Dagur - 10.02.1944, Blaðsíða 4

4
DAGUR
DAGUR
Ritstjóm: IngLmar Eydctl,
Jóhcmn Frímann.
Haukur Snorrason.
Afgreiðslu og innheimtu ctnnast:
Sigurður Jóhannesson.
Skrifstofa við Kaupvangstorg. — Sími 96.
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi.
Árgangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Björnssonar.
Hvar verður áburðarverk-
smiðjan reist?
EINS OG kunnugt er, hefir ríkisstjórnin látið
fara fram athugun á því, hvar hentugast sé að
reisa áburðarverksmiðju þá, sem í ráði er, að
ríkið láti byggja við fyrstu hentugleika. Árangur
þeirrar rannsóknar hefir enn ekki verið birtur
almenningi, og er því raunar of snemmt um
hann að ræða. Eitt Reykjavíkurblaðanna, „Morg-
unblaðið“, hefir þó nú þegar gert þetta mál að
umræðuefni, og það á harla óviðfelldinn hátt.
Er sýnt á ummælum blaðsins, að það telur ekki
koma til mála, að verksmiðja þessi verði reist
annars staðar en í Reykjavík, eða þar á næstu
grösum, hvað svo sem athugun sérfræðinga kunni
að leiða í ljós um það, hvaða staður á landinu sé
annars hentugastur fyrir slíkan rekstur. Ræðst
blaðið í þessu sambandi allhvatskeytlega á Vil-
hjálm Þór landbúnaðarráðherra fyrir það að hafa
fengið erlendan sérfræðing til þess að koma hing-
að til lands og gera áætlanir um rekstur áburðar-
verksmiðjunnar. Og í annan stað þykja blaðinu
það firn mikil, að ráðherrann skuli í þessu skyni
hafa látið fara fram athuganir á staðháttum fyrir
slíkan stórrekstur á öðrum eins „útskækli“ eins
og Akureyri og héruðunum umhverfis Eyjafjörð.
Um hina fyrri ásökun „Morgunblaðsins“ í
garð ráðlierrans er það að segja, að það væri al-
gerlega óhæft og óverjandi, ef ríkisvaldið hefði
látið dragast að leita álits og aðstoðar hæfustu
sérfræðinga erlendra um þetta stórmál og það
af þeirri einföldu ástæðu, að ekki er kunnugt
um, að þar sé í annað hús að venda, þar sem
enginn íslenzkur verkfræðingur hafi nokkra
reynslu eða sérþekkingu, hvorki á fyrirkomulagi
né heldur rekstri áburðarverksmiðja. íslenzkir
verkfræðingar, þeir sem helzt höfðu eitthvað
um málið fjallað, munu t.d.hafa komizt að þeirri
niðurstöðu, að afgangsorka frá Sogsvirkjuninni
myndi nægja sem hreyfiafl fyrir verksmiðjuna.
Nú er það komið í ljós, að um litla eða enga af-
gangsorku verður þar að ræða og sízt þó orku,
er duga myndi svo orkufreku fyrirtæki eins og
áburðarverksmiðju. Sagt er, að slíkur rekstur
muni þurfa 6—10 þús. hestafla orku allan sólar-
hringinn, og kemur þá naumast nokkuð annað
til greina en algerlega sérstök virkjun fyrir verk-
smiðjuna. í annan stað myndu hafnarmannvirki
Reykjavíkur alls ekki hrökkva til fyrir flutninga-
þörfum áburðarverksmiðjunnar og yrði því
nauðsynlegt að byggja þar aðra höfn með ærnum
kostnaði.
Hin síðari ásökun „Morgunblaðsins" á hendur
ráðherranum og skraf blaðsins um „útskækla" í
því sambandi, hefir þegar vakið megnustu fyrir-
litningu og óþökk allra réttsýnna manna í hvaða
stjórnmálaflokki sem þeir teljast og hvar sem
þeir eru búsettir í landinu. Mönnum er fullljóst,
að hér er um svo stórkostlega þýðingarmikið
fjárhagsatriði að ræða fyrir þjóðina alla, að eng-
in önnur sjónarmið en rökstutt álit og niðurstöð-
ur algerlega hlutlausra verkvísinda eiga að koma
þar til greina. Áburðarverksmiðjuna á að reisa
þar, sem hlutlaus, vísindaleg rannsókn, sem hafin
er upp yfir alla hreppapólitík, leiðir í ljós að
hún sé bezt í sveit sett með hagsmuni fyrirtækis-
ins og þjóðarheildarinnar eina fyrir augum, —
hvort sem það verður nú norðanlands eða sunn-
an, austan eða vestan. Þjóðin vill geta treyst því
í lengstu lög, að forráðamenn hennar beri giftu
til að ráða málinu til lykta á þeim sjálfsagða
grundvelU.
