Dagur - 17.02.1944, Blaðsíða 3

Fimmtudaginn 17. febrúar 1944
DAGUR
3
GAMLI MAÐURINN
Sigurður Jónsson frá Hrappsstöðum
Hann er dáinn, hættur störf-
um og striti með 82 ár að baki.
Erfiðleikarnir byrjuðu snemma
fyrir gamla manninum^Um leið
og hann leit ljós dagsins í fyrsta
sinn, voru augu móðurinnar
brostin. Þannig fór hann á mis
við það dýrmætasta, er hverju
barni má hlotnast í þessu lífi.
Engin ást á sér dýpri rætur eða
fórnar meiru en móðurástin.
Þess vegna er henni viðbrugðið.
Þess vegna er missir hennar
mesta tapið, sem sjaldnast fæst
bætt að fullu.
Hann ólst upp, unglingurinn,
meðal vandalausra á ýmsum
stöðum og hefir þurft snemma
að bíta bein fyrir sig sjálfur.
Tvítugur að aldri missti hann
föður sinn. Stóð hann þá uppi
einmana, sviptur þeirri forsjá,
sem aðrir á hans aldri fá oft not-
ið, og það margoft í hinum ríku-
legasta mæli og skapað mörgum
grundvöll að öruggti æfistarfi.
— Geta má nærri, að hinn ör-
lyndi og viðkvæmi unglingur
hefir á stundum fundið sárt til
þess, að vera sviptur því, er hann
elskaði heitast og þráði að mega
halda sem lengst. Og hver veit,
hve mikið hann kann að hafa
misst, ekki einu sinni fyrir líð-
andi stund heldur og fyrir fram-
tíð sína alla?
Nú varð hann að spila á eigin
spýtur. Nú var ekki til neinna
að flýja. Fokið í öll skjól. — Ör-
lyndur, viðkvæmur og félaus,
stóð hann uppi.
Hann fann sárt til þess, hvað
hann kunni fátt og vissi smátt.
Hann langaði óaflátanlega til að
læra — til að auðga andann og
þroska hann. Með því móti gat
hann eignazt fjársjóð og ávaxtað
hann ,ef lán væri með; fjársjóð,
sem þannig var, að enginn mátti
hann frá honum taka. En vant-
aði hann ekki allt til að geta náð
þessu takmarki? — Nei, ekki allt.
Hann skorti að vísu fjármuni, en
hann átti vilja, þennan óbilandi
seiglingsvilja, sem alltaf heldur
í Iiorfið og lætur aldrei bugast
að fullu, þótt á móti blási. —
Hann missti aldrei sjónar á aðal-
markinu, og að lokum náði
hann því. Hann innritaðist í
Hólaskóla og tók þaðan búfræði-
próf eftir tveggja vetra nám. —
Að því loknu vann hann á ýms-
um stöðum, eins og hann hafði
ávallt gert. En engu að síður not-
aði hann allar sínar frístundir
til að auka þekkingarforða sinn,
— vita meira og kunna skil á
sem flestu.
Hann las og skildi Norður-
landamálin, og svo fór hann að
hnýsast í ensku, en þótti hún of
þung og tímafrek fyrir sig, eins
og á stóð. En þá var það þýzkan,
er hann komst í kynni við, og
hann sleppti henni eigi fyrr en
hann gat lesið hana og skilið að
nokkru. Og svo stöðugur var
hann í rásinni gagnvart námi
þýzkrar tungu, að rösklega sex-
tugur að aldri hélt hann námi
sínu áfram til aukins skilnings.
Tínwrnir liðu- Hann fann
það, gamli maðurinn, að það er
ekki gott, að maðurinn sé einn.
