Dagur - 15.11.1934, Blaðsíða 2

360
DAGUR
132 tbl.
Formaður íhaldsflokksins
vill fá 7 manna launaða nefnd.
Blöð íhaldsins hafa óskapazt
yfir því að ríkisstjórnin hefir
skipað menn í nefndir til rann-
sóknar og aðhlynningar á at-
vinnuvegunum. Það er engu lík-
ara en allar nefndaskipanir séu
megnasta eitur í beinum íhalds-
manna. Þeir telja nefndastörfin
stórskaðleg fyrir frelsi manna og
fjötur um fót á einstaklingsfram-
takinu.
Það kemur því undarlega fyrir,
að mitt í hamförum íhaldsins
móti öllum nefndarskipunum flyt-
ur sjálfur farmaður ihaldsflokks-
ins, Ólafur Thors, frumvarp í
neðri deild um að skipuð verði
7 manna launuð nefnd, er hann
ætlast til að nefnd verði »fiski-
ráð«. Á þessi nýja og stóra nefnd
að gera athuganir og tillögur um
ýmislegt viðvíkjandi sjávarútveg-
inum. En ekki er þessu fyrirhug-
aða fiskiráði ætlað að hafa neitt
vald með höndum. Er frv. þetta
talið mjög veigalaust og illa úr
garði gert, en því fylgir löng
greinargerð, og fjallar hún um
»Atvinnumálanefndin ályktar
að leggja til við bæjarstjórn, að
hún nú þegar hefji forgöngu um
að koma hér á félagsskap um
sjávarútgerð og' sé leitað eftir
undirtektum bæjarbúa um fjár-
framlög til bjargráða í þessum
efnum, svo félaginu yrði hrundið
af stað sem fyrst«.
GREINARGERÐ.
Það mun sennilega enginn draga
í efa, að þörf sé á aukinni sjávar-
útgerð hér á Akureyri til at-
vinnubóta á sjó og landi. Hitt eru
menn síður sammála um, hvort
slíkt sé vænlegt til framkvæmda,
og draga í efa, að aðstaða bæjar-
ins til fiskveiða sé þannig, að lík-
legt mund að sú útgerð gæti borið
sig hér.
Sú tíð er ekki langt að baki, að
hér var allblómleg útgerð.
Fjöldi skipa sótti þá hákarla-
og þorskveiðar héðan vestur og
norður í haf á vorin en síld á
sumrin, og verður ekki séð annað,
en sæmilega gengi. Voru skipin
þó seglskip eingöngu um langt
skeið, og mætti segja, að þá hafi
aðstaðan ekki verið sem bezt, að
því er snertir fjarlægð Akureyr-
ar frá fiskimiðum, svo mjög sem
seglskip og ganglítil vélskip eru
háð veðri og vindi.
Nú eru þessay aðstöður svo
mjög breyttar, að segja má, að
fjarlægðir allar, sem hér koma til
greina, vaxi fáum í augum, vegna
hið bága ástand fiskverzlunarinn-
ar eins og henni er komið í hönd-
um hins frjálsa framtaks, »mátt-
arstólpa«( þjóðarinnar, er íhalds-
menn hafa kallað svo.
Þetta frv. ólafs Thors, þó illa
kunni að vera frá því gengið,
bendir ótvírætt til þess, að hann
sé að ganga af trúnni' á óskeik-
ult og allt læknandi einstaklings-
framtak, og að stjórn og löggjaf-
arvald verði nú að koma til skjal-
anna og bjarga við fisksölumál-
inu, sem eftir hans eigin lýsingu
og sögusögn er að drafna niður í
höndum »máttarstólpanna«.
Staðreyndirnar hafa nú knúið
formann íhaldsflokksins til þess
að afneita fyrri átrúnaði flokks-
ins um ágæti skefjalausrar sam-
keppni og óbrigðult einstaklings-
framtak og sveigt hann inn á
þær leiðir, er íhaldíö hefir áður
mest bannsungið.
