Dagur


Dagur - 20.09.1934, Qupperneq 3

Dagur - 20.09.1934, Qupperneq 3
108. tbl. DAGUR 295 4 * Afengismálið og þjóðviljinn Hagstofan hefir nýlega gefið út greinargerð um þjóðaratkvæði um aðflutningsbann á áfengi- At- kvæðagreiðsla þessi fór fram fyrsta vetrardag 1933. Hafði ver- ið samþykkt svohljóðandi þings- ályktun í sameinuðu þingi 29. maí 1933: »Alþingi ályktar að fela ríkis- stjórninni að láta fara fram þjóð- aratkvæði á þessu ári meðal kjós- enda í málefnum sveitar- og bæj- arfélaga um það, hvort afnema skuli bann það gegn innflutningi áfengra drykkja, er felst í gild- andi áfengislöggjöf«. — Sam- kvæmt þessu var ákveðið með auglýsingu dómsmálaráðherra 13. septbr. 1933 að láta fara fram þjóðaratkvæði um þetta mál 21. oktbr. s. á. — Tala kjósenda á kjörskrá við atkvæðagreiðsluna var á öllu landinu 62122 eða um 55% af landsfólkinu, en atkvæði greiddu alls 28163 kjósendur eða 45,3% af þeim, sem á kjörskrá stóðu. Ógild atkvæði urðu alls 672 eða 2,4% af öllum greiddum atkvæðum. Á atkvæðisseðlinum, sem not- aður var við atkvæðagreiðsluna, var svo fyrir mælt, að þeir kjós- endur, sem vildu bann það, sem fælist í gildandi áfengislöggjöf, afnumið, skyldu setja blýants- kross fyrir framan »Já«, en þeir, sem ekki vildu afnema það, skyldu setja krossinn fyrir fram- an »Nei«- Já- atkvæðin voru því með afnámi bannsins, en nei-at- kvæðin móti því að afnema það. Gild atkvæði greidd urðu alls 27491. Já- atkvæðin voru 15866 og nei atkvæðin 11625. Meixá hluti atkvæða móti banni 4241. Utan Reykjavíkur eru hér um bil nákvæmlega jafn mörg atkv. greidd með afnáminu og á móti því, en í Reykjavík eru andbann- ingar í 4210 atkvæða meirihluta. Á Vestfjörðum eru 62,9 af hundr- aði með banni, á Norðurlandi 54,6 og á Austfjöx-ðum 56,1 af hundi’aði með banni, utan kaúp- staðanna. í ísafjarðarkaupstað voru 69 af hundraði með banni, svo að á Vestfjörðum, að ísafirði meðtöldum, eru 65,95 eða ca- 66 af hundraði hverju bannatkvæði. Á Akureyri voru 52,4 af hundr- aði með banni. Á Norðurlandi verða því 53,5 af hundraði bann- atkvæði. Á Austfjörðum (meðtal- inn Seyðisfjörður 44,3 með banni) aðeins 50,2 af hundraði með banni- Mesta andbanningahérað lands- ins er Rangái’vallasýsla- Þar voru aðeins 24 af hundraði með banni. Þeir halda sér við efnið þar. Við atkvæðagreiðsluna 1908 voru að- eins 36,7 af hundraði með banni. Voru Rangæingar einnig þá mestu andbanningar í landinu. Mestur meirihluti með banni 1908 var í Norður-ísafjarðarsýslu (84,7%), en 1933 var mestur meirihluti með banni í Vestur-ísa- fjarðarsýslu (72,4%). Á Suðvesturlandi voru 41 af hundraði með banni við atkvæða- greiðsluna í fyrrahaust og á Suð- urlandi 36,4 í sveitum og þorp- um, en ef með eru taldir kaup- staðirnir þrír, Reykjavík, Hafn- arfjörður og Vestmannaeyjai', eru aðeins 34,2 af hundraði hvei’ju með banni í þessum lands- hluta. Móti banninu greiðir atkvæði haustið 1933 aðeins fjórði partwr allra kjósenda í landinu (25,54%) Rúmur helmingur kjósenda kem- ur ekki að kjöi’borðinu (53%). Af greiddum atkvæðum í öllu landinu voru 57,7 af hundraði móti banni. í 13 kjöi’dæmum voru fleiri móti banni en með, en í 14 voru bannmenn í meirihluta. í 12 af 21 sýslukjördæmum var meirihlutinn móti afnámi banns- ins, en í fjórum af 6 kaupstaða- kjöi'dæmum var meirihlutinn með afnámi bannsins. Um Eyjafjarð- arsýslukjördæmi rná óhætt full- yrða, að meirihlutinn var með banni þar, utan Siglufjarðar- Það kemur margt til