Dagur - 08.11.1934, Blaðsíða 2

352
DAGUR
120. tbl.
Ljótt mál.
Rannsékn leiðir i ljós, að sviknar
og falsaðar matvörntegundir eru
framleiddar og seldar hér á landi.
Flestir kannast við af frásögn-
um hin stórfelldu vörusvik í
verzlun, er áttu sér stað á ein-
okunartímabilinu hér á landi og
jafnvel lengur.
Almennt munu menn hafa litið
svo á, að vörusvikaverzlunin til-
heyrði aðeins löngu liðnum tím-
um og þróaðist aldrei framar. En
í þessu efni hafa vonirnar því
miður brugðizt. Ný vörusvikaöld
er að renna upp í landinu.
Landlæknir hefir að undan-
förnu haft með höndum undir-
búning löggjafar um eftirlit með
matvælum, og hefir hann látið
efnafræðing framkvæma rann-
sóknir á ýmsum vörutegundum,
sem seldar eru í verzlunum í
Reykjavík.
Niðurstaða þessara rannsókna
hefir orðið sú, að 43% eða upp
undir hehningur af þeim vörum,
sem rannsakaðar voru, reyndust
falsaðar og sviknar.
Allar þessar sviknu vöruteg-
undir eru tilbúnar hér á landi.
í skýrslu efnafræðingsins, dr.
Jóns E. Vestdals, til landlæknis,
segir svo, meðal annars:
»Alls hafa verið rannsakaðar
28 mismunandi tegundir matvæla.
Frumvarp það, um breyting á
lögum um einkasölu á áfengi, er
stjórnin hefir lagt fyrir Alþingi,
hefir mætt hinni hörðustu mót-
stöðu íhaldsmanna.
En í athugasemd við frum-
varpið er tekið fram, »að ríkis-
stjórnin og áfengisverzlunin fyr-
ir hennar hönd fái einkarétt til
að framleiða hér á landi ilmvötn,
hárvötn, andlitsvötn, bökunar-
dropa, kjarna (essensa) til iðn-
aðar, og ennfremur einkainn-
flutning á pressugeri«.
Þegar frumvarpið var til um-
ræðu fyrir fáum dögum, kvaddi
Jakob Möller sér m. a. hljóðs og
andmælti því með mildu offorsi.
Jakob kvaðst hafa erindi frá
Efnagerð Reykjavíkur, þar sem
sýnt væri fram á, að framleiðsla
hennar er með þeim ágætum, að
vart er þörf um að bæta. Og því
máli til sönnunar las hann Upp
m. a. eftirfarandi kafla úr þessu
erindi Efnagerðarinnar:
»Þessi iðnaður hófst hér á landi
meðan allur innflutningur var frjáls.
Ekki hefir borið á öðru en að hann
hafi verið samkeppnisfær, enda sýnir
reynslan, að hann hefir farið hrað-
vaxandi með ári hverju, og er nú kom-
inn á það stig, bæði að gæðum, frá
gangi og útliti, að hann þolir saman-
burð og samkeppni við erlenda fram-
leiðslu.
Á meðfylgjandi skýrslum sést, að
12 tegundir, eða 43%, eru svikn-
ar eða hættulegar til neyzlu, og
það er athyglisvert, að allar þess-
ar 12 tegundir eru tilbúnar hér
á landi.
Þær vörutegundir, sem rann-
sakaðar hafa verið, voru allar
keyptar af handahófi í verzlun-
um hér í bænum, og þegar hægt
er að sanna fölsun á 43% af
þeim, má telja, að svikin séu orð-
in all-ískyggileg og þörf á því, að
reynt sé að losna við þessar vör-
ur af markaðinum.
Meðan leyft er að selja þær,
er ómögulegt að heiðarlegur
verzlunarmáti með þessar vöru-
tegundir geti þrifist«.
Meðal hinna sviknu vara má
nefna:
Vínberjaedik, er búið var til á
þann hátt, að edik var þynnt með
vatni og látinn í það litur. Föls-
unin er í því fólgin, að notuð hef-
ir verið ódýr vara, sem seld er
undir nafni annarar, sem er
miklu dýrari.
Edilc, er blandað var óhreinu
vatni.
Edikssýra, blönduð til helm-
Staðhæfing sú, að við framleiðslu á
innlendum vörum heppnist vart sem
skyldi, án spíritus, upplausn á hinum
nothæfu efnum, hefir við ekkert að
styðjast og er hrein fjarstæða, sem
haldið er fram af þekkingarleysi — «
íhaldsmönnum virðist vera það
hið mesta kappsmál að sem
minnst sé hróflað við frelsi þessa
iðnreksturs.
En þeir eru, eins og oftar, ó-
heppnir með málstaðinn.
Um það bil tveim dögum síðar
vitnazt, að fjöldi þeirra vara,
sem hér um ræðir og framleiddar
eru í hinni frjálsu samkeppni í-
haldsins, og sem Áfengisverzlun
ríkisins átti að fá einkarétt til að
framleiða, er svikinn og falsaður,
samkvæmt skýrslu sérfræðings-
ins.
Kveður svo rammt að þessu, að
sumum tegundunum er svo spillt,
að sérfræðingurinn, sem hefir
haft þær til athugunar, telur þær
»eitraðar«.
Mbl. segir frá því, að rannsókn
sú, sem gerð hefir verið á þess-
um efnum o. fl. hafi staðið lengi
yfir.
