Dagur - 20.09.1934, Blaðsíða 3
108. tbl.
DAGUR
295
4
*
Afengismálið og þjóðviljinn
Hagstofan hefir nýlega gefið út
greinargerð um þjóðaratkvæði
um aðflutningsbann á áfengi- At-
kvæðagreiðsla þessi fór fram
fyrsta vetrardag 1933. Hafði ver-
ið samþykkt svohljóðandi þings-
ályktun í sameinuðu þingi 29.
maí 1933:
»Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að láta fara fram þjóð-
aratkvæði á þessu ári meðal kjós-
enda í málefnum sveitar- og bæj-
arfélaga um það, hvort afnema
skuli bann það gegn innflutningi
áfengra drykkja, er felst í gild-
andi áfengislöggjöf«. — Sam-
kvæmt þessu var ákveðið með
auglýsingu dómsmálaráðherra 13.
septbr. 1933 að láta fara fram
þjóðaratkvæði um þetta mál 21.
oktbr. s. á. — Tala kjósenda á
kjörskrá við atkvæðagreiðsluna
var á öllu landinu 62122 eða um
55% af landsfólkinu, en atkvæði
greiddu alls 28163 kjósendur eða
45,3% af þeim, sem á kjörskrá
stóðu. Ógild atkvæði urðu alls
672 eða 2,4% af öllum greiddum
atkvæðum.
Á atkvæðisseðlinum, sem not-
aður var við atkvæðagreiðsluna,
var svo fyrir mælt, að þeir kjós-
endur, sem vildu bann það, sem
fælist í gildandi áfengislöggjöf,
afnumið, skyldu setja blýants-
kross fyrir framan »Já«, en þeir,
sem ekki vildu afnema það,
skyldu setja krossinn fyrir fram-
an »Nei«- Já- atkvæðin voru því
með afnámi bannsins, en nei-at-
kvæðin móti því að afnema það.
Gild atkvæði greidd urðu alls
27491. Já- atkvæðin voru 15866
og nei atkvæðin 11625. Meixá
hluti atkvæða móti banni 4241.
Utan Reykjavíkur eru hér um
bil nákvæmlega jafn mörg atkv.
greidd með afnáminu og á móti
því, en í Reykjavík eru andbann-
ingar í 4210 atkvæða meirihluta.
Á Vestfjörðum eru 62,9 af hundr-
aði með banni, á Norðurlandi
54,6 og á Austfjöx-ðum 56,1 af
hundi’aði með banni, utan kaúp-
staðanna. í ísafjarðarkaupstað
voru 69 af hundraði með banni,
svo að á Vestfjörðum, að ísafirði
meðtöldum, eru 65,95 eða ca- 66
af hundraði hverju bannatkvæði.
Á Akureyri voru 52,4 af hundr-
aði með banni. Á Norðurlandi
verða því 53,5 af hundraði bann-
atkvæði. Á Austfjörðum (meðtal-
inn Seyðisfjörður 44,3 með
banni) aðeins 50,2 af hundraði
með banni-
Mesta andbanningahérað lands-
ins er Rangái’vallasýsla- Þar voru
aðeins 24 af hundraði með banni.
Þeir halda sér við efnið þar. Við
atkvæðagreiðsluna 1908 voru að-
eins 36,7 af hundraði með banni.
Voru Rangæingar einnig þá
mestu andbanningar í landinu.
Mestur meirihluti með banni 1908
var í Norður-ísafjarðarsýslu
(84,7%), en 1933 var mestur
meirihluti með banni í Vestur-ísa-
fjarðarsýslu (72,4%).
Á Suðvesturlandi voru 41 af
hundraði með banni við atkvæða-
greiðsluna í fyrrahaust og á Suð-
urlandi 36,4 í sveitum og þorp-
um, en ef með eru taldir kaup-
staðirnir þrír, Reykjavík, Hafn-
arfjörður og Vestmannaeyjai',
eru aðeins 34,2 af hundraði
hvei’ju með banni í þessum lands-
hluta.
Móti banninu greiðir atkvæði
haustið 1933 aðeins fjórði partwr
allra kjósenda í landinu (25,54%)
Rúmur helmingur kjósenda kem-
ur ekki að kjöi’borðinu (53%).
Af greiddum atkvæðum í öllu
landinu voru 57,7 af hundraði
móti banni. í 13 kjöi’dæmum
voru fleiri móti banni en með, en
í 14 voru bannmenn í meirihluta.