gi’eina, þegar dæma skal um, hversvegna 53% kjósenda sátu heima dag- inn, sem atkvæðagreiðslan fór fram- Veðrið var slæmt víðast- hvar á landinu, og hefir þátttak- an þessvegna oi'ðið minni en ella. Má gera ráð fyrir, að talsvert margir áhugamenn og konur hafi setið heima vegna óveðurs. Enn er nokkur flokkur kjós- enda, sem búast má við, að hafi vei’ið áhuga- og sinnulaus um þessi mál, og hefir hann því þess- vegna setið heima. Þá er sjálf- sagt allstór hópur kjósenda, sem í rauninni var fylgjandi banni, en vildi hafa það undanþágulaust. En um slíkt bann var eigi hægt að greiða atkvæði. Það lá eigi fyrir. Hefir þessi flokkur eigi vilja fella bannið, þó að hann væri fremur óánægður með það, en hinsvegar ekki heldur viljað styðja þetta hálfbann með at- kvæði sínu. — Það er held ég ó- hætt að segja, að sálfræðileg í'ök mæli með því, að talsverður meirihluti þeirra kjósenda, sem heima sátu, hafi verið og sé fylgjandi mjög sterkum hömlum á innflutningi, sölu og veitingum áfengra drykkja. Framangreint yfii'lit er tekið úr Hagskýrslum íslands (80), og hefi ég gert það almenningi til fróðleiks um þessi efni, þar sem Hagskýrslurnar eru í fári’a hönd- um. Hvað getum við lært af þessari atkvæðagreiðslu ? 1. Að andstaðan viÓ bannið er mest í höfuðstaðnum. — Þar hafa líka flest helztu blöðin fylgt and- banningum að málum eða látið bannið afskiftalaust- Aðeins tvö höfuðstaðarblaðanna studdu bannmálið fyrir atkvæðagreiðsl- una, fyrir utan málgagn Templ- ara- Yfirgnæfandi fjöldi áhrifa- manna í Reykjavík, þeirra, sem skiftu sér af málinu, var í and- banningaflokki, Má þar til telja atvinnurekendur, embættismenn, embættislausa menntamenn og samkvæmisriddara. 2. Að áhrif höfuðstaðarins sýna, sig á öllu Suðurlandi. Um Gullbr.- og Kjósarsýslu, Árnessýslu, Rangárþing, Skaftafellssýslu vestri og í kaupstöðunum, Hafn- arfii’ði og í Vestmannaeyjum, var meiri hlutinn móti banninu stærri, næst Reykjavík, en ann- arstaðar á landinu. 3) Að þar sem mest er brugg- að af áfengi, er MINNST fylgi vi'ð bannið. Þetta er ofui’eðlilegt, eins og reynslan hefir sýnt er- lendis, því að þeirn mun meira, sem er í umferð af löglegu áfengi, eða því minni hörnlur, sem eru á verzlun með áfenga drykki, því auðveldai'a er að koma hinu ólög- lega áfengi að, án þess að á beri. 4) Að bannið hefir tryggast fylgi, þar sem bindindisstarfsem- in hefir verið öflugust. Þar er jarðvegurinn orðinn plægðui’. Hugsunai’háttur fólksins er snú- inn á sveif með bindindi og hverskonar stei’kum hömlum á áfengisverzlun. Þetta sýnir sig t- d- greinilega í ísafjarðarkaupstað og ísafjarðarsýslu vestri, en þar hafa lengi starfað stúkur við mikinn orðstír og fjöldi áhrifa- manna um þær slóðir leixgi verið formælendur bindindis og baixns. 5) Að þátttakan er mest, þar sem áhuginn er eindregnastur, exx svo var t. d. á ísafirði og í V.-fsa- fjarðarsýslu (með) og í Rvík og á Seyðisfii’ði (móti). Ýmislegt fleira má lesa út úr atkvæðagreiðslunni, en þetta vei’ður að nægja. Þingmenn verða vel að muna eftir því, að aðeins fjórði hluti kjósenda á íslandi hefir beðið um afnám bannsins, þ. e. þess banns, sem nú er í gildi. Hinsvegar er enganvegimx víst, að allir þessir kjósendur séu á móti undanþágu- lausu áfengisbanni. Það er áreiðanlegt, að þjó^jix er á móti drykkjuskap- Og þingmenn vita vel, að því mimxi takmark- anir, sem ei'u á áfengisverzlun í landiixu, því betur er greitt fyrir drykkjuskaparóreglunni meðal landsmanna. Það