— Hann festi sér vin, — góðan
einkavin. Þá fann hann, hversu
það var mikilsvert að eiga slíkan
vin við hlið sér. En af því leiddi
það, að nú varð að fara að hugsa
fyrir heimili. En fjármunirnir
voru af skornum skammti. Samt
var þegar byrjað á búskap í smá-
um stíl. En ábúðin reyndist
hvergi til frambúðar. Fá ár í stað
og ætíð í tvíbýli — stundum í
húsmennsku — svo að erfitt
reyndist að koma fyrir sig fótun
um. I.oks gafst þó tækifærið:
Smá-jörð með fremur góðu túni
og að ýmsu leyti þægileg og vel
í sveit sett var föl. — Þó að efnin
væru lítil, réðist hann þó í að
festa kaup á jörðinni. Þar með
var hann þá búinn að fá sér ör-
uggan samastað. Nú var það
næsta að reynast skilamaður og
greiða afborganir og vexti sam-
kvæmt samningum. Ef það tæk-
ist eigi, var baráttan til einskis.
En efnin voru lítil. Ómegð óx
og skyldurnar urðu æ fleiri eftir
því er tímar liðu. En með sívak-
andi ástundun, vinnu og spar-
neytni tókst honum að lokum að
greiða jarðarverðið að fullu. Þar
með var því takmarki náð.
Á Hrappsstöðum f Kaldakinn
bjó hann í rösk 40 ár. Framan af
voru það hörð baráttuár, en
jafnframt var það hádegi æfinn-
ar. Þar mátti hann stíga niður
fæti án þess sífellt að hafa það í
huga, hvort öðrum myndi líka
það betur eða verr. Nú var hann
ekki í tvíbýli, þar sem sífellt þarf
að taka tillit til annarra og —
hrekkur þó eigi til. Hann var í
einbýli og var sjálfur húsbóndi
og ráðherra og hafði einn dóms-
og framkvæmdar\'aldið í sínum
höndum. Það var Jró munur!
Það er sterkur þáttur í eðli ís-
lendingsins, að vilja vera'út af
fyrir sig og ráða sjálfur öllu á
sínu heimili. Eg held, að hugs-
unarhátturinn þurfi stórkostlega
að breytast, áður en samyrkjubú-
skap verður sungið lof og dýrð á
íslandi.
Hann bjó aldrei nema smá-
búi. En hann gerði vel til allra
sinna skepna og lét þeim ætíð
líða sem bezt, svo að þær mættu
skíla sem beztum arði. Hann
vildi yera viss að sjá þeim borg-
ið á hverju vori, hversu sem
viðraði. Það var pótgróið í eðli
hans að vera sjálfstæður og þurfa
eigi að leita til annarra. Og hon-
um tókst það. Ekki með til-
hlaupi eða hörðum átökum,
heldur með þrautseigju elju-
mannsins.
Við höfðum náin kyni hvor af
öðrum í full 40 ár. Við fyrstu
kynning varð eg þess var, að
löngun hans til fróðleiks var
meiri en venjulegt er um menn
á hans aldri. Hann var alltaf að
læra, alltaf að auka fróðleik sinn
og J^ekkingu á ýnrsum sviðum.
Fáum var það ljóst, því að mað-
urinn var dulur og fáskiptinn
út á við og hafði sig lítið í
frammi, nema leitað væri á.
Hann var rnjög samvizkusamur
í öllum viðskiptum við aðra.
Hann vildi aldrei lofa meiru en
hann gat efnt. Að bregðast lof-
orðum gekk glæpi næst í hans
huga.
Hann var óvenjulega skuld-
var. „Fátækir rnenn með lítil bú
verða að forðast það að íklæðast
skuldum. Takist þeim það ekki,
er úti uin þá“. Svo mælti hann
eitt sinn og það af heilindum
eins og jafnan, því að hann sýndi
trú sína í verkunum svo senr
ástæður stóðu frekast til.
Hann var félagslyndur og
hafði ánægju af að sitja á mál-
þingum og hlusta á sókn og
vörn mála.. Þó lét hann jafnan
annarra málefni hlutlaus.
Hann var glaður og hlýr í allri
kynningu og framkomu við aðra
— Eg minnizt ei að hafa hitt
hann nokkru sinni öðruvísi en í
góðu skapi.