í 12 af 21 sýslukjördæmum var
meirihlutinn móti afnámi banns-
ins, en í fjórum af 6 kaupstaða-
kjöi'dæmum var meirihlutinn með
afnámi bannsins. Um Eyjafjarð-
arsýslukjördæmi rná óhætt full-
yrða, að meirihlutinn var með
banni þar, utan Siglufjarðar-
Það kemur margt til gi’eina,
þegar dæma skal um, hversvegna
53% kjósenda sátu heima dag-
inn, sem atkvæðagreiðslan fór
fram- Veðrið var slæmt víðast-
hvar á landinu, og hefir þátttak-
an þessvegna oi'ðið minni en ella.
Má gera ráð fyrir, að talsvert
margir áhugamenn og konur hafi
setið heima vegna óveðurs.
Enn er nokkur flokkur kjós-
enda, sem búast má við, að hafi
vei’ið áhuga- og sinnulaus um
þessi mál, og hefir hann því þess-
vegna setið heima. Þá er sjálf-
sagt allstór hópur kjósenda, sem
í rauninni var fylgjandi banni,
en vildi hafa það undanþágulaust.
En um slíkt bann var eigi hægt
að greiða atkvæði. Það lá eigi
fyrir. Hefir þessi flokkur eigi
vilja fella bannið, þó að hann
væri fremur óánægður með það,
en hinsvegar ekki heldur viljað
styðja þetta hálfbann með at-
kvæði sínu. — Það er held ég ó-
hætt að segja, að sálfræðileg í'ök
mæli með því, að talsverður
meirihluti þeirra kjósenda, sem
heima sátu, hafi verið og sé
fylgjandi mjög sterkum hömlum
á innflutningi, sölu og veitingum
áfengra drykkja.
Framangreint yfii'lit er tekið
úr Hagskýrslum íslands (80), og
hefi ég gert það almenningi til
fróðleiks um þessi efni, þar sem
Hagskýrslurnar eru í fári’a hönd-
um.
Hvað getum við lært af þessari
atkvæðagreiðslu ?
1. Að andstaðan viÓ bannið er
mest í höfuðstaðnum. — Þar hafa
líka flest helztu blöðin fylgt and-
banningum að málum eða látið
bannið afskiftalaust- Aðeins tvö
höfuðstaðarblaðanna studdu
bannmálið fyrir atkvæðagreiðsl-
una, fyrir utan málgagn Templ-
ara- Yfirgnæfandi fjöldi áhrifa-
manna í Reykjavík, þeirra, sem
skiftu sér af málinu, var í and-
banningaflokki, Má þar til telja
atvinnurekendur, embættismenn,
embættislausa menntamenn og
samkvæmisriddara.
2. Að áhrif höfuðstaðarins sýna,
sig á öllu Suðurlandi. Um Gullbr.-
og Kjósarsýslu, Árnessýslu,
Rangárþing, Skaftafellssýslu
vestri og í kaupstöðunum, Hafn-
arfii’ði og í Vestmannaeyjum,
var meiri hlutinn móti banninu
stærri, næst Reykjavík, en ann-
arstaðar á landinu.
3) Að þar sem mest er brugg-
að af áfengi, er MINNST fylgi
vi'ð bannið. Þetta er ofui’eðlilegt,
eins og reynslan hefir sýnt er-
lendis, því að þeirn mun meira,
sem er í umferð af löglegu áfengi,
eða því minni hörnlur, sem eru á
verzlun með áfenga drykki, því
auðveldai'a er að koma hinu ólög-
lega áfengi að, án þess að á beri.
4) Að bannið hefir tryggast
fylgi, þar sem bindindisstarfsem-
in hefir verið öflugust. Þar er
jarðvegurinn orðinn plægðui’.
Hugsunai’háttur fólksins er snú-
inn á sveif með bindindi og
hverskonar stei’kum hömlum á
áfengisverzlun. Þetta sýnir sig t-
d- greinilega í ísafjarðarkaupstað
og ísafjarðarsýslu vestri, en þar
hafa lengi starfað stúkur við
mikinn orðstír og fjöldi áhrifa-
manna um þær slóðir leixgi verið
formælendur bindindis og baixns.
5) Að þátttakan er mest, þar
sem áhuginn er eindregnastur, exx
svo var t. d. á ísafirði og í V.-fsa-
fjarðarsýslu (með) og í Rvík og
á Seyðisfii’ði (móti).
Ýmislegt fleira má lesa út úr
atkvæðagreiðslunni, en þetta
vei’ður að nægja.
Þingmenn verða vel að muna
eftir því, að aðeins fjórði hluti
kjósenda á íslandi hefir beðið um
afnám bannsins, þ. e. þess banns,
sem nú er í gildi. Hinsvegar er
enganvegimx víst, að allir þessir
kjósendur séu á móti undanþágu-
lausu áfengisbanni.