Naumast munu þessi trúar-
skipti hins nýja formanns íhalds-
flokksins vera honum eða flokkn-
um sársaukalaus.
hinna hraðskreiðu og vel útbúnu
skipa, sem nú eru almennt notuð
til fiskiveiða, þar sem eitthvei’t
lag er á þessum málum. Og þó að
það beri að viðurkenna, að lega
Akureyrar sé ekki eins hagstæð
til fiskiveiða eins og margra ann-
ara bæja og þorpa í landinu, þá
þá nær engri átt að telja sér og
öðrum trú um það, að þessvegna
beri Akureyri að halda að sér
höndum og sogast inn í athafna-
leysið, meðan aðrir bæjir og þorp
sækja fram í þessum málum.
Hitt er sanni nær, að fulllengi
sé nú setið um hríð og dugi því
ekki annað en hefjast handa, til
bjargar atvinnumálum og afkomu
bæjarins. Því þó segja megi, að
lega bæjarins bendi í átt til iðn-
aðar og verzlunar og að nokkru
leyti til landbúnaðar, og víst sé,
að þeir bjargræðisvegir verði all-
sterkir hér í frnmtíð, þá vita þó
allir, að þeir duga ekki bænum
nú til örug’grar afkomu og stór-
um vantar á að svo verði í náinni
-
framtíð. En á voninni um, að svo
kunni einhverntíma að verða, get-
ur bærinn ekki lifað á til lang-
frama. Og þar sem allir, sem í
alvöru vilja hugsa um málefni
bæjarins, hljóta að verða sam-
mála um nauðsyn bráðra fram-
kvæmda, um verulega atvinnu-
aukningu hér, þá telur nefndin,
að eigi verði hjá því komizt, að
stjórnarvöld bæjarins beiti sér
bcint eða óbeint, fyrir einhverri
úrlausn þessa viðfangsefnis, ög
því er tillagan fram borin.
Nú mætti hugsa sér a. m. k.
þrjár leiðir, sem fara mætti, er
hefja skyldi útgerð hér í stærri
stíl. Fyrst mun ýmsum sýnast
réttast, að bærinn gerði sjálfur
út, ræki bæjarútgerð líkt og
Hafnarfjarðarbær gerir nú. Þá
munu sennilega margir telja
hlutafélag heppilegt form og enn
aðrir samvinnufélag með tak-
markaðri ábyrgð.
Eins og málum er nú háttað
hér, myndi lítið tjóa að bærinn
sjálfur ræki útgerð og skal því
eigi fjölyrt um það form, út af
fyrir sig. Hlutafélagsformið
mætti að vísu hugsa sér, en þó
eru bundnir við það ýmsir ann-
markar í framkvæmd, einkum
þar sem hið opinbera þarf að
beita sér fyrir framkvæmdunum
og rétta stuðning, t. d. með á-
byrgð á lánsfé, að meira eða
minna leyti. Þessvegna, m. a.,
mætti benda á samvinnufélags-
leiðina, en þó með takmarkaðri á-
byrgð. Vitanlegt er þó, að þótt
nefndin bendi á eina eða aðra
leið, myndu þeir, sem handa hefð-
ust sjálfir, ráða forminu, þótt
hið opinbera á sínum tíma hefði
eitthvað þar um að segja, ef til
þess yrði á annað borð leitað með
lánsfé.
Til þess nú að hrinda þessu af
stað, hugsar nefndin sér, að bæj-
arstjórinin fái í þjónustu þessa
málefnis, í nokkra daga, þaul-
kunnugan og orðsnjallan mann,
er gangi fyrir sem flesta bæjar-
bua með ósk um þátttöku í fé-
lagsskap um útgerð í bjargráða-
skyni, — útgerð, — sem ætlast er
til að bæri sig fullkomlega og
hvíli að öllu leyti á heilbrigðum
grundvelli.