En eftir að henni er lokið og’
þingmenn gátu aflað sér þekking-
ar á árangrinum, stendur Jakob
Möller uppi í þinginu og lýsir yf-
ir ágæti þessarar sviknu fram-
leiðslu.
inga með vatni og seld sem ediks-
sýra.
Kirsiberjasaft, án þess að í
hana væri notað hið minnsta af
safa úr kirsiberjum, heldur
vatnsupplausn af sykri, sem látið
er í nokkuð af »essensum« og
tjörulit, til að ná náttúrlegum lit
safa kirsiberjanna.
Ávaxtamauk, blandað með
sterkjusírúpi, til þess að spara
ávextina, og maukið síðan litað
til að villa kaupandanum sýn.
Með lituninni er varan látin líta
betur út, en hún raunverulega
ætti að 'gera eftir gæðum. Auk
þess voru ekki notaðir nýir á-
vextir, heldur einvörðungu, eða
að mestu leyti pressaðir.
Bökimardropar, sem í reyndist
glycerinupplausn, og er talið
hættulegt að nota glycerin í bök-
unardropa, þar sem það veldur
eymslum og bólgu í húðinni og
slímhúðinni og minnsti vottur
þess er eitraður.
Skýrsla efnafræðingsins mun
innan skamms birtast í heúd
sinni í Heilbrigðisskýrslunum.
Rannsóknir þessar eru enn á
byrj unarstigi og er sjálfsagt að
halda þeim áfram og koma á
ströngu eftirliti með framleiðslu
og verzlun matvara, með aðstoð
löggjafarvaldsins. Heiður þjóðar-
innar er í veði, ef ekki verða
gerðar öflugar ráðstafanir til
þess, að taka fyrir þann ósóma,
er þessar fyrstu rannsóknir hafa
leitt í ljós.
íhaldsmenn hafa sýnt hér það
blygðunarleysi, að hæla vörum og
framleiðslu, sem þeir hafa enga
hugmynd um, hvernig er gerð,
né úr hvaða efnum, og sem reyn-
ast stórsviknar og falsaðar við
nánari athugun.
Slík er umhyggjan fyrir hollri
fæðuneyzlu Reykvíkinga og lands-
manna. Slíkur er metnaðurinn
fyrir vöndun íslenzkrar iðju.
Og — því miður — slík reyn-
ist nú hin frjálsa, eftirlitslausa
samkeppni íhaldsins.
N. D.
Fundur I Iðnaðarmannafélagi Akureyrar
var haldinn síðastliðinn fimtudag, Oengu
6 nýir féiagar inn og stóðu fjörugar um-
ræður fram á nótt. Var mest rætt um
erindi frá Verzlunarmannafélagi Akureyr-
ar, viðvíkjandi einkasölufrumvörpum.
Nýr uppbótarþing-
maður ihaldsins.
Eins og kunnugt er, bætti nú-
verandi forsætisráðherra um
lánskjör í Kreppulánasjóði á
þann hátt, að þeir, sem lán taka
úr sjóðnum, þurfa ekki að greiða
nema 5% af lánunum fyrstu ár-
in í stað 61/2% áður. Garðar Þor-
steinsson, aimar af hinum nýju
uppbótarþingmönnum íhaldsins,
réðist á forsætisráðherra nú á
þinginu fyrir að hafa gefið út
bráðabirgðalög, er að þessu lúta.
Taldi hann bændur ekki of góða
til að greiða 6)4% af lánunum og
því óþarfa að færa greiðslumar
niður í 5%. Rök sín fyrir þessu
sótti hann í bláðið »Framsókn«.
Sýnilegt er, að íhaldið hefir
eignast ötulan stríðsmann gegn
hagsmuiium bænda, þar sem G.
Þ. er. Það skorti þó ekki á fagur-
galann við bændur, þegar hann
var að biðja bændurí Eyjafirði að
kjósa sig á þing á síðastl. vori.
Er það ekki í fyrsta skipti, sem
frambjóðendur íhaldsins leika
tveim skjöldum, öðrum heima í
héraði á undan kosningum, en
hinum þegar til alvöru og úrslita
kemur á Alþingi.
1 þessu falli má benda á það,
að frambjóðandi íhaldsins í Norð-
ur-Þingeyjarsýslu, Sveinn Bene-
diktsson, hélt mjög fram við
kjósendur þar í kjördæminu
nauðsyn þess, að ríkið keypti
síldarverksmiðjuna á Raufarhöfn.
En þegar mál þetta kemur fyrir
á þinginu, greiða íhaldsmenn at-
kvæði á móti því. Koma þama
enn fram óheilindi íhaldsmanna.
Þeir eru ósparir á loforðin, þegar
þeir eru að afla sér kjörfylgis,
en efndirnar verða allt minni
eftir á.
Þá sýnir Garðar Þorsteinsson
hugarþel sitt til bænda í umræð-
um um frv., er Gísli Guðmunds-
son flutti um framlenging ákvæða
um styrk til frystihúsa. Þar reis
G. Þ. öndverður móti og bar það
upp á bændur, að þeir misnotuðu
styrk þann, er þeim væri veittur
til frystihúsa, því þeir notuðu
húsin til þess að frysta í þeim
síld og okruðu á þessari starf-
semi. En þegar hann var krafinn
frekari sagna um þenna áburð,
gat hann ekki fundið orðum sín-
um stað.
m®
fckinn upp i dag.
•Ffölbreytt úrval. Nýjasla tízku.
Kaupfélag Eyfirðinga.
Vefnaðarvörudeild.
IIHHMMilHMÍMMMI
Avextir
eftirlitslausrar samkeppni.