Það er áreiðanlegt, að þjó^jix er
á móti drykkjuskap- Og þingmenn
vita vel, að því mimxi takmark-
anir, sem ei'u á áfengisverzlun í
landiixu, því betur er greitt fyrir
drykkjuskaparóreglunni meðal
landsmanna. Það er áreiðaixlegt,
að þeir 15866 kjósendur, sem
settu blýantski’ossinn við »já« 1
fyri'ahaust á atkvæðaseðlunum,
ætluðust ekki nærri allir til þess,
að ski’úfað yrði frá krönunum, án
takmarkana- — í öllum menning-
ai’löndum voi’X'a tíma þykir sjálf-
sagt að stemma stigu fyrir áfeng-
isbölinu með margsháttar tak-
mörkunum á sölu og veitingum á-
fengra drykkja. íslendingar
drekka íxú miixna af áfengi eix
nokkur önnur þjóð í Evx’ópu, og
má eflaust þakka það banninu að
mestu leyti. Og þó að 57,7% kjós-
enda þeirra, er greiddu atkvæði í
fyrra, vilji afnema xxúverandi
baixn, þá getur það ekki verið ætl-
un þeii’ra, að vilja stofna til stói'-
aukins drykkjuskapar á íslandi.
Það er ómögulegt að ætla þeim
það, og því síður er gerandi ráð
fyrir, að alþingismenn muni með
léttúð ganga frá löggjöf, sem
heimilar stjórn ríkisins að veita
áfengisflóðinu takmarkalítið út á
meðal fólksiixs. Það mun almenixt
vera litið svo á, að Alþingi muni
innaix skamms leyfa innflutning
sterkra drykkja til landsins, á
grundvelli þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar, eix auðvitað ber þingmönn-
um engin skylda til þess (sbr.
stjómarski’ána).
Þó að við bindindismenn og
allt bindindissiixnað fólk á íslandi
tortryggi ekki Alþingi sérstak-
lega, í þessu efni, þá er þó allur
varimx góður. Það spáir t. d. ekki
góðu, að dómsmálaráðherra skuli
lxafa kvatt áfengisverzlunai’foi’-
stjórann til að undii’búa nýja á-
fengislöggjöf, en engan bindind-
ismann■
Þær kröfur, sem allt bindindis-
simxað fólk á landinu gerir til
nýrrar löggjafar og í’eglugei’ða,
eru m. a-:
1) Að ákveðið verði, að at-
kvæðagreiðsla fari fram meðal
kjósenda í hvei’ju lögsagnarum-
dæmi um sölu og veitingar
áfengi’a drykkja þar.
2) Að miklar takmarkanir
verði settar um pantanir áfeixgis
frá sölustöðunum.
3) Að bann verði lagt við til-
búningi áfengis i landinu, og nái
það til bruggunar á stei’ku öli
(sterkara en nú er leyft). Einnig
verði bannað að flytja inn í Iand-
ið sterkt öl.
4) Að bindindisfi'æðsla verði
látin fara fram í öllunx skólum,
og sérstök undirbúningsfræðsla
fari fram um þessi efni í Kenn-
araskóla ríkisins.
5) Að skipaður verði ráðunaut-
ur í áfengismálum, og hafi hann
á hendi stjórn og eftirlit bindind-
isfræðslu í skólum og utan þeirra.
— Ekki bindindissamari þjóð en
Danir hafa slíkan ráðunaut nú
orðið. Svíar hafa fyrir nokkx’u
stofnað slíkt embætti, og eru þeir
sízt á því að leggja það niður.
6) Að baixna framvegis, sem
hingað til um hríð, áfengisauglýs-
ingar.
7) Að baixna veitingar og sölu
áfengra drykkja á skipum og bát-
unx í íslenzkri landhelgi.
8) Að fólki innan 21 árs aldurs
verði alls ekki selt, veitt eða af-
hent áfengi og engum þeim, sem
sektaðir hafa verið fyrir áfengis-
lagabrot-
9) Að útsala áfengis fari að-
eiixs fram nokkrar stuixdir á dag,
þar sem leyfð er, svo og veiting-
ar, og alls ekki á helgum dögum-
Mega um þetta eigi gilda rýmri
ákvæði en nú eru.
Menn munu almennt vonast eft-
ii’, að ákvæðin um lyfsala, bif-
reiðarstjóra, lækna og embættis-
menn almennt, þau sem nú eru í
gildi, vei'ði látin standa og sízt úr
þeim dregið.
Þá nxun vera ástæða til að
minna Alþingi á að heimila
stjórninni ríflegt fé til vegalög-
reglu, svo að upprætt vei’ði sem
fyrst bruggillgresið.
Enn væntxxm við þess, að Al-
þingi veiti a. m. k. 30 þús. kr.
næsta ár til bindindisútbreiðslu,
undir stjórn'Stórstúku íslands, og
5 þus, kr. til Sambands bindindis-