Kæri sveitungr og stéttar-
bróðirl
Þú kvaddir samferðamennina
á Jreim tíma árs, þegar dagarnir
eru stuttir, en nætumar myrkar
og langar.
Skammdegið var þér aldrei
vinsamlegt. Þegar dagar fóru að
styttast til muna, fórstu að þrá
lengri daga, meira ljós. En nátt
úran er söm við sig. Skammdegið
fer sínar ákvörðuðu leiðir, hvað
sem hver segir. Þar er aldrei
hægt að hlaupa yfir kafla. En
núna í síðasta skammdegi var
þér þó veitt undanþága, aldrei
þessu vant. Þú varst frelsaður
frá Jrví að þurfa að lifa og líða
síðustu skammdegisstundirnar.
Þú varst fluttur frá myrkrinu
til ljóssins — inn að jólafögnuði
herra þíns.
í janúar 1944.
B. B.
Stórfelld vatnavirkiun
NÚ ER GÁLLINN
Á HALLDÓRI!
í 5. tölubl. Dags Jj. á. voru til-
færðar nokkrar klausur úr Al-
þýðublaðinu frá árinu 1942, er
sýndu og sönnuðu óvéfengjan-
lega, að á Jrví herrans ári voru
Alþýðuflokksmenn harðvítugir
hraðskilnaðarmenn. Ritstjóra
Alþýðumannsins finnst auðsjá-
anlega nauðsyn til bera að reyna
að þvo flokksbræður sína hreina
af þeini skelfilegu synd að hafa
viljað hraða því, að ísland öðl
aðist fullt stjórnmálalegt frelsi.
Þessi þvottur fer fram á þann
hátt, að því er haldið fram, að
hinum tilfærðu ummælum A1
þýðublaðsins hafi verið herfilega
misboðið í Degi, því fyrst hafi
þau verið „aflöguð“, síðan tekin
„út úr samhengi“ og loks „rang-
skýrð“.
Eftir þessar þreföldu ásakanir
um ritfals, hefði mátt ætla, að
ritstjóri Alþm. liafi látið kné
fylgja kviði og sýnt rækilega
fram á, í hverjn ritfalsið væri
fólgið og á hvern hátt slitið væri
úr samhengi og rangskýrt. Þetta
hefði átt að vera ritstjóranum
innan handar, ef hann fór með
sannleika. En allt þetta lætur
hann undir höfuð leggjast.
Á meðan ritstjóri Alþm. færir
ekki skýr rök fyrir ofangreind
um staðhæfingum, verður því
litið, á þær sem staðleysur, er
gripið hafi verið til í vandræð
um og rökþrotum.
F.n úr því að ritstj. Alþm. belg-
ir sig út að þessu sinni með gor-
geir og stærilæti, eins og hann á
nokkurn vanda til, }x:gar gállinn
er á honum, þá er rétt að skella
á hann nærtækara og enn nýrra
dæmi en áður um „hraðskilnað*
og „óðagot" innan Alþýðuflokks-
ins:
A síðastliðnu vori lagði for-
maður Alþýðuflokksins til í
millijringanefnd í stjórnarskrár-
málinu, ásamt öðrum nefndar-
mönnum, að sambandinu milli
Islands og Danmerkur yrði slitið
og lýðveldi stofnað hér á landi,
igí síðar en 17. júní 1944.
Fyrir því liggja þá órækar
sannanir, að formaður Alþýðu-
flokksins, Stefán Jóhann Stefáns
son, var hraðskilnaðarmaður og
„óðagotsmaður“, á máli Alþm.,
vorið 1943.
Nú lætur Alþm. brigzlyrðin
dynja á þeim, er fylgja stefnu
Stefáns Jóhanns, eins og hún
var í vor. Blaðið brigzlar þeim
um, að þeir fari fram með þeim
„endemum", sem „ekki hefðu
þótt sæma á Sturlungaöldinni",
biægður þeim um „pólitíska'
klæki“, ódrengskap og lögbrot
Þar sem nú að stjórnmálarit-
stjóri Alþýðumannsins lætur sér
sæma að viðhafa þenna stóryrða
þvætting, er rétt að leggja fyrir
hann eftirfarandi spurningar til
úrlausnar:
D I A S O N E.
