Dagur - 06.09.1934, Blaðsíða 2
278
DAGUR
102. tbl.
Afstaða flokkanna til
skipulagningar á af-
urðasölu bænda.
Olfshárin gœgiast fram undan sauðargœrunni.
Fyrir kosningarnar í sumar
létu íhaldsmenn svo, sem þeim
væri einstaklega annt um hag
bændastéttarinnar. Að þeirra eig-
in sögn átti þeim að vera bezt
trúandi til að takast á hendur for-
ystuna í velferðarmálum sveit-
anna. Þeir þóttust hafa mest vit
á því, hvað bændum hentaði bezt
í hverju atriði og umbótaviljann
skorti þessa íhaldsherra ekki
heldur.
Þó fór það nú svo, að þessi
sjálfsgylling íhaldsins kom ekki
að haldi. Bændur trúðu yfirleitt
samvinnu- og Framsóknarmönn-
um betur fyrir málum sínum en
íhaldinu. Þeir sáu það rétt, að
heppilegra og hyggilegra væri að
fela mál sín þeim mönnum, sem
sýnt höfðu áhugann í verki, held-
ur en hinum sem töluðu aðeins
fallega um bændur í blöðum sín-
um og ræðum, en höfðu þó áður
verið allra manna tregastir til að
leggja hönd á plóginn, þegar um
viðreisnarmál sveitanna var að
ræða. Breytni og athafnir íhalds-
manna höfðu vitnað á móti heil-
indum þeirra í garð bænda, en á
hinn bóginn sannað, að þeir
hugðu flátt, þó að fagurt mæltu
þeir fyrir kosningar. Þann leik
höfðu þeir oft leikið áður, en nú
brást þeim bogalistin. Þeir töpuðu
í kosningunum, en samvinnu-
menn 4 fengu völdin í hendur í
samstarfi við hinn umbótaflokk-
inn.
Samvinnumenn sáu það, að eitt
helzta nauðsynjamál bænda var
skipulagning afurðasölunnar inn-
anlands. Það var sýnilegt, að án
hennar var mikil hætta á ferðum
um óeðlilegt verðfall afurðanna
vegna óskipulegs framboðs og
undirboða á markaðinum. Þess
vegna var afurðasölulöggjöfin
byggð upp og undirbúin í sam-
vinnufélögunum. Hún er þeirra.
verk. Margir af starfsmönnum
félaganna hafa lagt fram mikið.
erfiði við þenna undirbúning.
Nefnd sú, er Þorsteinn Briem
skipaði í þetta mál, hafði ekki
annað að gera en fallast á þenna
undirbúning, og er það alls ekki
sagt nefndinni til lasts.
Síðan tók Framsóknarflokkur-
inn málið að sér, og nýja ríkis-
stjórnin hratt því í framkvæmd
með bráðabirgðalögum. Verður
svo endanlega gengið frá málinu
á næsta þingi með samstarfi
Framsóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins.
Þannig er afstaða beggja þess-
ara flokka til afurðasölumálsins
ótvíræð, skýr og ákveðin.
En hvað er um afstöðu íhalds-
ins til þessa máls?
Hún er líka ótvíræð, skýr og á-
kveðin, þó nokkuð á annan hátt
sé.
Afstaða íhaldsmanna er á þann
veg, að blöð þeirra öskra af reiði
yfir því að gerð sé alvarleg til-
raun í þá átt að halda verði land-
búnaðarafurða í viðunandi verði.
íhaldsúlfurinn er skriðinn undan
sauðargærunni, er hann varpaði
yfir sig fyrir kosningarnar.
Flokkurinn, sem lýsti því há-
tíðlega yfir fyrir kosningamar,
að hans heitasta áhugamál væri,
að »stétt ynni með stétt«, hann
úthverfist nú, þegar fulltrúar.
tveggja vinnandi stétta taka
höndum saman um eitt mesta lífs-
nauðsynjamál bændanna.
Rækilegar gátu íhaldsmenn ekki
flett ofan af sínu innra eðli. Nú
er öllum ljóst, hafi þeim ekki ver-
ið það ljóst áður, að kosninga-
heróp íhaldsins: »Stétt með
stétt«, þýðir í raun og veru það,
að hinar vinnandi stéttir, bændur
og verkamenn í kaupstöðum og
kauptúnum, eigi að vera þjónar
og þrælar milliliðanna og stórat-
vinnurekendanna í íhaldsflokkn-
um.
íhaldsmenn vita, að afurðasölu-
löggjöfin hefir verið knúin fram
af samvinnufélögunum, þess
vegna snýr Morgunblaðið reiði
sinni að þeim og ófrægir þau, og
þess vegna reynir Mbl. að gera
Sigurð Kristinsson tortryggilegan
með því að halda því fram, að
hann sé genginn í »þjónustu lyg-
innar«, gefi »fa!svottorð« o. s.
frv. Þessi nýja herferð íhaldsins
á hendur samvinnufélögunum er
á allan hátt furðuleg. Samkvæmt
henni mega bændur ekki hafa fé-
lagsskap um að kaupa inn nauð-
synjar sínar og selja afurðir af
búum sínum. Þetta er því tor-
skildara, þar sem Mbl. og önnur
íhaldsblöð láta sér vel lynda ým-
iskonar stéttafélög, svo sem stétt-
arfélag stórkaupmanna, húseig-
enda, botnvörpuskipaeigenda o. s.
frv. Það eru aðeins bændurnir,
sem ekki mega hafa félagsskap
um hagsmuni sína að dómi íhalds-
blaðanna. í augum íhaldsforkólf-
anna eru samvinnufélögin
hneyksli, sem ætti að sökkva í
sjó engu síður en alþýðuskólunum
til sveitanna.
