fyrirsjáanlegt áður en síðustu
kosningaúrslit urðu kunn, að eng-
inn stjórnmálaflokkur næði hrein-
um meirihluta í þirjginu. Af því
hlaut að leiða að enginn einn
flokkur yrði þess megnugur, að
mynda þingræðisstjórn, og þess
vegna var samvinna milli tveggja
flokka óumflýjanleg.
Á aukaþinginu síðastl. vetur
klofnaði Framsóknarflokkurinn.
Hin raunverulega ástæða til
klofningsins var ágreiningur um
það, hvort flokkurinn, eins og þá
var komið, ætti að hafa samvinnu
til hægri eða vinstri handar,
hvoi*t flokkurinn ætti að beina
samstarfi til íhaldsins eða AI-
þýðuflokksins.
Samstarfið við íhaldið hafði þá
nokkuð verið reynt og gefizt af-
ar illa. Eftir stórsigur Framsókn-
arflokksins í kosningunum 1931,
fór að bera á tilhneigingu nokk-
urra manna í þingflokknum, er
gekk í þá átt að þóknast íhalds-
klíkunni í Reykjavík, taka tillit
til hennar og miða framkomu
sína og afstöðu til ýmsra mála
við vilja hennar. Þegar íhalds-
menn fundu þessa linku og undir-
lægjuhátt innan Framsóknar-
flokksins, gengu þeir á það lagið
og hótuðu meðal annars að hindra
það, að fjárlög fengjust afgreidd,
ef ekki yrði gert að vilja þeirra
í öðru alveg óskyldu máli. Þeir
heimtuðu, að sveitirnar yrðu
rændar pólitískum áhrifum og sá
ránsfengur yrði fluttur til kaup-
staðanna, þar sem aðalfylgi í-
haldsins var niður komið. Þetta
var hið alkunna »réttlætismál«,
er íhaldsmenn nefndu svo, þó að
síðar hafi vitnazt að grundvöllur-
inn undir þessari kröfu þeirra
var ekkert annað en pólitísk eig-
ingirni.
Upp úr þessu öngþveiti mynd-
aðist síðan samsteypustjómiii
1932, þar sem íhaldið lagði
Magnús Guðmundsson til í ráðu-
neytið.
Áhrif íhaldsins í landstjórninni
urðu á þá leið, að ekki þótti leng-
ur viðunandi, þegar aukaþingið
kom saman í vetur. Þess vegna
var þá gerð tilraun til nýrrar
stjómarmyndunar af umbóta-
flokkunum tveimur, Framsóknar-
og Alþýðuflokknum. Sú tilraun
strandaði eins og kunnugt er á
neitun þeirra Jóns í Stóradal og
Hannesar Jónssonar. Þeir neituðu
með öllu stjórnai-myndun og sam-
starfi með Alþýðuflokknum, en
vildu halda samstarfinu áfram til
hægri handar, vildu að Framsókn
yrði nokkurskonar hjáleiga frá
höfuðbóli íhaldsins.
Auðvitað var íhaldsflokkurinn
þeim Jóni og Hannesi algerlega
sammála í þessu efni. Úr þeim
vígstöðvum hafði komið yfirlýs-
ing um það, að íhaldsmenn vildu
gjarnan fá lánaða menn úr Fram-
sókn, til þess að halda uppi í-
haldsstefnunni, þar til hún yrði
pægilega föst í sessi. Að því búnu
ætluðu þeir að skila láninu aftur!
Það lítur út fyrir að þeim Jóni
og Hannesi hafi þótt þetta girni-
legt tilboð frá hendi íhaldsmanna.
Upp úr þessum jarðvegi spratt
»Bændaflokkurinn«.