Nýtt vopn í baráttunni við hinn
hvíta dauða.
Berklaveikin er, svo sem kunn-
ugt er, ein hin hörmulegasta
meinsemd mannkynsins. — í
Bandaríkjunum einum saman
hafa 60.000 manns fallið fyrir
vopnum hennar á ári hverju og
200.000 hafa bætzt í hóp þeirra
er þreyja batann mánuði og ár
á heilsuhælum. Læknar hafa til
þessa ekki þekkt neina örugga
lækningaaðferð. Nú er frám-
komið lyf — diasone, — enn einn
bjargvætturinn af „sulfa“-teg-
undinni, sem gefur von umbætt-
an árangur í baráttunni við hinn
stórhögga óvin. Berklabakterían
hefir t. d. að jafnaði drepið
broddgelti á tilraunastofum inn-
an eins árs. Með tilraunum á
vegum Mayo-stofnunarinnar í
U. S. A. hefir tekizt að lækka
dánartölu slíkta tilraunadýra úr
71% í 14%.
í fyrstu tilraunum með hóp
sjúklinga var unr talsverða fram-
för að ræða hjá 65 af 100 eftir 4
mánaða notkun diasone. Tals-
vert margir sjúklingar, sem ekki
höfðu tekið lækningu með öðr-
um aðferðum, voru útskrifaðir
síðar.
Um þessar mundir fara fram
stórfelldar tilraunir á hagnýti
hins nýja lyfs á nokkrum völd-
um heilsuhælum í Bandaríkjun-
uum. Eitt þúsund sjúklingar eru
þar settir undir áhrif diasone
með vísindalegri nákvæmni og
er skýrslu um árangur þess beðið
með eftirvæntingu.
Ennþá er ókunnugt með öllu
á hvern hátt diasone læknar.
Ransóknir virðast þó gefa til
kynna, að eins og önnur „sulfa“-
lyf ráðist það ekki beint á sýkil-
inn, — heldur vinni að því að
stöðva fjölgun sýkla í líkaman-
um, og stuðla .þannig að sigri
hvítu blóðkornanna í orrust-
unni við óvininn. Þrátt fyrir
glæsilegan árangur á byrjunar-
skeiði vara læknar við of mikilli
bjartsýni. Diasone er ennjiá til-
raunalyf, — en þó þegar sýnt, að
það sé merkilegasta lyfið í bar-
áttunni við hinn hvíta dauða, er
nokkru sinni hefir fram komið.
En fyrr en nákvæmar og víðtæk-
ar tilraunir hafa verið gerðar,
verður ekki fullyrt um hæfni
þess. né hvort J:>að kunni að hafa
e. t. v. hættuleg áhrif á öðrum
sviðum.
Diasone verður ekki fáanlegt
til handa almenningi né lækn-
um yfirleitt, fyrr en 1945. Öll
framleiðsla þess, sem stendur,
fer til 20 heilsuhæla, sem valin
hafa verið til þess að fullreyna
eiginleika þess.
(Úr grein í Reader’s Digest, fe-
brúar 1944).
Myndin sýnk hluta aí Parker-vkkjuninni í U. S. A„ þar sem Colora-
do-fljót hefk verið beizlað. Þetta er hluti af stórfelldri vkkjunaráætl-
un, er Pandaríkjaatiórn framkvæmk,
1. Fór Stefán Jóhann fram með
þeim endemum. sem ekki hefðu
þótt sæma á Sturlungaöld, þegar
hann lagði til, að skilnaður og
lýðveldisstofnun færi fram eigi
siðar en 17. jAní 1944?
2. Hafði hann Jrá í huga póli-
tíska klæki?
3. Beitti hann þá ódréngskap?
4. Ætlaði hann að fremja lög-
brot?