En allra hatramlegasta hneyksl-
ið í augum íhaldsins er þó í því
fólgið að leitað skuli hafa verið
aðstoðar löggjafarvaldsins um
skipulagning á sölu landbúnaðar-
afurða. En hversvegna ýlfraði
ekki íhaldsúlfurinn, þegar Kveld-
úlfurinn heimtaði skipulagning á
saltfisksmarkaðinum á Spáni? Og
hvað er að segja um það, er mátt-
arstólpar íhaldsins á Siglufirði
báðu »rauðu stjórnina« um einka-
sölu á síld í sumar?
Það er alveg ljóst, að máttar-
stólpar íhaldsins líta hýrum aug-
um til skipulagningar og einka-
sölu, þegar þeir telja sér hag í
slíku fyrirkomulagi. En þegar
bændur eiga í hlut, þá verður
annað uppi á íhaldsteningnum.
Eigi að hlynna að þeirra hag, þá
er skipulagning, fyrir sjónum
»máttarstólpanna«, skömm og'
svívirðing og einkasala hneyksli.
í postillu íhaldsins getur lands-
lýðurinn lesið þessa lærdóma:
Þó undarlegt megi virðast, hef-
ir sú skoðun látið á sér bæra, að
það væri eitthvert ódæði af bænd-
um að bindast samtökum í því
skyni að hindra verðfall á land-
búnaðarafurðum, styðja fremur
að hækkun verðsins en lækkun.
Tekjur bænda eru bundnar við
það verð, er þeir fá fyrir söluaf-
ui'ðir sínar, og getur það þá
naumast talizt ósanngirni, þó þeir
vinni að því með samtökum að
fá að minnsta kosti framleiðslu-
kostnaðinn greiddan.
Verkamenn kaupstaða og kaup-
túna hafa víðast hvar bundizt
samtökum með að selja vinnu-
orku sína svo háu verði, sem þeir
framast geta. Að vísu getur svo
farið, að þeir spenni bogann of
hátt, svo að afleiðing kaupstreit-
unnar verði minnkandi atvinna
og minni tekjur fyrir verkamann-
inn, ef dagkaupið er orðið óeðli-
legahátt. En hvað sem um það er,
þá eru þessi verkamannasamtök
talin réttmæt nú orðið og það eru
þau líka.
En hvers vegna mega bændur
ekki fara eins að, þegar um
tekjugrundvöll þeirra er að ræða,
sölu afurðanna? Við nánari at-
hugun hljóta allir að sjá, að það
nær engri átt að meina bændum
þetta, enda er það ekki hægt.
En eins og verkamenn geta
gengið of langt í kaupkröfum, svo
að það komi þeim sjálfum í koll,
þannig geta og bændur eða full-
trúar þeirra vitanlega farið út
Skipulagning og einkasala eru
góðir hlutir, þegar máttarstólpar
íhaldsins græða á þeim.
Skipulagning og einkasala er
aftur á móti bölvað fyrirkomulag
og á ekki að líðast, ef bændurnir
hafa gagn af því.
Það er í samræmi við þessa
lífsskoðun íhaldsins, að það
fjandskapast við kjötsölulögin,
mjólkursölulögin og önnur þau
lög, sem miða að því að tryggja
bændum viðunandi verð fyrir
framleiðslu sína.
fyrir eðlileg og sanngjörn tak-
mörk með verðlag á framleiðslu
sinni. Afleiðingin verður þá
minnkandi markaður fyrir fram-
leiðslu þeirra. Þetta verður að
varast, því hóf er bezt í hverjum
hlut.
Kjötverðlagsnefndn hefir nú á-
kveðið útsöluverð kjöts í landinu
og hefir áður verið frá því skýrt
hér í blaðinu. En menn verða að
gæta þess, að hér er um bráða-
birgðaverð að ræða. Þess mis-
skilnings hefir orðið vart, að það
kjötverð, sem nefndin hefir á-
kveðið í bili, eigi að gilda yfir
haustkauptíðina. Enn mun nefnd-
in ekkert hafa ákveðið endanlegt
í því efni.
Þar sem tvær vinnandi stéttir,
verkamenn og bændur, hafa nú
gengið í verklegt stjórnmálasam-
band, er áríðandi að sem mestur
skilningur sé fyrir hendi á báðar
hliðar. Verkamenn verða að
skilja það, að hagur bænda er að
nokkru leyti þeirra eiginn hagur.
Því hærra verð sem bændur fá
fyrir afurðir sínar, því betur
vegnar þeim og því meiri trygg-
ing er fyrir að girt verði fyrir
fólksstrauminn úr sveitunum til
kaupstaða og kauptúna. En sá
straumur er hættulegur þeim
verkamönnum, sem fyrir eru, þvf
þá versna atvinnuhorfur þeirra.
— Þá verða bændur ekki síður að
skilja það, að hafi verkamenn
stöðuga atvinnu og lífvænlegt
kaup, þá vex kaupgeta þeirra, en
m
E
K
fmHvmra
Rafmagnstæki.
ISj1* Nýkomið mikið úrval af:
Ofnum, kötlum, skaftpottum, brauð-
ristum, suðuplötum, straujárnum
og hárþurkum. — Ljósakrónur
væntanlegar í þessum mánuði.
Kaupfélag Eyfirðinga.
Járn- og glervörudeild. ~
aiiiimmmimmiiiilS
Hega beendur hafa samtek
um verð á framleiðslu sinni ?