Annarsvegar voru Framsókn-
armenn, sem vildu samvinnu til
vinstri, við Alþýðuflokkinn. Hins-
vegar fyrri samherjar þeirra,
»bændavinirnir«, sem vildu sam-
vinnu til hægri, við íhaldið. öll
þeirra framboð og allt þeirra
starf við kosningarnar í sumar
var stuðningur við ihaldið, en um
leið gert til að spilla fyrir Fram-
sóknarflokknum og skaða hann
sem mest. Það væri of linlega að
orðið kveðið að segja, að »bænda-
vinirnir« hefðu borið sig manna-
lega yfir fylgi sínu fyrir kosning-
arnar. Þeir réðu sér ekki fyrir
stærilæti og monti; margsinnis
lýstu þeir yfir því, bæði í ræðu
og riti, að troðningur kjósenda að
jötu þeirra væri svo harðsóttur,
að hirðarnir hefðu ekki við að
taka á móti allri þeirri hjörð.
Þeir sögðust eiga mörg kjördæmi
viss og þó von á enn fleiri. Nú
skyldi Framsókn setja ofan. f-
haldið tók að nokkru undir þetta
broslega grobb »bændavinanna«.
íhaldsmenn sögðu, að Framsókn-
arflokkurinn fengi 6—8 þingsæti.
Þannig reiknaðist þessum sam-
lokum, íhaldinu og einkafyrirtæki
Jóns í Stóradal, svo til, að Fram-
sóknar- og Alþýðuflokkurinn
hefðu til samans 16—18 þing-
menn, en íhaldið og »einkafyrir-
tækið« nálægt 30. Þá væri svo
sem auðséð hvað þjóðin vildi.
Hún hyllti íhaldsstefnuna, en for-
dæmdi allt samstarf Framsóknar-
og Alþýðuflokksins.
,Svo komu kosningarnar og
skáru úr. íhaldið og »einkafyrir-
tækið« höfðu vonazt eftir, að
bændur sneru sér til hægri. Báð-
ir reiknuöu skakkt. Bændaflokk-
urinn fleytti með örfárra atkvæða
mun einum kjördæmakosnum
þingmanni að, með tilstyrk í-
haldsmanna. Og með samanskrapi
í ýmsum kjördæmum tókst Hann-
esi á Hvammstanga að komast
inn í þingið á flothylki íhaldsins,
með þá Magnús Torfason og Þor-
stein Briem sinn á hvorri öxl.
Framsóknarflokkurinn fékk 15
þingsæti, Alþýðuflokkurinn 10.
Þar með höfðu þessir flokkar
fengið meirihluta í þinginu og að-
stöðu til stjórnarmyndunar. í-
haldið hafði tapað í leiknum.
óneitanlega snerust síðustu
kosningar frá bænda hálfu aðal-
lega um það, hvort þeir vildu
heldur að Framsóknarflokkurinn
stofnaði til samstarfs og stjórn-
armyndunar með Alþýðuflokkn-
um eða íhaldsflokknum. Nú hafa
kosningarnar skorið úr um þetta.
í bændakjördæmum hafa verið
kosnir 15 Framsóknarmenn, sem
falið hefir verið að hefja sam-
starf til vinstri handar, við Al-
þýðuflokkinn, og jafnframt hefir
í bændakjördæmunum komið í
ljós andstyggð á samstarfinu við
íhaldið. Framsóknarþingmenn
gerðu því það, sem þeir áttu að
gera og þeim var falið að gera
af umbjóðendum sínum, bændun-
um, þeir gerðu málefnasamning
við Alþýðuflokkinn og mynduðu
síðan stjórn á þeim grundvelli.
Ef Framsóknarþingmenn hefðu
látið þetta undir höfuð leggjast,
hefði það verið svik við bændur.
Síðan þetta skeði hefir aðal-
iðja íhaldsblaðanna verið í því
fólgin að rægja verkamenn við
bændur og bændur við verka-
menn. Mennirnir, sem fyrir kosn-
ingar sögðust hafa að einkunnar-
orði »stétt með stétt«, beita nú
allri orku sinni til þess að bera
róg á milli hinna vinnandi stétta.