Ef menn vilja taka höndum
saman vegna samborgaralegra
hagsmuna og sé rétt á haldið,
mætti ætla að til væru að minnsta
kosti 2—300 mann í bænum, er
lagt gætu fram 2—500 krónur
hver, sem stofnfé á næsta ári og
ekki færri sem gætu lagt fram þá
upphæð á næstu fimm árum eða
svo, sumir e. t. v. með ákveðið
hundraðsgjald af atvinnu sinni
hjá félaginu á sjó eða landi, eftir
að hún hefr náð einhverri vissri
upphæð. Þannig hafa ýms félög
orðið til. Fengið sé svo erlent Ián,
er bær og ríki ábyrgðust og
þyrfti því að leita eftir ábyrgð
ríkisins hjá því Alþingi, sem nú
situr, svo það tefði ekki fyrir
framkvæmdum.
Nefndin hefir leitað sér ýmsra
upplýsinga um þessi mál, hjá
þaulkunnugum mönnum í Reykja-
vík og Hafnarfirði og haft spurn-
ir annarstaðar frá, .og skulu hér
tilfærðar nokkrar niðurstöðutöl-
ur, sem byggðar eru á reynslu 2
—4 síðustu ára. Reksturskostnað-
ur eins togara af meðalstærð á
dag, hefir reynzt, ásamt salti í
meðalafla og þá aðallega miðað
við vertíð, en síld og ísfiski
sleppt, kr. 1291.00. Meðalafli á
dag hefir aftur á móti reynzt kr.
1400.00.
Talið er hæpið að ísfisksveiðar
hafi borið sig, þegar litið er yfir
a. m. k. 5 síðustu árin, en eru þó
líklegastar til þess með því að
láta smærri báta veiða fiskinn og
kaupa af þeim. Á síldveiðum
þurfa togarar feikna afla til þess
að bera sig, ef miðað er að mestu
cða öllu leyti við bræðsluverð, en
skipin of dýr i rekstri til þess að
flækjast á milli söltunarstöðva og
bræðslu með e. t. v. smáslatta til
söltunar, nema sérstaklega heppi-
leg aðstaða sé fyrir hendi.
Togarar eru því ekki heppileg
skip til þess að veiða síld til sölt-
unar og verður notkun þeirra til
síldveiða því aðallega að byggjast
á því, að þeir megi fylla sig og
fái fljóta afgreiðslu í landi.
Þá er reksturskostnaður línu-
skips, um 120—140 brt. smálesta
að stærð, á dag, miðað við meðal-
lag, þar í talið salt og beita í
meðalafla um kr. 635.00. En með-
alafli hefir aftur á móti reynzt
kr. 700.00 og er þá síldveiðum
sleppt. En eins og kunnugt er,
eru línuskip af slíkri stærð, og
raunar bæði nokkru minni og
töluvert stærri, mjög heppileg til
síldveiða.
Þessar tölur, sem nú eru nefnd-
ar, eru hvorutveggju frá útgerð-
arfélögum í Reykjavík, en leitað
hefir einnig verið upplýsingar
hjá einum útgerðarstjóra utan
Reykjavíkur og Hafnarfjarðar,
sem gert hefir út 3 línuskip á
síldveiðar s. 1. 3 ár. Þau hafa
aldrei saltað neitt af síld fyrir
gmwwiwwwniwiii
£ H r ¥ | X ( / | JjS
r
i«
nýkomnir.
Nauðsynlegir á hverju heimili til þess að
hlífa góðum borðum og spara þvottinn.
Verðið er afar lágt og úrvalið mikið.
Kaupfélag Eyfirðinga.
Vefnaðarvörudeild.
Aukin sjávarútgerð
á Akureyri.
Tillaga Snorra !§ISgfúsisoiiar
ftl atvinnnmálanefndar :