Hernaðurinn á Kyrrahafseyjum
Myndin sýnir Bandaríkjahcrinenn við vegargerð á Nýju-Guineu. Landið er alræmt
pestarbæli, allt morar þar í malaríu-bakteríum, eiturkvikindum og — Japönum.
Ósvífin ásökun.
JJOMMÚNISTAR hafa óspart reynt
að slá sér pólitíska mynt úr
morði Kai Munks, danska skáldsins
fræga. í aðalritstjórnargrein „Þjóð-
viljans“ hefir því til dæmis verið
haldið fram, að „Alþýðublaðið“ hafi
undirniðri fagnað morðinu, enda dáist
það að slíkum og þvílíkum níðings-
verkum nazismans, „hvort sem þau
eru framin í Ukrainu eða Jótlandi,
Kiev eða Kaupmannahöfn“, eins og
blaðið orðar þessa óþokkalegu og
furðulega ósvífnu ásökun.
Það er vert að minnast þess í
þessu sambandi, að „'Alþýðublaðið“
má eiga það, að það hefir aldrei verið
myrkt í máli um skoðanir sínar á
nazistum og öllu þeirra athæfi. Það
sagði þeim t. d. óspart og skorinort
til syndanna á sama tíma og „Þjóð-
viljinn" komst að þeirri spaklegu
niðurstöðu, að það sé aðeins smekks-
atriði, hvort menn eru á móti nazist-
um eða ekki“. (!!) — En það var nú
líka á tímum hins „einlæga og órjúf-
andi vináttusáttmála" milli Hitlers og
Stalins bónda!
Álit kommúnista á Kai Munk
lifandi.
þJÓÐVILJINN" á nú heldur ekki
" nógu sterk orð til þess að lýsa
hinum miklu andlegu afrekum séra
Kai Munks — rétt eins og kommún-
istar hafi ávallt átt hvert bein í þeim
dáindismanni. Um þessa hetjudýrk-
un blaðsins á skáldinu myrta, er ann-
ars það að segja, að það er ekki
lengra síðan en í fyrravor, að skrif-
finnar kommúnista voru á allt ann-
arri skoðun um þennan mann og
bókmenntastörf hans en þeir eru nú.
I maíhefti „Tímarits Máls og menn-
ingar" 1943, skrifar æðsti prestur
kommúnista í öllu því er varðar bók-
menntir og listir, Halldór Kiljan Lax-
ness, t .d. eina hina verstu níðgrein
um bókmenntastörf Kai Munk — þá
lifandi og ómyrtan, en í heljargreip-
um nazista — í sambandi við sýningu
Leikfélags Reykjavíkur á „Orðinu“,
einu þekktasta og vinsælasta ritverki
séra Munks. Segir þar svo m. a.:
„Svona skítakristindómur, eins og í
Orðinu, er ekki undir neinum kring-
umstæðum efni í alvarlegt verk, held-
ur skrípaleik". — „Það verður að fara
meira en hundrað ár aftur í tímann
til að finna presta, sem eru hlutgeng-
ir á við samtíðarmenn sína í hugsun“.
Ennfremur: „. . . . það hefir aflagazt
í honum (þ. e. séra Munk) heilinn á
sama hátt og öðrum, sem leggja fyrir
sig guðfræði á okkar tímum. . . .
„hann er kannski dálítið brjálað-
ur. . . . “, „tilsvör hans (í leiknum) . .
hafa sterka hneigð til smekkleysis
....“, o. s. frv. o. s. frv.
þÁ SEGIR ennfremur svo í þessum
sama „ritdómi“: „Orðið eftir séra
Kai Munk (er) dæmi um kristindóm-
inn á niðurlægingarstigi og úrkynj-
unar, kristindóminn sem hið ómerki-
legasta meðal hins ómerkilega:
dónalega sérvizku upp í sveit, ein-
kenni fólks á lægsta upplýsingarstigi
eða séreign vitfirringa. Úrlausnarefni
lífsins er dregið niður á það stig, að
vera rifrildi milli þorpsskraddara og
svínabónda um danskt heimatrúboð
og Grundtvigianisma. Síðan er höggv-
ið á hnútinn með því að láta vitlaus-
an mann vekja upp draug, — það er
lausn höfundarins á vandamálinu!"