Þetta er allt mjög skiljanlegt. í-
haldsbroddarnir ráða sér ekki
Fufltrúar bænda í
íhaldsmenn þykjast setja það
fyrir sig, að of lítið bændabragð
sé að fulltrúum Framsóknar-
flokksins í landsstjórninni. Það
situr dálaglega á Morgunblaðinu
að látast vera móðgað út af þessu
fyrir bændanna ' hönd, blaðinu
sem sí og æ hefir lítilsvirt bænd-
ur og sýnt það á margan hátt að
því þykir skömm til þeirra koma.
Það er líka með öllu víst, að þótt
Framsóknarflokkurinn hefði val-
ið tvo búandi menn í ráðherra-
stöðurnar, þá hefði Morgunblaðið
ausið yfir þá hrakyrðum og
smánarorðum engu síður en yfir
þá Hermann Jónasson og Eystein
Jónsson. Umhyggja íhaldsins fyr-
ir bændum er ekkert annað en
andstyggileg hræsni.
Kenning íhaldsins um það, að
Framsóknarflokkurinn á þingi
hafi svikið bændur með því að
velja þá Hermann og Eystein í
stjórnina, er tóm endileysa. Her-
mann Jónasson er kosinn í
er að lesa málgagn »einkafyrir-
tækisins«, Framsókn, eftir að
menn hafa lesið Morgunblaðið.
»Framsókn« er með öðrum orð-
um ekkert annað en bergmál af
Morgunblaðinu,
fyrir reiði út af kosningaúrslit-
unum, þeim svíður það að full-
trúar hinna vinnandi stétta skuli
hafa borið sigur úr býtum og
komið sér saman um samstarf til
umbóta og hagsældar fyrir hinn
iðjusama og og vinnandi lýð. f-
haldsbroddarnir þykjast nú bera
mikla umhyggju fyrir velferö
bænda og vilja vernda þá fyrir
skaðlegum áhrifum frá jafnaðar-
mönnum. Þeir sýnast ekki vegna
ofsa síns hafa áttað sig á því enn,
að kosningarnar leiddu það í
ljós, að bændur ætluðust til þess,
að Framsóknarflokkurinn á þingi
leitaði samstarfs til vinstri, en
ekki til hægri. Þess vegna er öll
rógsiðja íhaldsins máttlaus og ó-
fyrirsynju.
iandsstjórn.
bændakjördæmi með meira en
100 atkvæða meiri hluta fram yf-
ir þann mann, sem framundir
þessa tíma hefir Verið talinn að-
alfulltrúi bænda á þingi og í
landsstjorn. Eysteinn Jónsson er
kosinn með glæsilegum meiri
hluta í bændakjördæmi. Báðir
þessir menn eru því fulltrúar
bænda á þingi og um leið í lands-
stjórninni. Hvort þeir eru búandi
menn eða ekki, skiptir litlu máli.
Aðalatriðið er, að bændur hafa
sýnt það í kosningunum, að þeir
trúa þeim vel fyrir málum sínum.
Því trausti munu þeir heldur ekki
bregðast.
Allt skvaldur íhaldsmanna og
samherja þeirra »bændavinanna«
um það, að lítill bændabragur sé
á landsstjórninni, er því alveg út
í loftið. Það eru fulltrúar bænda,
sem gegna ráðherrastörfunum.
Þeir vinna þau störf í umboði
bænda.
Sigurður Kristinsson forstjóri hefir
verið hér fyrir norðan með fjölslcyldu
sína undanfarna daga. Hélt hann á
stað vestur um og heimleiðis í gær.
Jólianna Jóhannsdóttir söngkona
syngur í Möðruvallakirkju í Hörgár-
dal næstkomandi sunnudag um kl. 3 e,
h. að messu aflokinni,
B
SfffSfiflffiSSfffifffSf
Það borgar sig
að kaupa Borsalino hatta.
Mikið úrval nýkomið. —
Kaupfélag Eyfirðinga.
Vefnaðarvörudeildini
wmimmmmmmm
Óþarfi