er áreiðaixlegt, að þeir 15866 kjósendur, sem settu blýantski’ossinn við »já« 1 fyri'ahaust á atkvæðaseðlunum, ætluðust ekki nærri allir til þess, að ski’úfað yrði frá krönunum, án takmarkana- — í öllum menning- ai’löndum voi’X'a tíma þykir sjálf- sagt að stemma stigu fyrir áfeng- isbölinu með margsháttar tak- mörkunum á sölu og veitingum á- fengra drykkja. íslendingar drekka íxú miixna af áfengi eix nokkur önnur þjóð í Evx’ópu, og má eflaust þakka það banninu að mestu leyti. Og þó að 57,7% kjós- enda þeirra, er greiddu atkvæði í fyrra, vilji afnema xxúverandi baixn, þá getur það ekki verið ætl- un þeii’ra, að vilja stofna til stói'- aukins drykkjuskapar á íslandi. Það er ómögulegt að ætla þeim það, og því síður er gerandi ráð fyrir, að alþingismenn muni með léttúð ganga frá löggjöf, sem heimilar stjórn ríkisins að veita áfengisflóðinu takmarkalítið út á meðal fólksiixs. Það mun almenixt vera litið svo á, að Alþingi muni innaix skamms leyfa innflutning sterkra drykkja til landsins, á grundvelli þjóðaratkvæðagreiðsl- unnar, eix auðvitað ber þingmönn- um engin skylda til þess (sbr. stjómarski’ána). Þó að við bindindismenn og allt bindindissiixnað fólk á íslandi tortryggi ekki Alþingi sérstak- lega, í þessu efni, þá er þó allur varimx góður. Það spáir t. d. ekki góðu, að dómsmálaráðherra skuli lxafa kvatt áfengisverzlunai’foi’- stjórann til að undii’búa nýja á- fengislöggjöf, en engan bindind- ismann■ Þær kröfur, sem allt bindindis- simxað fólk á landinu gerir til nýrrar löggjafar og í’eglugei’ða, eru m. a-: 1) Að ákveðið verði, að at- kvæðagreiðsla fari fram meðal kjósenda í hvei’ju lögsagnarum- dæmi um sölu og veitingar áfengi’a drykkja þar. 2) Að miklar takmarkanir verði settar um pantanir áfeixgis frá sölustöðunum. 3) Að bann verði lagt við til- búningi áfengis i landinu, og nái það til bruggunar á stei’ku öli (sterkara en nú er leyft). Einnig verði bannað að flytja inn í Iand- ið sterkt öl. 4) Að bindindisfi'æðsla verði látin fara fram í öllunx skólum, og sérstök undirbúningsfræðsla fari fram um þessi efni í Kenn- araskóla ríkisins. 5) Að skipaður verði ráðunaut- ur í áfengismálum, og hafi hann á hendi stjórn og eftirlit bindind- isfræðslu í skólum og utan þeirra. — Ekki bindindissamari þjóð en Danir hafa slíkan ráðunaut nú orðið. Svíar hafa fyrir nokkx’u stofnað slíkt embætti, og eru þeir sízt á því að leggja það niður. 6) Að baixna framvegis, sem hingað til um hríð, áfengisauglýs- ingar. 7) Að baixna veitingar og sölu áfengra drykkja á skipum og bát- unx í íslenzkri landhelgi. 8) Að fólki innan 21 árs aldurs verði alls ekki selt, veitt eða af- hent áfengi og engum þeim, sem sektaðir hafa verið fyrir áfengis- lagabrot- 9) Að útsala áfengis fari að- eiixs fram nokkrar stuixdir á dag, þar sem leyfð er, svo og veiting- ar, og alls ekki á helgum dögum- Mega um þetta eigi gilda rýmri ákvæði en nú eru. Menn munu almennt vonast eft- ii’, að ákvæðin um lyfsala, bif- reiðarstjóra, lækna og embættis- menn almennt, þau sem nú eru í gildi, vei'ði látin standa og sízt úr þeim dregið. Þá nxun vera ástæða til að minna Alþingi á að heimila stjórninni ríflegt fé til vegalög- reglu, svo að upprætt vei’ði sem fyrst bruggillgresið. Enn væntxxm við þess, að Al- þingi veiti a. m. k. 30 þús. kr. næsta ár til bindindisútbreiðslu, undir stjórn'Stórstúku íslands, og 5 þus, kr. til Sambands bindindis-

x

Dagur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.