þAÐ VIRÐAST þurfa meira en
meðal brjóstheilindi og blygðun-
arleysi til fyrir þann flokk, sem sver
við nafn þessa „ritskýranda" — trúir
orðum þessa höfuð-bókmenntaspá-
manns síns í fullri blindni og undir-
gefni — að fella nú fögur krókódíla-
tár við líkbörur séra Kai Munks,
berja sér á brjóst, lofsama hið mikla
skáld og andans mann, og ausa sam-
tímis auri svívirðingarinnar yfir aðra
saklausa, út af upploginni samhyggð
þeina við böðla hans og mtírðingja.
„VllUkettir" heita þessar orustuflugvéiar ameríska flotans. Þær hafa reynzt skeinu-
hsettar Japönum i styrjöldinni & Kyrrahafi.
Fimmtudaginn 10. febrúar 1944
Á
MÓÐIR, KONA, MEYJA
í síðasta blaði var nokkuð rætt um, hvað gera
þyrfti „þegar blessuð börnin meiða sig“, að ráði
amerísks barnalæknis. Hér fara enn á eftir nokkr-
ar ráðleggingar hans, — ekki sérlega merkileg-
ar má e. t. v. segja, en þó tvímælalaust holl
áminning.
★
Byltur: Hvert barn fær rneira og minna slæm-
ar byltur einhvern tíma á bernskuskeiðinu. Bylt-
ur geta verið meinlausar, — en þær geta líka ver-
ið hættulegar, og hver móðir reynir að gera sér
þess skjóta grein í hvert sinn og barnið dettur, —
ofan af stól, borði, sófa, úr stiga o. s. frv. Ef barn-
ið grætur mjög lengi eftir fallið, þótt lítið sem
ekkert sjái á því, er vissast að leita ráða læknis. í
mörgum tilfellum er erfitt að átta sig á því, hvort
höfuðhögg sé hættulegt eða ekki. Hátt fall þarf
ekki endilega að vera hættulegt, en smábylta
aftur á móti valdið heilahristingi og haft áhrif
á heilsu barnsins um mörg ár. Ef barn missir
meðvitund af byltu, — þótt aðeins sé fáeinar sek-
úndur, — eða ef það fær uppköst af völdum
byltu, — er fölt og slappt, — er undir öllum
kringumstæðum sjálfsagt að leita læknisráðs. Á
meðan er rétt að hátta barnið og hafa kaldan
bakstur við eymslin í höfðinu. Ef barnið blund-
ar eftir illa byltu, er sjálfsagt að ganga úr skugga
um, að sá svefn sé eðlilegur og vekja það á hálf-
tíma fresti nokkrum sinnum.
★
Það er erfitt að átta
sig á því, hvort bylta
hafi valdið meiðsl-
um. Sjálfsagt að
fylgjast nákvæmlega
með líðan barnsins
fyrst á eftir.
Kisuklór er sárt, —
en ekki hættulegt.
Hundsbit getur ver-
ið hættulegt, og er
bezt að leita til
læknis strax.
Leiður kvilli, en al-
gcngur, eru blóð-
nasir. Kaldur bakst-
ur og þrýstingur á
nefið bætir oft.
★
Bit og kattarklór: Kisa er stundum fljót til að
borga fyrir sig ef óþyrmilega er tekið í skottið á
henni, eins og oft vill brenna við, — og er þó
furða hvað hún getur oft verið skapgóð. Kattar-
klór getur verið sárt, en ekki er það hættulegt, ef
ekki komast óhreinindi í það. Bezt að fara með
það eins og hverja aðra rispu. Öðru máli gegnir
um bit, sérstaklega hundsbit (sem mun fátítt hér
á landi). Hundsbit eru ævinlega slæm og geta
verið lífshættuleg. Bezt er að bera joð strax á bit-
ið og ef um slæmt bit er að ræða, láta lækni at-
huga það án tafar.
★
Blóðnasir: Blóðnasir eru leiður kvilli, sem
margan manninn hendir á unga aldri, og getur
ýmislegt valdið. Bezt er að setja kaldan bakstur
við nefið og þrýsta ofan á nefið mitt, hæfilega
fast .Gott er og að láta barnið þrýsta tungunni
þétt upp á milli efra tanngarðs og efri varar. Það
minnkar blóðrásina til nefsins.
★
Róleg yfirvegun er ævinlega bezt, ef eitthvað
kemur fyrir barnið. Bamið ætti aldrei að sjá
hræðslumerki á móðurinni, eða föðurnum, þótt
eitthvað slys hafi komið fyrir. Þá gildir að róa
taugar barnsins með rólegri, ástúðlegri og ör-
uggri framkomu.
★
Deiglan er fyrir silfrið og
bræðsluofninn fyrir gullið, oð
maðurinn er dæmdur eftir orð-
stír hans.
Orðskviðir Salomons.